Της Οριάνας Παπαντωνίου
«Πριν από το τέλος του έτους ξεκινά η σταδιακή μετακίνηση των servers κέντρων δεδομένων του κράτους σε χώρους που πληρούν όλες τις προϋποθέσεις και μηχανισμούς σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές» δηλώνει σε συνέντευξή του στη «Κ» ο υφυπουργός Καινοτομίας, Έρευνας και Ψηφιακής Πολιτικής Νικόδημος Δαμιανού. Προσθέτει ότι σε σχέση με το eJustice έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διορθωτικές ενέργειες για τα σοβαρά προβλήματα που παρουσιάστηκαν αλλά και τα κενά που εντοπίστηκαν μετά την πλήρη επαναξιολόγηση του συστήματος, ωστόσο, τα πρώτα δείγματα των ελέγχων που έχουν γίνει δεν είναι ενθαρρυντικά για τη παραπέρα πορεία του.
–Πόσο απέχουμε σήμερα από τον στόχο που θέσατε για μετάβαση σε ένα σύγχρονο, ψηφιακό κράτος;
–Η απάντηση είναι πολυδιάστατη και πολύπλοκη όσο και ο στόχος. Η ταχύτητα της τεχνολογικής εξέλιξης επιβάλλει συνεχή δράση και σχεδιασμό και παράλληλα ως κράτος θα πρέπει να αξιοποιούμε αυτές τις εξελίξεις και να υλοποιούμε τεχνολογικές δράσεις με τρόπο ευέλικτο και αποτελεσματικό. Δεν πρόκειται δηλαδή για ένα εγχείρημα με αρχή, μέση και τέλος, αλλά μία πορεία μέσω της οποίας θα δημιουργήσουμε ένα ολοκληρωμένο ψηφιακό κρατικό μηχανισμό και δυναμικό ψηφιακό οικοσύστημα που θα συμβάλει στην επίτευξη του στόχου, της προσέλκυσης επενδύσεων σε λύσεις τεχνολογίας και καινοτομίας. Όλα αυτά, εξελικτικά και προτεραιοποιώντας παράλληλα τις υπηρεσίες που μπορούμε να δώσουμε το συντομότερο στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Η κυβέρνηση έχει θέσει την ψηφιακή μετάβαση ως μία από τις κυριότερές της προτεραιότητες, αναγνωρίζοντας ότι πρόκειται για τομέα με οριζόντιο αντίκτυπο στην κοινωνία και την οικονομία της Κύπρου. Η πρόοδος που έχει επιτευχθεί αναδεικνύεται και στα πρόσφατα αποτελέσματα της Έκθεσης για την Ψηφιακή Δεκαετία της Ευρώπης, που αποτυπώνει μία ενθαρρυντική εικόνα για την Κύπρο, παραμένοντας ως μία από τις χώρες που βρίσκονται σε πορεία επίτευξης του συνόλου των στόχων που έχουν τεθεί. Σημειώνω, ωστόσο, ότι θα πρέπει να είμαστε προσγειωμένοι και να παραδεχθούμε πως έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε πριν αναφερθούμε σε επιτυχίες.
