Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η «Εσμέ» του Σπύρου Περεσιάδη, του συγγραφέα της περίφημης «Γκόλφως», ανεβαίνει από την Κεντρική του ΘΟΚ και στην «Κ» μίλησε το κεντρικό ζευγάρι της ιστορίας της Εσμέ, η Χριστίνα Παπαδοπούλου και του Δρόσου, ο Προκόπης Αγαθοκλέους, που ερωτεύτηκαν τη λάθος εποχή, θέλησαν να ζήσουν έναν έρωτα, που από την αρχή ήταν απαγορευμένος και αδύνατον να συντελεστεί. Άραγε, έναν αιώνα και μερικές δεκαετίες μετά, πόσο εύκολα ερωτευόμαστε τον απέναντι; Είμαστε ελεύθεροι σήμερα να αγαπάμε όποιον ή όποια θέλουμε;
–Εκτός από την απαγορευμένη αγάπη, η οποία κυριαρχεί, νομίζω ότι το έργο μιλάει και για άλλες κοινωνικές νόρμες, όπως είναι η πατριαρχία, η ελευθερία…
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ ΑΓΑΘΟΚΛΕΟΥΣ (Π.Α.): Ο Σπύρος Περεσιάδης γράφει την «Εσμέ» τη δεκαετία του 1890 και όντως σχολιάζει την πατριαρχία, και μάλιστα έντονα. Η δική μας εστίαση βέβαια είναι στον έρωτα. Πώς δηλαδή ο έρωτας αντεπεξέρχεται, υπάρχει ή μπορεί να υπάρχει μέσα σε όλες αυτές τις νόρμες και τις απαγορεύσεις.
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ (Χ.Π.): Η Μαρίνα Βρόντη, η σκηνοθέτρια της παράστασης, θέλει να εξυψώσει τον έρωτα μέσα από αυτό το έργο και όχι άλλα ζητήματα, τα οποία υπάρχουν στο έργο, όπως η θρησκεία ή η πατρίδα. Επιλέγει να μην τα υπογραμμίζει, γιατί οι γραμμές είναι πολύ λεπτές.
–Δεν είναι, ωστόσο, πολύ ρομαντικό και εξιδανικευμένο να σκεφτόμαστε τον έρωτα ως μία κάποια λύση;
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Φυσικά, και δεν μπορεί να λύσει τα προβλήματα, παραμένει όμως ένα αναπόφευκτο κομμάτι της φύσης του ανθρώπου. Μεγάλοι συγγραφείς και ζωγράφοι έχουν μιλήσει για τον έρωτα λίγο ή πολύ. Είναι ένα κομμάτι του ανθρώπου που ανάλογα με τη στιγμή που γεννιέται και υπάρχει, και φυσικά βιώνεται προκαλεί κάθε φορά διαφορετικά πράγματα, άλλοτε δημιουργεί προβλήματα, άλλοτε λύνει προβλήματα, άλλοτε μας φέρνει σε αδιέξοδα…
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Στον έρωτα υπάρχουν και απώλειες, δεν νικάει πάντα ο έρωτας…
–Πόσο θελκτική ή αν θέλετε πρόκληση μπορεί να γίνει μία ηθογραφία του 19ου αιώνα σήμερα;
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Και σήμερα, αν εγώ ερωτευτώ έναν μουσουλμάνο, πολύς κόσμος θα νιώσει άβολα, θα το θεωρήσει κάτι που στέκεται μακριά από τα πιστεύω του… οπότε θεωρώ ότι αφορούν ακόμα τα ζητήματα που θέτει ο Περεσιάδης στο έργο του. Έτσι και αλλιώς το μήνυμα του έρωτα και των δυσκολιών του είναι διαχρονικό σε κάθε κοινωνία.
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Πέρα από αυτό έχουμε όμως τον έμμετρο δεκαπεντασύλλαβο ανομοιοκατάληκτο, έναν λόγο που μπορεί να φαντάζει ηθογραφικός, και που μπορεί να παραπέμψει κάπου πολύ παλαιά ή σε κάτι δυσνόητο… αυτό όμως ήταν και το στοίχημα που θέσαμε εξ αρχής στο τραπέζι. Η Μαρίνα [σ.σ. η σκηνοθέτρια] από την πρώτη φορά μάς έθεσε το ερώτημα του πώς μιλάμε αυτό τον λόγο σήμερα.
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Και είναι πολύ ωραίο νομίζω ότι αυτός ο λόγος δεν θα ξενίσει τον θεατή, σε συνεπαίρνει η ποιητικότητα του κειμένου....
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Σε πολλά σημεία έχουμε έναν απίστευτα όμορφο ποιητικό λόγο, κέντημα ποίησης.
