Του Απόστολου Τομαρά
Από ιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας έχουν πραγματοποιηθεί δεκατέσσερις εκλογικές αναμετρήσεις από τις οποίες προέκυψε η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Η εξάντληση του συνταγματικού περιθωρίου των δύο γύρων ενεργοποιήθηκε πολλά χρόνια μετά την ανεξαρτησία. Μέχρι και το 1988 η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας ολοκληρωνόταν κατά την πρώτη Κυριακή, μιας και εκεί όπου απαιτήθηκε η ψηφοφορία, ένας εκ των υποψηφίων συγκέντρωνε το 50% συν μια ψήφο. Το εκλογικό θρίλερ της δεύτερης Κυριακής για ανάδειξη Προέδρου της Δημοκρατίας μπήκε στην πολιτική ζωή του τόπου το 1988, είκοσι εννέα χρόνια μετά τις πρώτες εκλογές του νεοσύστατου κυπριακού κράτους και με ελάχιστες εξαιρέσεις αποτελεί τον κανόνα των προεδρικών αναμετρήσεων. Η αδυναμία των υποψηφίων να συγκεντρώσουν την πλειοψηφία του 50% συν μια ψήφο από την πρώτη Κυριακή μπορεί να θεωρηθεί και ως σημάδι ωριμότητας του πολιτικού βίου, αλλά και εξισορρόπησης του κομματικού χάρτη της Κύπρου στην μετα-μακαριακή εποχή. Από τις δεκατέσσερις προεδρικές αναμετρήσεις για τις έξι, με τη σημερινή, απαιτήθηκε να στηθούν κάλπες και τη δεύτερη Κυριακή προκειμένου να εκλεγεί Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Το εκλογικό σκηνικό ανατράπηκε μόνο μία φορά, το 2003, με την εκλογή του Τάσσου Παπαδόπουλου από τον πρώτο γύρο. Ωστόσο, η κραυγαλέα ανατροπή που σημάδεψε την εκλογή δύο γύρων σημειώθηκε στις προεδρικές του 1993.
Δεύτερη Κυριακή
Οι προεδρικές εκλογές του 1988 έχουν μείνει στην πολιτική ιστορία του τόπου ως η αφετηρία των αλλαγών που διαμόρφωσαν το μετα-μακαριακό πολιτικό σκηνικό της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σκηνικό με κύριο χαρακτηριστικό την καθολική παρουσία του τότε Αρχιεπισκόπου Κύπρου. Η εποχή όπου οι προεδρικές μάχες δινόντουσαν μεταξύ του Μακαρίου και ενός αντιπάλου, ή σε κάποιες περιπτώσεις χωρίς ανθυποψήφιο τερματίστηκαν. Τα πρώτα σημάδια εμφανίσθηκαν στις προεδρικές εκλογές του 1983, όταν οι υποψήφιοι, για πρώτη φορά, ήταν τρεις και το κύκνειο άσμα των εκλογών ενός γύρου. Πέντε χρόνια αργότερα, το 1988, το σκηνικό είναι πρωτόγνωρο για τα τότε κυπριακά δεδομένα. Οι υποψήφιοι αυξάνονται σε πέντε. Η κάλπη της πρώτης Κυριακής (14/02/1988) δίνει στον Γλαύκο Κληρίδη (ΔΗΣΥ) 33,32%, Γιώργο Βασιλείου (ανεξάρτητος με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ) 30,11%, Σπύρο Κυπριανού (ΔΗΚΟ) 27,29%, Βάσο Λυσσαρίδη (ΕΔΕΚ) 9,22% και τον ανεξάρτητο Θράσο Γεωργιάδη 0,06%. Την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας καθόρισε το ΔΗΚΟ, το οποίο υποστήριξε τον νεοφώτιστο Γιώργο Βασιλείου που έλαβε 51,63% έναντι 48,37% του Γλαύκου Κληρίδη.
Η ανατροπή των ανατροπών
Πέντε χρόνια μετά οι προεδρικές εκλογές του 1993 θα μείνουν στην ιστορία ως το μνημείο της απόλυτης ανατροπής αλλά και της άποψης ότι ο δεύτερος γύρος είναι μια εκλογική μάχη από την αρχή. Ωστόσο, υπάρχει και ένα τρίτο στοιχείο, το οποίο επικράτησε στις επόμενες προεδρικές αναμετρήσεις. Αυτό των συμμαχιών. Και στις προεδρικές του 1993 το ΔΗΚΟ διαμόρφωσε το τελικό αποτέλεσμα. Με μια διαφορά. Αντί να υποστηρίξει τον Γιώργο Βασιλείου, τον οποίο ουσιαστικά εξέλεξε το 1988, έδωσε τη στήριξή του στον Γλαύκο Κληρίδη, στάση που καθόρισε «η δέσμη ιδεών Γκάλι». Ο Γιώργος Βασιλείου, έχοντας εξασφαλίσει 44,15% την πρώτη Κυριακή, κάλεσε έμμεσα τον δεύτερο Γλαύκο Κληρίδη, με 36,74%, να αποσύρει την υποψηφιότητά του, θεωρώντας πως η υπόθεση Προεδρίας είχε τερματιστεί. Τη μεγάλη ανατροπή προέβλεψε μόνο ο Αλέξης Γαλανός λέγοντας το αμίμητο, για τον Γιώργο Βασιλείου: «Ως δαμαί ήταν η πεζίνα του». Στις 14 Φεβρουαρίου 1993 ο Γλαύκος Κληρίδης με το ΔΗΚΟ έκοψε πρώτος το νήμα με ποσοστό 50,31% έναντι 49,69% του Γιώργου Βασιλείου.