–Ποιες είναι οι επόμενες ψηφιακές υπηρεσίες που θα ανακοινώσετε εντός του 2024;
–Ως Υφυπουργείο έχουμε ανεβάσει ρυθμούς για να ανταποκριθούμε στις προσδοκίες των πολιτών και θεωρώ ότι έχουμε ήδη κάνει σημαντικά βήματα, αφού μπήκαμε πλέον σε τροχιά υλοποίησης σημαντικών έργων ψηφιοποίησης σε βασικούς τομείς της κυβερνητικής μηχανής αλλά και της οικονομικής δραστηριότητας του τόπου. Το αμέσως επόμενο διάστημα, θα ανακοινώσουμε υπηρεσίες, οι οποίες θα είναι πλέον όλες προσβάσιμες μέσω της νέας ενιαίας κυβερνητικής πύλης, gov.cy, που τέθηκε σε εφαρμογή από αυτό τον μήνα. Στην πύλη σήμερα μπορεί κάποιος να βρει πέραν των 300 ψηφιακών υπηρεσιών, οι 52 από τις οποίες έχουν αναπτυχθεί τους τελευταίους μήνες με βάση τα νέα πρότυπα τεχνολογικής υλοποίησης που ξεκίνησε το Υφυπουργείο να εφαρμόζει ομοιόμορφα. Οι υπηρεσίες που ξεκίνησαν να προσφέρονται διαδικτυακά μέσω του συστήματος «Ιππόδαμος», και οι οποίες θα ενισχυθούν περαιτέρω το επόμενο διάστημα, καθώς και υπηρεσίες των εκπαιδευτικών υπηρεσιών, είναι τέτοια παραδείγματα. Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι σύντομα, μέσω της συνεργασίας μας με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης της ελληνικής κυβέρνησης, θα ανακοινώσουμε την εφαρμογή «Ψηφιακός Πολίτης» που θα δίνει τη δυνατότητα στον πολίτη να αποθηκεύει σε ψηφιακή μορφή επίσημα έγγραφα όπως η ταυτότητα, η άδεια οδήγησης και το MOT που θα περιληφθούν σε πρώτη φάση με σταδιακή επέκταση αυτών των λειτουργιών.
–Ποιο είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που έχετε να ξεπεράσετε σε αυτή την προσπάθεια;
–Τα εμπόδια που έχουμε να αντιμετωπίσουμε δεν είναι μόνο δικά μας. Είναι ζητήματα που αντιμετωπίζουν πολλές κυβερνήσεις, και προκύπτουν από χρόνια ελλείψεων σε θέματα αναβάθμισης της τεχνολογικής υποδομής, αναβάθμισης των δεξιοτήτων του προσωπικού, κακής οργάνωσης και ανεπαρκούς στελέχωσης των τμημάτων πληροφορικής της κυβέρνησης, και βέβαια μιας παρατεταμένης κακής πρακτικής όπου κάθε υπουργείο ή τμήμα προχωρούσε μόνο του να κτίζει και να συντηρεί λύσεις τεχνολογικές σε «σιλό», χωρίς κανένα αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Όλα αυτά είναι πράγματα που η παρούσα κυβέρνηση έχει ήδη αρχίσει να αλλάζει, ξεκινώντας από την εφαρμογή κατάλληλων πολιτικών για τον ομοιόμορφο σχεδιασμό και υλοποίηση των συστημάτων πληροφορικής. Η διαχείριση, λοιπόν, κάτω από τις πιο πάνω συνθήκες, ενός τόσο απαιτητικού προγράμματος ψηφιακής αναβάθμισης, μεγάλο μέρους του οποίου αποτελούν τεράστια έργα για εισαγωγή συστημάτων που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη και τα οποία χρηματοδοτούνται από το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, είναι το μεγαλύτερο στοίχημα που έχουμε να κερδίσουμε.
–Με ποιους τρόπους μπορεί η Πολιτεία να συμβάλει στην αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων του γενικού πληθυσμού;
–Η επιτυχία της προσπαθειών μας κρίνεται επίσης και από το αν θα κερδίσουμε την εμπιστοσύνη της κοινωνίας στην προσπάθεια που καταβάλλουμε, αλλά και γενικότερα στην τεχνολογία και το ψηφιακό μας μέλλον. Για να το πετύχουμε πρέπει να συνεχίσουμε να δείχνουμε αποτελέσματα, καθώς και να εφοδιάσουμε τους πολίτες με τις κατάλληλες δεξιότητες για να μπορούν να συμμετέχουν ενεργά στην ψηφιακή εποχή. Το κράτος, μέσω της Αρχής Ανάπτυξης Ανθρώπινου Δυναμικού και του Κέντρου Παραγωγικότητας, προσφέρει σειρά εκπαιδευτικών σεμιναρίων, που απευθύνονται σε εργαζόμενους και ανέργους, άτομα κάθε ηλικίας, αλλά και σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες όπως άτομα άνω των 55 ετών, σε ένα ευρύ φάσμα θεματικών, από τη χρήση διαδικτύου και εργαλείων MS Office, στην εξοικείωση με τη χρήση των κρατικών συστημάτων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, όπως το σύστημα φορολογίας και το σύστημα πληρωμής κοινωνικών ασφαλίσεων.
