Του Βασίλη Νέδου
Το σχέδιο «Αμάλθεια» αποδεικνύει τη γεωπολιτική σημασία της Κύπρου, τονίζει στην «Κ» ο υπουργός Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Κόμπος. Για το Κυπριακό σημειώνει ότι δεν μπορεί κάποιος να περιμένει κίνηση καλής θέλησης από κάποιον που πρόσφατα περιέγραψε τη μη κατάληψη ολόκληρης της Κύπρου το 1974 από τον τουρκικό στρατό ως ιστορικό λάθος. Η Λευκωσία είναι σε εγρήγορση και για το μεταναστευτικό, λόγω των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
– Θεωρείτε ότι η κατάσταση μετά τις εξελίξεις ανάμεσα σε Ισραήλ και Ιράν μπορεί να εκτροχιαστεί;
– Η κατάσταση είναι εξαιρετικά ανησυχητική για πάρα πολλούς λόγους. Κατ’ αρχάς για τους προφανείς, καθώς μια ανάφλεξη αυτού του είδους με τους συγκεκριμένους δρώντες θα δημιουργήσει μια πρωτοφανή κατάσταση όχι για την περιοχή, αλλά διεθνώς. Δεν μπορεί να στηριχθεί κανένας σε σενάρια προβλεψιμότητας, διότι πάρα πολύ απλά μπορεί να υπάρξει αλλαγή τού μέχρι τώρα παραδείγματος. Εμάς μας ανησυχεί και σε ό,τι αφορά τις απομακρύνσεις πολιτών τρίτων χωρών από την περιοχή μέσω της Κύπρου. Εχουμε ενεργοποιήσει το 2023 το σχέδιο «Εστία» τρεις φορές, για το Σουδάν και το Ισραήλ και μία φορά προληπτικά για τον Λίβανο, και τώρα βρισκόμαστε πάλι σε αυτή τη θέση. Η Κυπριακή Δημοκρατία λειτουργεί ως ασφαλής λιμένας και αυτό αποδείχθηκε. Είχαμε κάνει τα πάντα ώστε να μπορούμε να δεχθούμε πέραν των 100.000 ατόμων που θα απομακρύνονταν από τον Λίβανο με τελικό προορισμό χώρες καταγωγής. Σημειώνεται ότι ενεργοποιήσαμε ξανά προληπτικά το ειδικό σχέδιο «Εστία». Εμείς ζητούμε να υπάρχει αυτοσυγκράτηση. Η επέκταση της κρίσης θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες.
Το σχέδιο «Αμάλθεια» βοηθά στην εμπέδωση της πραγματικότητας ότι η Κύπρος δεν είναι μονοθεματική, αλλά μπορεί να διαδραματίσει ένα ρόλο στην περιοχή ως πυλώνας σταθερότητας ειδικά σε συνθήκες κρίσης.
– Η Κύπρος έχει βρεθεί στο επίκεντρο ενός σχεδίου μεταφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας…
– Το σχέδιο «Αμάλθεια» έχει μεγάλη διπλωματική και γεωστρατηγική σημασία. Και βοηθά στην εμπέδωση της πραγματικότητας ότι η Κύπρος δεν είναι μονοθεματική, αλλά μπορεί να διαδραματίσει ένα ρόλο στην περιοχή ως πυλώνας σταθερότητας ειδικά σε συνθήκες κρίσης. Είναι μια πρωτοβουλία που ξεκίνησε από την Κυπριακή Δημοκρατία. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήμασταν μόνοι μας σε αυτήν την προσπάθεια. Εχουμε ακούσει όλους τους λόγους για τους οποίους αυτό δεν μπορεί να γίνει. Παρ’ όλα αυτά, έχει γίνει. Θεωρείται ότι το πλάνο αυτό θα υλοποιηθεί στο τέλος του τρέχοντος μηνός, όταν οι Αμερικανοί θα έχουν κατασκευάσει την πλατφόρμα. Αυτό δεν ισχύει. Ηδη έχουν μεταφερθεί δύο φορτία. Δυστυχώς, στο δεύτερο είχαμε τους τραγικούς θανάτους των επτά εθελοντών για το World Central Kitchen, και αναθεωρείται το επιχειρησιακό πλαίσιο. Εχει, ωστόσο, αποδειχθεί ότι μπορεί να γίνει. Εχει επίσης δημιουργηθεί ένα ταμείο. Προχθές τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα συνεισέφεραν 15 εκατ. δολάρια σε αυτό, η Ε.Ε. ανταποκρίθηκε και υπάρχει συνεισφορά σε υποδομές, πλοία, αγορά ανθρωπιστικής βοήθειας.
– Υπάρχει βέβαια και η παράμετρος του μεταναστευτικού…
– Ερχονται Σύροι μέσω Λιβάνου. Γύρω στα 2 εκατομμύρια Σύροι βρίσκονται στον Λίβανο. Πρόσφατα πήγαμε στη Βηρυτό και μπορούμε να πούμε ότι είναι ένα κοινό πρόβλημα για τον Λίβανο και για την Κυπριακή Δημοκρατία. Και κατ’ επέκτασιν για την Ε.Ε. Η Κύπρος είναι το νοτιοανατολικό άκρο της Ε.Ε. και δέχεται αυτή την πίεση. Με μια περαιτέρω ανάφλεξη, είναι πιθανή η αύξηση των ροών. Πρέπει να υπάρξει η κατάλληλη στήριξη από την Ε.Ε. στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία πληρώνει ένα σοβαρό τίμημα.
