Της Μαρίνας Οικονομίδου
Μετά από σωρεία συζητήσεων και αναλύσεων για το τι αποτελεί τελικά την περιβόητη βρετανική πρωτοβουλία, ο Βρετανός ύπατος αρμοστής Στίβεν Λίλι ανοίγει στην «Κ» τα χαρτιά του απορρίπτοντας πως το Ηνωμένο Βασίλειο συζητεί συνομοσπονδία και λύση δύο κρατών. «Μιλάμε για άτυπες ιδέες, όχι ένα συμπαγές σχέδιο, και δεν πρόκειται γι’ αυτό που προσπάθησαν διάφοροι κύκλοι να περιγράψουν. Οι ιδέες αυτές εμπίπτουν στην ολότητά τους στο συμφωνημένο υπό τα Η.Ε. πλαίσιο για μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, η οποία ειλικρινά αποτελεί τη μόνη βιώσιμη διέξοδο», εξηγεί ο Στίβεν Λίλι. Σημειώνει πως «δεν είναι αρκετό να επαναλαμβάνουμε τον όρο ΔΔΟ ως ένα μάντρα ή ένα σλόγκαν. Πρέπει να επικεντρωθούμε στη λεπτομέρεια εφαρμογής μιας τέτοιας λύσης» και ξεκαθαρίζει πως το Ηνωμένο Βασίλειο συζητάει σε μεγάλο βαθμό την αποκεντρωμένη ομοσπονδία. Όπως λέει με νόημα, μία τέτοια πρόταση δεν είναι αμφιλεγόμενη δεδομένου ότι είναι μία ιδέα που κατέθεσε ο ίδιος ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
–Πολλά λέγονται και γράφονται τους τελευταίους μήνες γύρω από τη βρετανική πρωτοβουλία στο Κυπριακό από όλους εκτός από την πλευρά σας. Δεν είναι ώρα να διευκρινίσετε τι περιέχει τελικά η πρότασή σας;
–Θέλω να είμαι απόλυτα ξεκάθαρος πως δεν υπάρχει βρετανική πρόταση ή σχέδιο ή πρότυπο ή όπως αλλιώς θέλει κανείς να το πει στο τραπέζι. Είναι αλήθεια ότι υπήρξαμε πολύ ενεργοί διπλωματικά, κάτι που δεν πρέπει να εκπλήσσει, διότι είμαστε εγγυήτρια δύναμη, pen-holder στο Συμβούλιο Ασφαλείας και διατηρούμε φιλικές σχέσεις και με τις δύο κοινότητες της Κύπρου. Όλοι αναγνωρίζουμε πως μετά τις τουρκοκυπριακές εκλογές πέρσι, βρισκόμαστε σε μια νέα φάση διεθνούς δραστηριότητας στο Κυπριακό. Είχαμε αρκετές επισκέψεις στο νησί και την περιοχή από Βρετανούς υπουργούς και ανώτερους αξιωματούχους. Χρησιμοποιήσαμε αυτές τις συναντήσεις για να μοιραστούμε ιδέες, σε μια προσπάθεια να ενθαρρύνουμε την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Μιλάμε για άτυπες ιδέες, όχι ένα συμπαγές σχέδιο, και δεν πρόκειται για αυτό που προσπάθησαν διάφοροι κύκλοι να περιγράψουν. Οι ιδέες αυτές εμπίπτουν στην ολότητά τους στο συμφωνημένο υπό τα Η.Ε. πλαίσιο για μια διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, η οποία ειλικρινά αποτελεί τη μόνη βιώσιμη διέξοδο. Την ίδια ώρα δεν είναι αρκετό να επαναλαμβάνουμε τον όρο ΔΔΟ ως ένα μάντρα ή ένα σλόγκαν. Πρέπει να επικεντρωθούμε στη λεπτομέρεια εφαρμογής μιας τέτοιας λύσης.