Οι εκπλήξεις
Στην ιστορία των προεδρικών εκλογών υπάρχουν δύο αναμετρήσεις που το αποτέλεσμά τους έφερε τα πάνω κάτω. Το 2003 και το 2008. Στις Προεδρικές του 2003 το σχέδιο Ανάν αναδιαμόρφωσε το πολιτικό σκηνικό και τις συμμαχίες. Το μπλοκ ενάντια στο σχέδιο λύσης του Κυπριακού συγκρότησαν το ΑΚΕΛ – ΔΗΚΟ – ΚΙΣΟΣ (ΕΔΕΚ) και Οικολόγοι, εκλέγοντας από τον πρώτο γύρο, με ποσοστό 51,51%, τον Τάσσο Παπαδόπουλο. Ο Γλαύκος Κληρίδης που επιχείρησε εκλογή για τρίτη θητεία (περιορισμένης διάρκειας για επίλυση του Κυπριακού) έλαβε 38,80% από τα κόμματα που τον υποστήριξαν ΔΗΣΥ - ΕΔΗ - ΑΔΗΚ. Πέντε χρόνια αργότερα με την Κυπριακή Δημοκρατία μέλος της Ε.Ε., ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που έφερε στο προσκήνιο μετά από πολλά χρόνια, τις προεδρικές εκλογές ενός γύρου αποκλείστηκε από τον πρώτο γύρο. Ο Τάσσος Παπαδόπουλος, υποστηριζόμενος μόνο από ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ, έλαβε 31,79%. Τη δεύτερη Κυριακή 24 Φεβρουαρίου αναμετρήθηκαν οι Δημήτρης Χριστόφιας (ΑΚΕΛ - ΔΗΚΟ - ΕΔΕΚ) και ο Ιωάννης Κασουλίδης. Ο τότε γ.γ. του ΑΚΕΛ έλαβε 53,36% με το ΑΚΕΛ να εκλέγει, για πρώτη φορά στην ιστορία του, τον ηγέτη του κόμματος, Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Εκλογή χωρίς εκλογές
Μέχρι τις Προεδρικές του 1983 η πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό, καθώς και η τουρκική εισβολή στη συνέχεια, δημιούργησαν μια ιδιότυπη κατάσταση, η οποία εκτός των άλλων είχε ως αποτέλεσμα σε τρεις περιπτώσεις να μη στηθούν κάλπες για την εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Η πρώτη ήταν στις Προεδρικές του 1973. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν είχε αντίπαλο και εξελέγη Πρόεδρος για τρίτη θητεία την οποία ωστόσο δεν ολοκλήρωσε. Το υπόλοιπο της θητείας του αποθανόντος Αρχιεπισκόπου συμπλήρωσε ο Σπύρος Κυπριανού, Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων μοναδικός υποψήφιος χωρίς και πάλι να στηθούν κάλπες. Το σκηνικό εκλογής χωρίς εκλογές επαναλήφθηκε στις προεδρικές εκλογές του 1978. Στις εκλογές αυτές κυριάρχησε η απαγωγή του γιου του Σπύρου Κυπριανού, Αχιλλέα, με τον μοναδικό ενδιαφερόμενο Γλαύκο Κληρίδη να αποσύρει την υποψηφιότητά του και τον Σπύρο Κυπριανού να εκλέγεται για δεύτερη φορά Πρόεδρος της Δημοκρατίας χωρίς αντίπαλο.
Από το «Μίνιμουμ» στους S-300 και το ’13
Η πρώτη συνεργασία ΔΗΚΟ - ΑΚΕΛ εμφανίστηκε στις Προεδρικές του 1983 και είχε ως αποτέλεσμα της εκλογή του Σπύρου Κυπριανού για τρίτη φορά και πρώτη με αντιπάλους από τον πρώτο γύρο, με 56,54%. Η συνεργασία των δύο κομμάτων στηρίχθηκε στο «Μίνιμουμ πρόγραμμα» την «Κοινοπραξία», όπως τη χαρακτήριζε η τότε αντιπολίτευση ΔΗΣΥ - ΕΔΕΚ. Οι Προεδρικές του 1998 μπορούν να χαρακτηριστούν και ως οι εκλογές των πυραύλων S-300. Θέμα που κυριάρχησε και έδωσε στον Γλαύκο Κληρίδη δεύτερη θητεία. Το ΔΗΚΟ μετακινήθηκε και πάλι προς την πλευρά του ΑΚΕΛ, ωστόσο, η συνεργασία τους δεν έκανε τη διαφορά, όπως στο παρελθόν. Οι Προεδρικές του 2013 είναι οι εκλογές της οικονομικής κρίσης και των έντεκα υποψηφίων, αριθμός ρεκόρ. Το ΔΗΚΟ μετακινείται δεξιά και συνεργάζεται και πάλι με τον ΔΗΣΥ. Από τότε και μέχρι τις Προεδρικές του 2018 ο Νίκος Αναστασιάδης εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας έχοντας απέναντί του τον υποψήφιο του ΑΚΕΛ Σταύρο Μαλά.
Οι πρώτες εκλογές
Οι πρώτες εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 13 Δεκεμβρίου 1959. Αντίπαλος του Μακαρίου ήταν ο Ιωάννης Κληρίδης (πατέρας του Γλαύκου Κληρίδη), ο οποίος υποστηρίχθηκε από το ΑΚΕΛ. Οι Προεδρικές του 1965 δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ, λόγω των δικοινοτικών ταραχών. Κάλπες στήθηκαν και πάλι το 1968. Αυτό που έχει μείνει στην ιστορία είναι το 96,26% που έλαβε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και το κλίμα έντασης που επικράτησε κατά την προεκλογική περίοδο.