– Ποιο θεωρείτε ότι θα είναι το επόμενο βήμα στις σχέσεις ΗΠΑ – Κυπριακής Δημοκρατίας;
– Υπάρχει σημαντική αναβάθμιση στις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Οι σχέσεις είναι στο βέλτιστο σημείο από εγκαθιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πέρα από τα προφανή, όπως η «Αμάλθεια», οι απομακρύνσεις πολιτών, υπάρχει και μια προσπάθεια ώστε η άρση του εμπάργκο να γίνει μόνιμη αντί να είναι σε ετήσια βάση. Υπάρχει σημαντική στρατιωτική συνεργασία και μια πολύ σημαντική υποδομή, το κέντρο CYCLOPS για την εκπαίδευση σε θέματα ασφάλειας λιμένων, πλοίων στην ανοιχτή θάλασσα, που κατασκευάστηκε με αμερικανικά χρήματα και αμερικανική τεχνολογία. Είναι γέφυρα και για άλλους τομείς. Υπάρχει όμως και η συνδρομή των αμερικανικών αρχών, FBI και υπουργείο Δικαιοσύνης, για την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Εμείς ζητήσαμε τη βοήθειά τους διότι υπάρχει πολιτική βούληση για μηδενική ανοχή από αυτή την κυβέρνηση. Το όνομα της χώρας πρέπει να προστατευθεί και να προβληθεί για τους σωστούς λόγους. Η σχέση με τις ΗΠΑ έχει στρατηγική σημασία και ορίζοντα.
– Υπάρχει πραγματική προοπτική για το Κυπριακό;
– Το αδιέξοδο είναι παρατεταμένο και έχει ενισχυθεί από την αδιάλλακτη στάση της άλλης πλευράς. Δεν είναι κάτι καινούργιο αυτό. Παρά την απαισιοδοξία, ή αν προτιμάτε ρεαλιστική ανάλυση των πραγμάτων από κάποιους, μετά επτά χρόνια προέκυψε ο ορισμός της νέας προσωπικής απεσταλμένης κ. Ολγκίν από τον γ.γ. του ΟΗΕ. Δεν αρκεί βεβαίως. Η στάση της άλλης πλευράς δεν δημιουργεί αισιοδοξία, ιδίως αν η άλλη πλευρά επιμένει στα περί κυριαρχικής ισότητας και δύο κρατών. Η δική μας η στάση είναι όμως σταθερή. Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε ξανά από το σημείο στο οποίο σταματήσαμε στο Κραν Μοντανά, στο ωριμότερο στάδιο της διαδικασίας, με όλο το κεκτημένο των συνομιλιών να κληρονομείται. Από την άλλη, όλο αυτό εντός του πλαισίου του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, περί διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα. Εξω από αυτό το πλαίσιο δεν μπορεί να κινηθεί η Κυπριακή Δημοκρατία και όποιος άλλος επιθυμεί τη διεθνή νομιμότητα. Η λογική να βρεθούμε στο μέσον ανάμεσα στις δύο αυτές απόψεις δεν θεωρούμε ότι μπορεί να προχωρήσει, απλούστατα διότι η άλλη πλευρά ξεκινάει από μια εκτός διεθνούς νομιμότητας θέση.
– Οι Ευρωπαίοι πόσο διατεθειμένοι είναι να εμπλακούν;
– Υπάρχει η διάσταση των ευρωτουρκικών στην οποία επενδύσαμε από την αρχή. Εμείς θεωρούμε ότι τα ευρωτουρκικά θα μπορούσαν να είναι ένα σημείο αναφοράς μέσω του οποίου θα ήταν δυνατόν να προκύψει πρόοδος. Θα μπορούσε το αδιέξοδο να καμφθεί μέσω της παραμέτρου των ευρωτουρκικών, όπου περιλαμβάνονται πράγματα τα οποία ενδιαφέρουν την Αγκυρα. Εχουμε ξεκαθαρίσει ότι στα ευρωτουρκικά είμαστε διατεθειμένοι να συζητήσουμε τα πάντα. Αλλά έχει χρησιμότητα αυτή η συζήτηση αν διασυνδεθεί με την πρόοδο στο Κυπριακό. Διαφορετικά, γίνεται ένας διαχωρισμός, μια διαμερισματοποίηση, η οποία θα έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Δηλαδή, η πρόοδος στα ευρωτουρκικά, χωρίς καμία συνάρτηση με τα του Κυπριακού, πάρα πολύ απλά αδρανοποιεί την όποια προοπτική. Εχουμε αυτή την άποψη, θεωρούμε ότι με μια προσέγγιση βήμα με βήμα μπορεί να οδηγήσει σε ωφέλειες για όλες τις πλευρές. Αλλά η λογική τού «δίνω μπροστά τα ζητούμενα της άλλης πλευράς», προσδοκώντας στην ενδεχόμενη ανταπόδοση, αυτό είναι κάτι που ουδείς μπορεί να κάνει σε μια διαπραγματευτική διαδικασία, ιδίως με τα μηνύματα που στέλνει η άλλη πλευρά. Ειδικά όταν το ίδιο χρονικό διάστημα βλέπουμε δημόσιες δηλώσεις από ανώτατο επίπεδο στην Τουρκία που αναφέρονται σε ιστορικά λάθη του 1974 περί μη κατάληψης όλης της Κύπρου ή όταν είχαμε μέσα στον περασμένο Αύγουστο το πολύ σοβαρό περιστατικό στην Πύλα, όπου ουσιαστικά έγινε προσπάθεια προέλασης και κατάληψης εδάφους μέσα στη νεκρή ζώνη. Σε αυτό το κλίμα δεν μπορεί να περιμένει κάποιος κίνηση καλής θέλησης, ενώ δεν υπάρχει από την άλλη πλευρά το οποιοδήποτε ψήγμα διάθεσης αλλαγής στάσης.