–Βλέπουμε, ωστόσο, πολλές αναφορές σε προβλήματα που αφορούν στο σύστημα «Ιππόδαμος»; Πώς απαντάτε στις επικρίσεις;
–Ο «Ιππόδαμος» εμπίπτει στο πλαίσιο μιας ιδιαίτερα πολύπλοκης μεταρρύθμισης, ως αποτέλεσμα της οποίας, δεν υπήρχε ολοκληρωμένο περιβάλλον παραγωγικής λειτουργίας το οποίο να επιτρέπει την ορθή πιλοτική δοκιμή του συστήματος πριν από την εφαρμογή του. Παράλληλα, αλλαγές στη δομή και τη στελέχωση των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης γίνονταν μέχρι την τελευταία στιγμή, γεγονός που δεν επέτρεπε την ορθή δόμηση εκπαιδεύσεων για τους χρήστες προτού αυτοί αναλάβουν επίσημα τα καθήκοντά τους. Ως επακόλουθο, αυτό που διανύουμε σήμερα είναι περίοδος προσαρμογής τόσο του συστήματος, όσο και των χρηστών. Συχνά, οι αναφορές που γίνονται δημιουργούν την εντύπωση ότι το κύριο πρόβλημα είναι το σύστημα, κάτι που δεν ισχύει. Όντως τις πρώτες 10 ημέρες λειτουργίας του συστήματος παρουσιάστηκαν προβλήματα απόδοσης, τα οποία επιλύθηκαν μέσω αναβαθμίσεων της τεχνολογικής υποδομής, ενώ περαιτέρω αναβάθμιση έχει προγραμματιστεί κατά τον Αύγουστο. Πρόσθετες βελτιώσεις, όπως η διασύνδεση με την πύλη του Κτηματολογίου έχουν ήδη δρομολογηθεί, με βάση το χρονοδιάγραμμα του έργου, ενώ αναφορές για προβλήματα τυγχάνουν άμεσης διαχείρισης σε συντονισμό με την ανάδοχο εταιρεία. Για σκοπούς υποστήριξης των χρηστών έχουν γίνει διευθετήσεις για περαιτέρω εκπαίδευση, τόσο στη χρήση του συστήματος και τις νέες διαδικασίες, όσο και για τη χρήση της ηλεκτρονικής υπογραφής, που δίνεται πλέον ως δυνατότητα τόσο για εσωτερικούς όσο και εξωτερικούς χρήστες.
–Πότε η Κύπρος θα μπορέσει να ενταχθεί στο σύστημα παροχής Διασυνοριακών Υπηρεσιών Υγείας και τι θα σημαίνει αυτό για τους πολίτες;
–Η Κύπρος είναι η 12η χώρα που θα ενταχθεί περί τα τέλη Δεκεμβρίου του 2024 στο δίκτυο Διασυνοριακής Παροχής Υπηρεσιών Υγείας, το οποίο αναμένεται να προσφέρει στον πολίτη άμεση πρόσβαση στα δεδομένα υγείας του, από όπου κι αν βρίσκεται εντός Ε.Ε. Μέσω της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, που αποτελεί την πρώτη φάση, ο πολίτης θα έχει τη δυνατότητα να προμηθεύεται φάρμακα για τα οποία έχει συνταγή από τη χώρα διαμονής του, από φαρμακείο άλλης χώρας εντός Ε.Ε. Ως επόμενη φάση, σε περίπτωση που επισκεφθεί γιατρό κατά το ταξίδι του, θα γίνεται πρόσβαση ηλεκτρονικά σε συνοπτικό ιστορικό της υγείας του, διευκολύνοντας τη διάγνωση και αντιμετώπιση του οποιουδήποτε περιστατικού. Αυτό ενισχύει σημαντικά το επίπεδο των υπηρεσιών υγείας για τους πολίτες, ενώ αναμένεται να έχει θετική επίδραση και στον τουρισμό.
