Μεταναστευτικό, μια πρόκληση πίσω από αριθμούς

Το μεταναστευτικό ζήτημα τα τελευταία χρόνια εξελίχθηκε ως μια τεράστια πρόκληση για την Κύπρο και υπό το πρίσμα αυτό αντιμετωπίσθηκε από τον Μάρτιο του 2023 που τη διακυβέρνηση της χώρας ανέλαβε η κυβέρνηση Νίκου Χριστοδουλίδη. Οι δυσανάλογες πιέσεις που δεχόταν η Κύπρος με τις μαζικές αφίξεις παράτυπων μεταναστών δυσχέραινε την προσπάθεια για αποτελεσματική διαχείρισή τους. Ως αποτέλεσμα των αφόρητων πιέσεων το σύστημα υποδοχής και φιλοξενίας είχε φθάσει σε οριακό σημείο όπου ο αριθμός φιλοξενουμένων ήταν σχεδόν τριπλάσιος από τις τότε δυνατότητές του, όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα. Κάπως έτσι περιγράφεται η κατάσταση που κλήθηκε να διαχειριστεί ο υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου τον Μάρτιο του 2023. Ενάμιση χρόνο αργότερα και ενώ την Τετάρτη αναλαμβάνει και επίσημα ο πρώτος υφυπουργός Μετανάστευσης Νικόλας Ιωαννίδης παρά την ανθρωπιστική κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος στο Ισραήλ η κατάσταση έχει εκτονωθεί κάτι που φαίνεται και στα επίσημα νούμερα. Πραγματικότητα που θα διευκολύνει το έργο του νέου υφυπουργού και θα θέσει τις βάσεις για επίλυση χρόνιων προβλημάτων.

Η εικόνα με αριθμούς

Η κυβερνητική πολιτική στο μεταναστευτικό από τον Μάρτιο του 2023 κινήθηκε σε τέσσερις πυλώνες που αφορούσαν τον περιορισμό των ροών-μείωση των αφίξεων, την επιτάχυνση των διαδικασιών εξέτασης αιτήσεων, τη βελτίωση των υποδομών και την αύξηση του αριθμού των επιστροφών. Για καθένα από τους 4 πυλώνες, εφαρμόστηκαν μέτρα που είχαν ως αποτέλεσμα:

 - 50% μείωση στον αριθμό των αφίξεων το 2023 σε σύγκριση με το 2022.

- 65% μείωση στον αριθμό αφίξεων μέσω Πράσινης Γραμμής: Το πρόβλημα με τις μαζικές χερσαίες αφίξεις μέσω κατεχομένων έχει εν πολλοίς επιλυθεί.

- 85% μείωση στον αριθμό αφίξεων Αφρικανών υπηκόων, μεταξύ άλλων, εξαιτίας της γρήγορης εξέτασης της αίτησης ασύλου τους (εντός 3 μηνών, ενώ πριν ήταν πέραν των 12 μηνών), αποκοπής των επιδομάτων σε περιπτώσεις απόρριψης της αίτησης και της εντατικοποίησης των ελέγχων σε χώρους εργασίας για πάταξη της παράνομης εργοδότησης. Πραγματοποιήθηκε επίσης ενημερωτική καμπάνια σε Νιγηρία, Κογκό, Καμερούν για παρουσίαση των πραγματικοτήτων που επικρατούν στην Κύπρο.

- 50% αύξηση στον αριθμό των επιστροφών. Ποσοστό ιδιαίτερα ικανοποιητικό και επιδόσεις που έτυχαν εγκωμιαστικών σχολίων από ευρωπαίους αξιωματούχους.

- Χαμηλότερος αριθμός διαμενόντων στο ΚεΠΥ «Πουρνάρα» από το 2020, που οι συνολικές αφίξεις ήταν χαμηλές εξαιτίας της πανδημίας.

