Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ένας καφές το πρωί είναι για πολλούς η αρχή της ημέρας που θα ακολουθήσει, για άλλους είναι το κλείσιμό της, ενώ άλλοι προτιμούν να τον απολαμβάνουν στο μέσον της ημέρας, ως μία ανάπαυλα αλλά και ως τονωτική ένεση για το υπόλοιπό της. Οι ποικιλίες του πολλές και οι τρόποι προετοιμασίας του ακόμη περισσότεροι, αφού κάθε λαός και κάθε κοινωνία προσάρμοσε τη συνήθεια αυτή στα δικά του γευστικά μέτρα. Ίσως να έχει αναρωτηθεί κάποιος, πριν από τον καφέ τι; Τι έπιναν οι άνθρωποι, όταν δεν υπήρχε το μαύρο ρόφημα, πώς άρχιζαν τη μέρα τους;
Λέγεται, λοιπόν, ότι ο μέλανας ζωμός που έπιναν οι Σπαρτιάτες ήταν καφές, ενώ το περίεργο ρόφημα της Ελένης, που το έφτιαχνε ανακατεύοντας το νηπενθές φάρμακο με κρασί για να ξεχνάει τη στεναχώρια και το μισός, ήταν ο καφές, όπως αναφέρει ο Όμηρος στην Οδύσσεια, ενώ και στην Παλαιά Διαθήκη διαβάζουμε ότι οι κόκκοι που πρόσφεραν η Αβιγαία στον Δαβίδ και ο Βοόζ στη Ρουθ ήταν ο κόκκος καβουρδισμένου καφέ. Αλλά όλα αυτά μένει να αποδειχθούν.
Ίσως να έχει αναρωτηθεί κάποιος, πριν από τον καφέ τι; Τι έπιναν οι άνθρωποι, όταν δεν υπήρχε το μαύρο ρόφημα, πώς άρχιζαν τη μέρα τους;
Γνωρίζουμε, ωστόσο, ότι από την περιοχή της Αιθιοπίας προήλθε αυτό που σήμερα ονομάζουμε καφέ και είχε μία περιπετειώδη πορεία στον χρόνο. Αρχικά θεωρήθηκε από τους Μουσουλμάνους ως ανθυγιεινό και εναντίον της διδασκαλίας του Προφήτη, αργότερα όμως αποκαταστάθηκε και οι σπόροι του καφέ διαφυλάχθηκαν ως κόρη οφθαλμού και οι άπιστοι της Ευρώπης δεν τον δοκίμασαν πριν από τον 17ο αιώνα, όταν οι δαιμόνιοι Βενετοί έμποροι άρχισαν να τον εμπορεύονται, φέρνοντάς τον από τα λιμάνια της Αιγύπτου.
Τότε ο Πάπας Κλήμης Η΄ ονόμασε το ζεστό αυτό ρόφημα χριστιανικότατο ποτό και επέτρεψε την κατανάλωσή του, αφού πρώτα και στη χριστιανική Ευρώπη είχε θεωρηθεί από κάποιος ως ποτό του Σατανά. Μάλιστα, λέγεται ότι ο πρώτος που έψησε έναν καϊμακλίδικο στη Βρετανία, στο κολέγιο Balliol της Οξφόρδης, ήταν ο ιερωμένος από την Κρήτη, Ναθαναήλ Κανώπιος, ο οποίος, σύμφωνα με τα όσα γνωρίζουμε, σηκωνόταν το πρωί και ετοίμαζε τον πρωινό του καφέ.
Ο φιλόσοφος και συγγραφέας Φραγκίσκος Βάκωνας, το 1627, περιγράφει τον καφέ στο βιβλίου Sylva Sylvarum ως εξής «Στην Τουρκία έχουν ένα ποτό που το αποκαλούν coffa, που παρασκευάζεται από έναν καρπό με το ίδιο όνομα, είναι μαύρο όπως το κάρβουνο και με δυνατή μυρωδιά, όχι όμως αρωματική. Τον πίνουν, όσο πιο ζεστό μπορούν, αφού τον κονιορτοποιούν. Κάθονται στο σοφά στα καφενεία τους, που μοιάζουν με τις ταβέρνες μας. Αυτό το ποτό καταπραΰνει το μυαλό, την καρδιά και βοηθάει στη χώνεψη».
Λίγο αργότερα στο ποίημά του, Carmen Caffaeum, ο αβάς Guillaume Massieu's, αναφέρεται στον καφέ λέγοντας « Πώς ο καφές έφθασε στα μέρη μας, ποια η φύση του θείου αυτού ποτού, ποια τα οφέλη του. Πώς τον άνθρωπο προστατεύει από κάθε είδους κακά. Θα ξεκινήσω να σας πω με λόγια απλά». Μάλιστα, το ποίημα αυτό θεωρήθηκε εξαιρετικό και αντάξιο των ποιημάτων του Βιργίλιου και του Οράτιου.
Τα πρώτα καφενεία και η διάδοσή τους
Οπωσδήποτε τα πρώτα καφενεία άνοιξαν στην περιοχή της Αραβίας και στην Αίγυπτο, ενώ πολύ σύντομα η αγαπημένη ανατολίτικη συνήθεια έκανε την εμφάνισή της και στο κέντρο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την Κωνσταντινούπολη.
Στη δύση τα πρώτα καταστήματα που πρόσφεραν καφέ άνοιξαν στα μέσα του 17ου αιώνα (Λιβόρνο 1651, Οξφόρδη 1650, Λονδίνο 1655). Στην πλατεία του Αγίου Μάρκου το αριστοκρατικό FLORIAN σέρβιρε αχνιστό καφέ το 1720. Στη Ρώμη το καφέ Greco ιδρύθηκε το 1760 από τον Έλληνα Νικόλα Ντέλλα Μανταλένα στην περιώνυμη οδό Κοντόττι (Via Condotti) αριθ. 86.
Στον Νέο Κόσμο σύντομα έκανε την εμφάνισή του και ο καφές και οι πρώτες καφετέριες άνοιξαν στο Νέο Άμστερνταμ που αργότερα μετονομάστηκε σε Νέα Υόρκη.
Τον πίνουμε, τον παραγγέλνουμε, η λέξη όμως;
Σχετικά με την προέλευση της λέξης έχουν γραφτεί πολλά και έχουν προταθεί ακόμη περισσότερα. Τη λέξη «καφές» στα αγγλικά τη βρίσκουμε για πρώτη φορά περίπου στις αρχές του 16ου αιώνα με διάφορες μορφές (Chaoua Cahoa Cahue). Έπειτα, μέσω διαφόρων διεργασιών φθάνουμε στο coffee, kaffee, koffie, kaffe κ.λπ. σε άλλες γλώσσες. Η λέξη προέρχεται είτε από το ιταλικό caffè, είτε απευθείας από το τουρκικό kahve, είτε από το αραβικό qahwah, που σήμαινε αρχικά ένα είδος κρασιού. Προτείνεται επίσης η προέλευση της λέξης από την περιοχή Kaffa της Αιθιοπίας και από τη λέξη δύναμη (αραβ. quwwa).