Φτιάχνουμε μια παράσταση για να εξυμνήσουμε την αγάπη, τη φιλία, τον έρωτα
–Η Εσμέ, στην Κύπρο του σήμερα έχει θέση; Τι πιστεύετε;
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Εμείς πιστεύουμε ότι πρέπει να έχει θέση! Φτιάχνουμε μια παράσταση για να εξυμνήσουμε την αγάπη, τη φιλία και τον έρωτα. Όλα αυτά συμβαίνουν στις παρυφές μιας επανάστασης, μιας κοινωνίας που τους ήθελε χωριστά τότε, αλλά και μέχρι σήμερα, αν δούμε τα πράγματα πολιτικά, πώς είναι τα πράγματα μεταξύ Κύπρου και Τουρκίας, βλέπουμε ότι υπάρχουν πολλά προβλήματα ακόμα, αλλά όλα αυτά θέλουμε να τα ξεπεράσουμε.
–Όλα αυτά, Προκόπη, τα περνάς στον ρόλο σου;
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Θέλω να πιστεύω πως ναι, και δεν είναι μόνο δικό μου στοίχημα, είναι και της σκηνοθέτριας και όλης της ομάδας, γιατί δεν αρκεί μόνο να πούμε πόσο σοβαρό πρόβλημα είναι ότι είμαι εγώ Έλληνας και η Εσμέ μουσουλμάνα, αλλά πώς το προσπερνάμε αυτό και αν τελικά το καταφέρνουμε.
–Ποια ήταν η πρόκληση του ρόλου σου;
–Ο λόγος του έργου από γραφής του θα μπορούσε να ηχήσει αρκετά εθνικο-θρησκευτικο-πατριωτικός και αυτό ήταν ένα στοίχημα από την αρχή να το αποφύγουμε, θέλαμε να γλυκάνει, και αφαιρώντας πολλά από αυτά τα σημεία, να φτάσουμε στο μεδούλι του έργου, που είναι η συνύπαρξη αυτών των δύο ανθρώπων που θέλουν να ζήσουν ελεύθερα, να ερωτευτούν ελεύθερα. Να υπάρξουν εν ολίγοις μέσα σε μία κοινωνία που τους θέλει χώρια.
–Χριστίνα, ο ρόλος της Εσμέ…
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Νομίζω ήταν μέχρι να συνειδητοποιήσω ότι η Εσμέ απαρνείται τη θρησκεία της, τη φυλή της, απαρνείται και τη μάνα της και έτσι έρχεται σε άμεση σχέση με τον θάνατο της μητέρας της. Να πω πως η Εσμέ δεν ήταν σκλάβα και δεν βιώνει αυτό που ζει ο Δρόσος, ο οποίος δεν μπορεί να ερωτευτεί ελεύθερα, όταν ο ίδιος δεν είναι ελεύθερος. Πάντως, πιστεύω ότι είναι πιο εύκολο για την Εσμέ να πει ότι θα αλλάξει την πίστη της, για τον άνθρωπο που αγαπάει, αλλά από την άλλη αυτό τη βάζει σε ένα δίλημμα σε σχέση με τη μητέρα της...
–Συνάντησες την Εσμέ, Χριστίνα;
–Νομίζω πως συναντηθήκαμε! Και με βοήθησε πολύ και ο Προκόπης. Πάντως, σήμερα έχουμε την «πολυτέλεια» να μπορούμε να μην αφήσουμε τον άνθρωπο που αγαπάμε…
–Ισορροπεί, λοιπόν, μεταξύ της αγάπης για τη μάνα της και για τον έρωτά της με τον Δρόσο…
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Φυσικά, και ο Δρόσος αντιμετωπίζει μεγάλο πρόβλημα, και εκείνος έχει να διαχειριστεί τις αντιδράσεις του περίγυρού του.
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Και ο Δρόσος έχει τα διλήμματά του. Έχει να διαχειριστεί την ελευθερία της πατρίδας του, που είναι κάτι όμορφο, δυστυχώς είναι εύκολο σήμερα τα πράγματα να πάνε στον ψευδοπατριωτισμό, αλλά δεν είναι έτσι. Αυτό που διακυβεύεται είναι η ελευθερία της πατρίδας του Δρόσου και η προσωπική του ελευθερία να ερωτευτεί όποια θέλει.