–Υπάρχει μεγάλη ανησυχία στην ελληνοκυπριακή πλευρά πως αυτές οι βρετανικές ιδέες μπορεί να οδηγήσουν σε κυριαρχική ισότητα. Θεωρείτε ότι αυτού του είδους η λύση είναι ο μόνος τρόπος για να βγούμε από την παρούσα κατάσταση/το αδιέξοδο στο Κυπριακό;
–Δεν υποστηρίζουμε μια λύση δύο κρατών, αν αυτό εννοείτε. Δεν υπάρχει υποστήριξη προς αυτό το μοντέλο ούτε από τους Ελληνοκύπριους ούτε από τη διεθνή κοινότητα. Συζητούμε για μια σε μεγάλο βαθμό αποκεντρωμένη ομοσπονδία, η οποία δεν νομίζω να είναι αμφιλεγόμενη, αφού πρόκειται για ιδέα που κατέθεσε ο ίδιος ο πρόεδρος Αναστασιάδης. Αξίζει περαιτέρω συζήτησης, διότι θα επέτρεπε στις δύο κοινότητες έναν υψηλό βαθμό αυτονομίας σε σχέση με την καθημερινότητά τους, και θα διατηρούσε την Κύπρο ως ένα διεθνώς αναγνωρισμένο, κυρίαρχο κράτος. Στο μυαλό μου, αυτό ισορροπεί κατάλληλα μεταξύ της ελληνοκυπριακής ανάγκης για τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας που ιδρύθηκε το 1960, και της επιθυμίας των Τουρκοκυπρίων να έχουν έλεγχο στα πλείστα εσωτερικά τους θέματα.
–Πίσω από αυτές τις ανησυχίες βρίσκεται δήλωσή σας ότι οι δύο πλευρές πρέπει να καλύψουν ίση απόσταση από τις θέσεις τους. Ερμηνεύτηκε ως ένα νέο μοντέλο μεταξύ ΔΔΟ και λύσης δύο κρατών...
–Όταν είπα να γεφυρώσουμε το χάσμα, αναφερόμουν στη δυσπιστία και την έλλειψη επικοινωνίας που επικρατούν μετά την αποτυχία στο Κραν Μοντάνα, και που επιδεινώθηκαν μετά τις τουρκοκυπριακές εκλογές. Παρά τις διαφορές στις θέσεις τους, οι πλευρές οφείλουν να συζητούν, αλλιώς δεν θα έχουμε ποτέ διαπραγματεύσεις. Ουδέποτε υποστηρίξαμε να μοιραστεί η απόσταση μεταξύ ΔΔΟ και λύσης δύο κρατών, είναι αδύνατον. Η ΔΔΟ με πολιτική ισότητα αποτελεί ήδη έναν συμβιβασμό μεταξύ ενιαίου κράτους και δύο κρατών. Περιγράφεται σε πολυάριθμα Ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Η.Ε., τα οποία παρεμπιπτόντως εμείς συντάσσουμε, και τα οποία παρέχουν εξαιρετικά θεμέλια για την οικοδόμηση μιας λεπτομερούς και συμπαγούς τελικής συμφωνίας.
–Οι ιδέες σας παρουσιάστηκαν στο Εθνικό Συμβούλιο και, σύμφωνα με τον Ε/κ διαπραγματευτή, τα προβληματικά στοιχεία ήταν τα ακόλουθα: ίσα εγγενή δικαιώματα, συνιδρυτές και συνιδιοκτήτες, η αναφορά ότι καμιά οντότητα δεν θα μπορεί να εξασκήσει κυριαρχία επί της άλλης και ότι θα υπάρξουν δύο κράτη εσωτερικά και ένα εξωτερικά. Μπορείτε να εξηγήσετε τι εννοείτε με αυτή την ορολογία;
–Δεν ήμουν παρών στο Εθνικό Συμβούλιο, συνεπώς δεν ξέρω τι ειπώθηκε εκεί. Το παρουσιάζετε ωσάν αυτή η λίστα φράσεων να αποτελεί ένα βρετανικό πλαίσιο και οφείλω να τονίσω πως δεν είναι. Δεν πρόκειται να αναλύσω τη λίστα σημείο προς σημείο, εξάλλου το έκανε ήδη αυτό ο κ. Κασουλίδης στη συνέντευξή του στην εφημερίδα σας, κατά την οποία τόνισε ότι μερικά από αυτά τα σημεία δεν είναι καινούργια ή αμφιλεγόμενα. Ούτε η φράση «δύο κράτη εσωτερικά, ένα εξωτερικά» είναι κάτι νέο για μένα. Θα έχουμε στο ένα χέρι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο ομοσπονδιακό κράτος να χειρίζεται διεθνείς σχέσεις όπως διπλωματία και άμυνα και κάποιες άλλες αναγκαίες εξουσίες για να διασφαλίζονται η ακεραιότητα και η λειτουργικότητα της Κύπρου ως κυρίαρχου κράτους. Και στο άλλο χέρι θα έχουμε δύο συνιστώσες πολιτείες να χειρίζονται τα περισσότερα θέματα που επηρεάζουν την καθημερινότητα των ανθρώπων, π.χ. οι τομείς της υγείας, των μεταφορών κ.λπ. Αυτό είναι η ΔΔΟ. Σε ό,τι αφορά τη φράση «καμία οντότητα δεν θα μπορεί να ασκεί κυριαρχία επί της άλλης», ποια είναι η εναλλακτική; Ότι μια κοινότητα θα μπορεί να ασκεί κυριαρχία επί της άλλης; Είχε συμφωνηθεί ήδη στην Κοινή Διακήρυξη του 2014 ότι η κυριαρχία πηγάζει εξ ίσου από Ε/κ και Τ/κ. Δεν ανήκει στη μία κοινότητα ή στην άλλη.