Για το θέμα κυβερνοασφάλειας απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις
–Σε σχέση με την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα στον κυβερνοχώρο έγιναν όλες αυτές οι ενέργειες ώστε να μπορούμε να μιλάμε για ασφαλή θωράκιση των κρίσιμων υποδομών του κράτους;
–Για το θέμα κυβερνοασφάλειας έγιναν το τελευταίο διάστημα σημαντικές ενέργειες, εντούτοις εντοπίζω ότι απαιτούνται περισσότερες επενδύσεις. Όσον αφορά τις κρίσιμες υποδομές, εργαζόμαστε για την ουσιαστική ενίσχυση ενός οριζόντιου πλαισίου κυβερνοασφάλειας για τον δημόσιο τομέα, που περιλαμβάνει μέτρα αναγνώρισης, αξιολόγησης και ανταπόκρισης έναντι κυβερνο-απειλών και περιστατικών, ενώ το νομοσχέδιο για εναρμόνιση της εθνικής νομοθεσίας με την ευρωπαϊκή Οδηγία NIS2, βρίσκεται στο τελευταίο στάδιο του νομοτεχνικού ελέγχου. Από τον Σεπτέμβριο του 2023, λειτουργεί σε 24ωρη βάση Κέντρο Επιχειρήσεων για παρακολούθηση των κρίσιμων υποδομών του κράτους από την ΑΨΑ, με βάση το οποίο έχουν τοποθετηθεί πέραν των 30 αισθητήρων για σκοπούς ανίχνευσης και ανάλυσης επιθέσεων σε πραγματικό χρόνο, ενώ σε τακτική βάση γίνονται πλέον έλεγχοι διείσδυσης για τον εντοπισμό τυχόν αδυναμιών στις υποδομές του Δημοσίου.
–Σύστημα ηλεκτρονικής δικαιοσύνης eJustice θα καταφέρετε να το θέσετε σε επιτυχή λειτουργία και αν ναι πότε το ορίζετε χρονικά; Ευθύνες σε ότι αφορά την αποτυχημένη εφαρμογή του και τα χρήματα που ξοδεύτηκαν μέχρι σήμερα έχουν αποδοθεί;
–Σύμφωνα με τις ανάδοχες εταιρείες έχουν ολοκληρωθεί όλες οι διορθωτικές ενέργειες για τα σοβαρά προβλήματα που παρουσιάστηκαν αλλά και τα κενά που εντοπίστηκαν μετά την πλήρη επαναξιολόγηση του συστήματος. Αναμένω στο παρόν στάδιο να δω τα αποτελέσματα των προκαταρκτικών ελέγχων των ενεργειών αυτών, καθώς αυτό είναι που θα κρίνει κατά πόσο το έργο μπορεί να συνεχίσει ή όχι. Δυστυχώς, τα πρώτα δείγματα των ελέγχων που έχουν γίνει δεν είναι ενθαρρυντικά. Σημειώνω επιπρόσθετα ότι η τελική αποδοχή του συστήματος θα γίνει μόνο και εφόσον οι χρήστες το ελέγξουν και ικανοποιηθούν με την ποιότητα, τη λειτουργικότητα και την ορθή υλοποίηση όλων των αλλαγών. Όσον αφορά ευθύνες, αυτές θα εξεταστούν συν τω χρόνω και εξαρτώνται βεβαίως και από την τελική έκβαση του έργου.