–Η στάση του Δρόσου φαίνεται λογική για το συγκείμενο του 19ου αιώνα, σήμερα;
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Γνωρίζω οικογένειες στην Κύπρο όπου ο Δρόσος θα είχε πρόβλημα. Το θέμα της θρησκείας, που για μένα κακώς, πολλές φορές δημιουργεί πρόβλημα. Σήμερα, το δίλημμα θα ήταν ότι κάποιοι θα ήθελαν να προσπεράσουν τα εμπόδια που τυχόν φέρνουν οι θρησκείες και να προσπαθήσουν να τα ξεπεράσουν, και στην αντίπερα όχθη, άλλοι να το δουν ως ευκαιρία να δημιουργηθούν περισσότεροι χριστιανοί ή μουσουλμάνοι. Εμείς σίγουρα δεν επιδιώκουμε το δεύτερο, εμείς θέλουμε μια κοινωνία ελεύθερη.
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Θα κατακρινόταν ο Δρόσος και σήμερα.
–Ποιο είναι το τίμημα του έρωτα στην Εσμέ;
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Η Εσμέ χάνει τα πάντα, νιώθω ότι ίσως και να μη λυτρώνεται κιόλας…
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Είναι γενναία, βέβαια...
–Σας πέρασε από το μυαλό ότι με αυτό το έργο μπορεί να κατακριθείτε; Θα πουν κάποιοι ότι τονίζεται η ελληνικότητα…
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Ναι, φυσικά μάς πέρασε και γι’ αυτό και έγιναν κάποιες αναγκαίες αφαιρέσεις. Δεν ανεβαίνει το έργο για να ικανοποιήσει κανέναν. Όπως το ανεβάζουμε σήμερα, ούτε τους Κύπριους θέλουμε να εξυμνήσουμε, ούτε τους Έλληνες, αλλά να μιλήσουμε για κάτι πανανθρώπινο, που αφορά όλο τον κόσμο, τον έρωτα, την ελευθερία… Δεν θα είχε πρόβλημα μία Παλαιστίνια με έναν Ισραηλινό, ή μία Κροάτισσα με έναν Βόσνιο; Θα είχαν.
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Υπήρξαν και θα υπάρξουν αντιδράσεις και σχόλια, γιατί το έργο είναι ιδιαίτερο…
Η ελευθερία μας πάσχει
–Σήμερα είμαστε πραγματικά ελεύθεροι;
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Μας κάνουν να πιστεύουμε ότι είμαστε, αλλά νομίζω ότι δεν είμαστε σε πολλά σημεία, έχουμε πολύ δρόμο ακόμα ως κοινωνία για να πούμε ότι είμαστε ελεύθεροι…
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Πάσχει αρκετά η ελευθερία μας και σήμερα. Είμαστε εγκλωβισμένοι ακόμα σε πάρα πολλά στεγανά και φαίνεται από τον τρόπο που πολλές φορές καλούμαστε να τοποθετηθούμε. Θα ήταν ψέμα –νομίζω– αν λέγαμε ότι είμαστε ελεύθεροι.
–Παλεύουμε για την ελευθερία μας σήμερα αρκετά;
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Όχι, πολύ εύκολα συμβιβαζόμαστε, ειδικά εμείς οι πιο νέοι, λέμε συχνά «έτσι είναι ο κόσμος, δεν θα αλλάξει τίποτα, δεν θα πάω να ψηφίσω», τα λέμε πολύ εύκολα αυτά τα λόγια…
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Συμφωνώ απόλυτα με τη Χριστίνα. Ο τρόπος, για παράδειγμα, που συμπεριφερόμαστε στο περιβάλλον δηλώνει άτομα ελεύθερα, για να επιστρέψω στην προηγούμενη ερώτησή σου; Όχι! Για εμένα η φύση είναι η απόλυτη ελευθερία, η επαφή με αυτή και ο σεβασμός προς αυτή υποδηλώνουν ένα άτομο ελεύθερο. Αν, λοιπόν, κρίνω τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε στη φύση, νομίζω ότι έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας!
–Τι θα θέλατε να πάρει ο θεατής φεύγοντας από το θέατρο μετά την παράσταση;
–ΠΡΟΚΟΠΗΣ: Όση περισσότερη ελευθερία μπορεί σε όλα τα επίπεδα. Θα ήθελα ο θεατής να φύγει από το θέατρο και να σκεφτεί πού συμπεριφέρεται δογματικά, και πού οι ιδέες και το μυαλό του δημιουργούν στεγανά, που δεν τον αφήνουν να συνυπάρξει με οποιονδήποτε άλλον άνθρωπο σε αυτό τον πλανήτη. Το ζητούμενο, άλλωστε, είναι αυτό, ελεύθερα να αποφασίζω για το σώμα μου, το πνεύμα μου και τα συναισθήματά μου.
–ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Να φύγει ο θεατής και να μη φοβάται, να δει ότι μπορεί να σταθεί στα πόδια του, ότι μπορεί να βάζει τα όριά του και να δει ότι μπορεί να ζει όπως θέλει να ζει και όλα τα υπόλοιπα περισσεύουν.