Ο Λίβανος

Αναμφίβολα η κατάσταση που δημιουργήθηκε στο γειτονικό Ισραήλ με την έναρξη των εχθροπραξιών θορύβησε τη Λευκωσία η οποία κινητοποιήθηκε προκειμένου να αντιμετωπίσει τις καθημερινές αφίξεις από τον γειτονικό Λίβανο. Με την προσοχή στη γειτονική χώρα και το βλέμμα προς την Ε.Ε. ο ΥΠΕΣ προειδοποιούσε για το ενδεχόμενο κατάρρευσης του Λιβάνου λόγω του μεγάλου αριθμού Σύρων που βρίσκονται στα εδάφη του (εκτιμάται γύρω στα 2 εκατ.) και προωθούσε τη θέση για στήριξη του Λιβάνου, ώστε να αυξήσει την ικανότητα επιτήρησης των συνόρων του και να αναπτύξει υποδομές για υποδοχή και φιλοξενία των προσφύγων. Μέσα στο κλίμα που είχε δημιουργηθεί γινόταν αντιληπτό και στη Λευκωσία πως ο Λίβανος αδυνατούσε να ασκήσει αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων και των ακτών του με αποτέλεσμα να παρατηρηθεί έξαρση στις αφίξεις βαρκών με Σύρους από τον Λίβανο. Η κατάσταση γινόταν περισσότερο ανησυχητική από τη δράση οργανωμένων δικτύων που εκμεταλλευόντουσαν τους παράνομους μετανάστες για μια ασφαλή ζωή, παρουσιάζοντας την Κύπρο ως οικονομικό παράδεισο και ως τον ενδιάμεσο σταθμό για μετάβασή τους σε άλλα κράτη της Ε.Ε. (κυρίως στη Γερμανία).

Τα μέτρα

Μπροστά στο ενδεχόμενο η κατάσταση να ξεφύγει από κάθε έλεγχο η κυβέρνηση και το ΥΠΕΣ προχώρησαν με μέτρα όπως η αναστολή της εξέτασης των αιτήσεων ασύλου Σύρων υπηκόων και την ανάκληση του καθεστώτος από Σύρους που αποδεδειγμένα διαπιστώθηκε ότι μεταβαίνουν στη Συρία μέσω Κατεχομένων. Παράλληλα σε πολιτικό επίπεδο ο Πρόεδρο της Δημοκρατίας μετέβη στη Βηρυτό δύο φορές, τη μία μαζί με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία ανακοίνωσε πακέτο οικονομικής ενίσχυσης στον Λίβανο, ύψους €1 δισ. Παράλληλα σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών σε βάθος χρόνου πιστεύεται πως θα διαδραματίσει η επαναξιολόγηση του καθεστώτος συγκεκριμένων περιοχών της Συρίας ως ασφαλείς, ώστε να επιτραπούν υπό προϋποθέσεις οι επιστροφές. Προς την κατεύθυνση αυτή έγιναν αρκετές κινήσεις με ευρωπαίους αξιωματούχους που είχαν ως επιστέγασμα τη συνάντηση ΥΠΕΣ της Αυστρίας, Τσεχίας, Δανίας, Πολωνίας, Ελλάδας, Μάλτας και Ιταλίας στη Λευκωσία.

Σημαντική μείωση

Η κατάσταση στο μεταναστευτικό σε σύγκριση με το 2022 είναι σαφώς βελτιωμένη, ωστόσο, στην κυβέρνηση εκτιμούν πως το στοίχημα δεν έχει κερδηθεί. Η κατάσταση παραμένει ρευστή και μπορεί να ανατραπεί ανά πάσα στιγμή αφού επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες. Πέρα από τα γενικά στοιχεία από τις σημαντικές επιτυχίες θεωρείται η αντιμετώπιση των παράνομων αφίξεων από την Πράσινη Γραμμή. Μέχρι και το 2023 ο κύριος όγκος, το 95% των αφίξεων έφτανε μέσω της Πράσινης Γραμμής, με στοχευμένες προωθήσεις από την Τουρκία, κυρίως Αφρικανών υπηκόων με «φοιτητικές θεωρήσεις». Τα πρόσωπα αυτά έφταναν στα κατεχόμενα ως «φοιτητές» και στη συνέχεια περνούσαν στις ελεύθερες περιοχές και αιτούνταν άσυλο. Τον φετινό Μάιο ο αριθμός από τετραψήφιος έχει γίνει τριψήφιος, όπως φαίνεται και στον πίνακα. Εντυπωσιακά είναι και τα νούμερα στο ευρύτερο θέμα των αφίξεων, ενώ έχουν αυξηθεί κατακόρυφα οι επιστροφές.