Χρειάζεται ευελιξία
–Η ε/κ πλευρά τονίζει ότι πρέπει να επαναρχίσουμε από εκεί που μείναμε στο Κραν Μοντάνα. Είναι ρεαλιστική η προσέγγιση αυτή ή όχι;
–Η απόπειρα επανεκκίνησης από το σημείο που κατέληξε το Κραν Μοντάνα αποτελεί συνταγή για μακρές και άκαρπες συζητήσεις. Υπάρχει όμως ένας κορμός δουλειάς που έγινε για να φτάσουμε στο Κραν Μοντάνα, όπως και το πλαίσιο έξι σημείων του γ.γ. των Η.Ε., και μπορούμε ακόμα να χτίσουμε και να αναπτύξουμε σε αυτά. Χρειαζόμαστε ευελιξία και δημιουργικότητα και πρέπει να επικεντρωθούμε στα δύσκολα σημεία που συνέβαλαν στην αποτυχία του Κραν Μοντάνα, συγκεκριμένα την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, καθώς και το λεπτομερές μοντέλο διαμοιρασμού της εξουσίας. Δεν μπορούμε να αποκλείουμε οποιεσδήποτε ιδέες βρίσκονται εντός των παραμέτρων των Η.Ε.
–Πώς εξηγείτε το γεγονός πως όλα τα πολιτικά κόμματα –ίσως εκτός του κυβερνώντος– έχουν ισχυρές ενστάσεις προς τις βρετανικές ιδέες;
–Είναι ατυχές ότι κάποιοι άνθρωποι επιμένουν να ισχυρίζονται πως προωθούμε μια συνομοσπονδία, γιατί δεν κάνουμε κάτι τέτοιο. Μια συνομοσπονδία αποτελεί ένωση μεταξύ δύο κυρίαρχων κρατών, μια λύση δύο κρατών και συνεπώς εκτός πλαισίου για την Κύπρο. Η αποκεντρωμένη ομοσπονδία παραμένει ομοσπονδία, που σημαίνει μια διεθνώς αναγνωρισμένη προσωπικότητα. Φυσικά, υπάρχουν άνθρωποι στην Κύπρο που θα επικρίνουν ό,τι πούμε, ακόμα κι αν δεν το είπαμε.
Δεν μπορεί να συγκριθεί η Σκωτία και η Κύπρος
Εξακολουθώ να πιστεύω ότι με ενέργεια, δημιουργικότητα, ευελιξία και πολιτική θέληση είναι εφικτή η λύση του Κυπριακού. Το Η.Β. θα υποστηρίξει κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση.
–Ο Νίκος Αναστασιάδης συνέκρινε τις ιδέες σας με το αίτημα της Σκωτίας για απόσχιση. Είναι ακριβής αυτή η δήλωση;
–Η Σκωτία και η Κύπρος δεν μπορούν να συγκριθούν. Στο Η.Β. δεν λειτουργεί ομοσπονδία, αλλά ένα μοναδικό σύστημα μεταβίβασης εξουσιών (devolution), το οποίο αντανακλά στη δική μας ιστορία και τις αντίστοιχες πολιτικές συγκυρίες. Ουδέποτε εισηγηθήκαμε αντιγραφή αυτού του μοντέλου. Υπάρχουν, ωστόσο, εν μέρει πτυχές της μεταβίβασης εξουσιών που αξίζει να μελετηθούν, όπως ο διαμοιρασμός εξουσιών μεταξύ των κοινοτήτων στη Βόρεια Ιρλανδία. Σχετικά με την απόσχιση, το μεγάλο ερώτημα είναι τι γίνεται αν η νέα ομοσπονδιακή Κύπρος καταρρεύσει. Δεν το θεωρώ πιθανόν, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που ανησυχούν για αυτό. Θα μείνουν οι Τ/κ ξεκρέμαστοι; Θα εκδιωχθεί η Κύπρος από τα Η.Ε. όπως η πρώην Γιουγκοσλαβία; Είναι αναγκαία η συζήτηση επί του θέματος ώστε να βρεθούν ικανοποιητικές ρυθμίσεις που να δίνουν σε κάθε κοινότητα τις κατάλληλες διασφαλίσεις.