–Σε ποια φάση βρίσκεται η μεταφορά servers κέντρων δεδομένων του κράτους που όπως διαπιστώσατε είναι σε χώρους όπου υπάρχει κίνδυνος να καταστραφούν;
–Το θέμα των κέντρων δεδομένων αποτελεί ένα από τα κρίσιμα ζητήματα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει αυτή η κυβέρνηση, μετά από χρόνια αδράνειας και πρόχειρων χειρισμών. Η κυβέρνηση λοιπόν πήρε αποφάσεις που εκκρεμούσαν για χρόνια και δρομολογήθηκε η μεταφορά όλων των κέντρων δεδομένων σε κατάλληλους χώρους. Πριν από το τέλος του έτους, ξεκινά η σταδιακή μετακίνηση των συστημάτων σε χώρους που πληρούν όλες τις προϋποθέσεις και μηχανισμούς σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές. Παράλληλα, κάθε νέο σύστημα θα στεγάζεται πλέον σε κατάλληλο κέντρο, αφού σταμάτησε ήδη με οδηγίες του Υφυπουργείου η εγκατάσταση υποδομών συστημάτων σε χώρους που δεν πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις.
–Μπορεί η Κύπρος να μετατραπεί σε περιφερειακό κέντρο τεχνολογίας και καινοτομίας, γίνονται ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση;
–Ο τομέας της τεχνολογίας έχει παρουσιάσει τα τελευταία χρόνια την μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση, συνεισφέροντας πλέον κοντά στο 10% του ΑΕΠ, με κάποιες αναλύσεις να ανεβάζουν αυτό το ποσοστό σε πέραν του 13%. Την ίδια στιγμή το οικοσύστημα καινοτομίας της χώρας συγκαταλέγεται για τρίτη συνεχή χρονιά στους Strong Innovators της Ευρώπης, με επιδόσεις που ξεπερνούν τον μέσο όρο των κρατών μελών. Φιλοξενείται ήδη στη χώρα μας μία αξιοσημείωτη κοινότητα πολυεθνικών εταιρειών αλλά και νεοφυών επιχειρήσεων, η οποία αναπτύσσεται συνεχώς και διαδραματίζει ενεργό ρόλο στην προσπάθεια βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της χώρας, με προτάσεις και εισηγήσεις τις οποίες η κυβέρνηση λαμβάνει σοβαρά υπόψη στη μεταρρυθμιστική της δράση. Η γεωστρατηγική θέση του νησιού είναι εξαιρετικά σημαντική προϋπόθεση που οφείλουμε να αξιοποιήσουμε περαιτέρω. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καθόρισε το 2021, τη στρατηγική της να γίνει το πιο σημαντικό κέντρο συνδεσιμότητας και δεδομένων ανά το παγκόσμιο. Σε αυτό το πλαίσιο αναγνωρίστηκαν πέντε πλατφόρμες που αποτελούν τους περιφερειακούς διαδρόμους διασύνδεσης της Ευρώπης για επίτευξη αυτού του στόχου. Η Κύπρος έχει φυσική θέση και ρόλο να παίξει σε μία από αυτές, το EU-Meditteranean-Data Gateway Platform, και αυτό είναι που επιδιώκουμε.
–Ποια θεωρείτε ως τη μεγαλύτερη πρόκληση που έχει να αντιμετωπίσει το Υφυπουργείο σας;
–Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του κόσμου. Και αυτό θα το πράξουμε μόνο παρέχοντας ψηφιακές υπηρεσίες. Ακούγεται απλό αλλά είναι πολύ μεγάλη πρόκληση, διότι καλούμαστε να το πετύχουμε στο μέσω της πιο απαιτητικής και δύσκολης ίσως συγκυρίας. Το λέω τούτο, διότι βρισκόμαστε σε ένα χρονικό σημείο που η αναβάθμιση της τεχνολογικής υποδομής και του τρόπου λειτουργίας των υπηρεσιών τεχνολογίας του κράτους καθίστανται πλέον απαραίτητες για να μπορούμε να συνεχίσουμε. Την ίδια στιγμή οι ρυθμοί τεχνολογικής ανάπτυξης είναι τέτοιοι που οι χρήστες έχουν αυξήσει τις απαιτήσεις τους για το επίπεδο των ψηφιακών υπηρεσιών που αναμένουν, ενώ τέλος, βρισκόμαστε εν μέσω της διαχείρισης μεγάλου αριθμού εξαιρετικά πολύπλοκων έργων μεταρρύθμισης, τα οποία έχουν ενταχθεί τα τελευταία χρόνια στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας.
