Χρύσα Λιάγγου , Βασίλης Νέδος
Σενάρια πιθανής αναθέρμανσης διαδικασιών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διαπραγματεύσεις για επίλυση του Κυπριακού επανέρχονται στην επιφάνεια με αφορμή τις συζητήσεις που έχουν προκύψει μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την ανάδειξη της ενεργειακής ασφάλειας της Ευρώπης σε πρωταρχικής σημασίας προτεραιότητα.
Τα σενάρια αυτά έρχονται σε συνέχεια της επίσκεψης του προέδρου του Ισραήλ Γιτζάκ Χέρτσογκ στην Αγκυρα, αλλά και ως λογική απόρροια της ουσιαστικής δυσκολίας χάραξης εναλλακτικών αγωγών που θα προωθούσαν το ισραηλινό –και κατ’ επέκτασιν και το αιγυπτιακό– φυσικό αέριο από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας. Πρακτικά επανέρχεται στην επιφάνεια ένα σχέδιο που θυμίζει τις πρωτοβουλίες του Στέιτ Ντιπάρτμεντ κατά τη διετία 2015-17, όταν ενόψει της Διάσκεψης στο Κραν-Μοντανά υπήρχε η σκέψη για τη δημιουργία ενός αγωγού από την Κύπρο προς την Τουρκία, ο οποίος θα μετέφερε το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου με προορισμό την Ευρώπη. Πόσο πιθανή και εφικτή είναι μια επανέναρξη των συνομιλιών για το Κυπριακό, μάλιστα ενόσω η Τουρκία έχει σκληρύνει τη στάση της προωθώντας τον εποικισμό της Αμμοχώστου, αποτελεί μια εντελώς διαφορετική συζήτηση, η οποία προφανώς δεν έχει γίνει. Ωστόσο, η πίεση που φέρνουν ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλά και οι ενεργειακές ανάγκες των επόμενων χρόνων φαίνεται ότι βάζει ξανά στο τραπέζι όλα τα σενάρια.
Η ενεργειακή αγορά αντιμετωπίζει, πάντως, με επιφύλαξη τα σενάρια περί μεταφοράς των κοιτασμάτων ισραηλινού φυσικού αερίου μέσω Τουρκίας στην Ευρώπη και πολύ περισσότερο ενός διαδρόμου μέσω της Τουρκίας που θα συμπεριλάβει την Ελλάδα και θα αφήνει εκτός την Κύπρο, στα οποία αναφέρεται δημοσίευμα της τουρκικής «Χουριέτ» με αφορμή την επίσκεψη του Γερμανού καγκελάριου Ολαφ Σολτς στην Τουρκία.
Συζητούνται οι εναλλακτικές οδοί μεταφοράς των κοιτασμάτων ισραη-λινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη – Οι γεωπολιτικές παράμετροι.
Παράγοντες που παρακολουθούν τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Μεσογείου αμφισβητούν τη ρεαλιστικότητα τέτοιων σεναρίων για μια σειρά από λόγους.
1. Η μεταφορά του αερίου του Ισραήλ προς την Τουρκία προϋποθέτει την κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού, πολύ χαμηλότερου κόστους από τον EastMed (500 χλμ. μήκος έναντι 1.000 του EastMed και χαμηλότερα βάθη). Ομως, θα πρέπει να περάσει από την ΑΟΖ της Συρίας και την ΑΟΖ του Λιβάνου, που δεν έχουν οριοθετηθεί, ενώ στην περίπτωση της Συρίας θα πρέπει να διασφαλίσει και την άδεια της Ρωσίας, η οποία δεν έχει κανένα λόγο να συναινέσει σε κάτι που θα μειώσει το μερίδιο αγοράς της στην Ευρώπη. Εξίσου περίπλοκη για γεωπολιτικούς λόγους είναι και η διαδρομή μεταφοράς των κοιτασμάτων μέσω Κύπρου στην Τουρκία.
2. Δεν υπάρχει διαθέσιμο δίκτυο στο εσωτερικό της Τουρκίας για να μεταφέρει πρόσθετες ποσότητες αερίου, εκτός εάν αξιοποιηθεί το δίκτυο αγωγών ΤANAP και Tap και μέσω της Ελλάδας φτάσει το αέριο του Ισραήλ στην Ευρώπη. Αυτό φαίνεται να είναι ένα από τα σενάρια που έχει βάλει στο τραπέζι η Τουρκία, να αξιοποιηθεί δηλαδή η νέα δυναμικότητα του Tap (10 δισ. κ.μ. αερίου) για τη μεταφορά αερίου από το Ισραήλ. Το ερώτημα και εδώ είναι γιατί το Αζερμπαϊτζάν να καταστρέψει τις μελλοντικές του αγορές, δίνοντας προβάδισμα στο ισραηλινό αέριο.
3. Η υπερεξάρτηση της Ευρώπης από την Τουρκία. Σήμερα μέσω της Τουρκίας και των αγωγών TurkStream και Tap φτάνει στην Ευρώπη τόσο το ρωσικό αέριο όσο και το αζερικό. Η μεταφορά και του αερίου του Ισραήλ θα ενισχύσει την εξάρτηση της Ευρώπης από την Τουρκία ως χώρα διέλευσης.
Ενθαρρυντικά ευρήματα στο οικόπεδο 10
Την παρουσία ταμιευτήρα φυσικού αερίου με χαρακτηριστικά υψηλής ποιότητας κατέδειξαν οι γεωτρήσεις που πραγματοποίησε το γεωτρύπανο της κοινοπραξίας ExxonMobil/Qatar Petroleum στο σημείο «Γλαύκος-2» του οικοπέδου 10 της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) της Κυπριακής Δημοκρατίας. Οπως ανακοίνωσε το υπουργείο Ενέργειας της Κυπριακής Δημοκρατίας, η κοινοπραξία θα προχωρήσει σε λεπτομερή ανάλυση και αξιολόγηση των δεδομένων που έχουν συλλεγεί, για τον ακριβέστερο προσδιορισμό των ποιοτικών και ποσοτικών χαρακτηριστικών του ταμιευτήρα, αλλά και των δυνητικών επιλογών ανάπτυξης και εμπορευματοποίησης της ανακάλυψης.
Οι γεωτρητικές και δοκιμαστικές εργασίες του γεωτρύπανου «Stena Forth» ξεκίνησαν στις 20 Δεκεμβρίου 2021 και ολοκληρώθηκαν προχθές αργά το βράδυ (20 Μαρτίου). Το πλωτό γεωτρύπανο ήδη έχει αποχωρήσει από τον στόχο. Το οικόπεδο 10 βρίσκεται σε μια περιοχή, η οποία δεν αμφισβητείται άμεσα από την Τουρκία, η οποία, σε κάθε περίπτωση, καταγγέλλει πάγια τη Λευκωσία ότι δεν κινείται με βάση το κοινό συμφέρον Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων.