–Δέχεστε κριτική από την ε/κ πλευρά ότι τα κείμενα που ετοιμάσατε, ως pen-holder του Σ.Α. στο Κυπριακό, ήταν πολύ ήπια προς τις αποφάσεις της Τουρκίας που παραβιάζουν το στάτους και Ψηφίσματα για το Βαρώσι...
–Η θέση μας για το Βαρώσι είναι ξεκάθαρη. Εκφράζεται στη δήλωση που εκδώσαμε μετά την επίσκεψη του προέδρου Ερντογάν τον Ιούλιο και αντανακλάται στην Προεδρική Δήλωση του Σ.Α. των Η.Ε. και στο Ψήφισμα του Σ.Α., που εμείς συγγράψαμε και υποστηρίζουμε πλήρως. Δεν είναι το Η.Β. το πρόβλημα στο Βαρώσι, παρόλο που είναι βολικό για κάποιους να λένε το αντίθετο. Χρειαζόμαστε συμμόρφωση της Τουρκίας με τα σχετικά Ψηφίσματα, ώστε η πόλη να γίνει γέφυρα για τη λύση του Κυπριακού, αντί να αποτελεί εμπόδιο.
–Κατηγορείται το Η.Β. ότι κατά τη διάρκεια της συζήτησης για την ανανέωση της θητείας της UNFICYP προσπάθησε να συμπεριλάβει στο ψήφισμα θέσεις που να ικανοποιούν τις απαιτήσεις της τουρκικής πλευράς...
–Επαναλαμβάνω, πρέπει να πάμε πέρα από τα σκεπτικά και τα συνθήματα γύρω από τη ΔΔΟ και να μπούμε στη λεπτομέρεια της εφαρμογής. Το ομοσπονδιακό μοντέλο είναι πολύ ευέλικτο και υπάρχουν επιλογές για την εφαρμογή του στην Κύπρο. Χρειάζεται να χρησιμοποιήσουμε λίγη φαντασία και δημιουργικότητα, ώστε να εξυπηρετήσουμε τα συμφέροντα των δύο κοινοτήτων, περιλαμβανομένης της ανάγκης για ασφάλεια. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί εντός των υφιστάμενων παραμέτρων, δεν χρειάζεται να τις επεκτείνουμε και ουδέποτε προσπαθήσαμε να πράξουμε κάτι τέτοιο. Δεν κατανοώ γιατί κάποιοι άνθρωποι δυσκολεύονται να το αντιληφθούν. Μήπως δεν θέλουν να πείσουν τους Τ/κ ότι αξίζει ακόμα να συζητάμε για λύση ΔΔΟ;
–Ποια είναι η γενική σας εκτίμηση για την παρούσα κατάσταση; Είμαστε σε αδιέξοδο ή υπάρχει αισιόδοξη εναλλακτική για την επανέναρξη των διαπραγματεύσεων;
–Οφείλω να είμαι ειλικρινής. Η παρούσα κατάσταση είναι ανησυχητική. Ο χρόνος δεν εργάζεται υπέρ αυτών που επιθυμούν λύση στο Κυπριακό, αλλά υποστηρίζει όσους ικανοποιούνται με τη διχοτόμηση. Ταυτόχρονα, ως διπλωμάτες έχουμε μια τάση να αισιοδοξούμε, ακόμα και σε δυσχερείς συνθήκες. Εξακολουθώ να πιστεύω ότι με ενέργεια, δημιουργικότητα, ευελιξία και πολιτική θέληση είναι εφικτή η λύση του Κυπριακού. Το Η.Β. θα υποστηρίξει κάθε προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Έχω πει επανειλημμένα πως μόνο επανενωμένη θα μπορέσει η Κύπρος να αναπτύξει την πλήρη προοπτική της. Ο τελευταίος λόγος όμως, ανήκει στους Κύπριους για το τι μέλλει γενέσθαι.
