Του Βασίλη Νέδου
Η επαναφορά στην επικαιρότητα του casus belli σε περίπτωση επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 ναυτικά μίλια από τον λαλίστατο υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου δεν εξέπληξε κανέναν στην Αθήνα, καθώς πρόκειται για μια από τις σταθερές απειλές που εξαπολύει κατά καιρούς η Αγκυρα. Ωστόσο η αναφορά του κ. Τσαβούσογλου στην Κρήτη συνδέεται με την ανησυχία που φαίνεται ότι επικρατεί πλέον στην Αγκυρα, έπειτα από μια σειρά εξελίξεων στα νότια του νησιού.
Οπως μεταδίδει από την Κωνσταντινούπολη ο ανταποκριτής της «Κ», Μανώλης Κωστίδης, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας εξαπέλυσε την απειλή πολέμου στη συνέντευξη Τύπου για τον απολογισμό του υπουργείου του, δίχως να ερωτηθεί από κανέναν δημοσιογράφο. «Τις τελευταίες ημέρες υπάρχουν ειδήσεις στον ελληνικό Τύπο, ειδικά γύρω από την Κρήτη, ότι τα χωρικά ύδατα θα επεκταθούν στα 12 μίλια», είπε. «Η θέση μας σε αυτό το θέμα είναι πολύ ξεκάθαρη: όχι 12 μίλια, αλλά δεν θα επιτρέψουμε την επέκταση των χωρικών υδάτων ούτε ένα μίλι παραπάνω στο Αιγαίο. Η απόφαση που έλαβε το Κοινοβούλιό μας το 1995 για το θέμα αυτό είναι ξεκάθαρη και εξακολουθεί να ισχύει».
Η μονομερής ανακήρυξη ΑΟΖ από το Κάιρο και η επίσπευση των ερευνών για υδρογονάνθρακες θορύβησε την Αγκυρα.
Τι προκάλεσε αυτή την «αυθόρμητη» επέκταση του casus belli; Η έναρξη των ερευνών για υδρογονάνθρακες στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, μάλιστα με τη σιωπηλή ανοχή των ΗΠΑ (και τον συντονισμό με τη Μάλτα) και το αναπάντεχο (για τον Ερντογάν) «χαστούκι» από το Κάιρο με την ανακήρυξη δυτικών θαλασσίων ορίων της Αιγύπτου με τη Λιβύη, που συνιστά ακόμη μια έμπρακτη αμφισβήτηση του αποκαλούμενου τουρκολιβυκού μνημονίου θεωρούνται από την Αγκυρα ενδείξεις πιθανής ενεργοποίησης ενός παλαιότερου και ήδη υφιστάμενου σχεδίου. Εκείνου που προβλέπει τμηματική επέκταση των χωρικών υδάτων προς τα δυτικά και τα νότια της Κρήτης.
Για το συγκεκριμένο σχέδιο έχει γίνει επεξεργασία εδώ και αρκετά χρόνια, ήδη από την εποχή πριν από την κύρωση στη Βουλή της επέκτασης των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο πέλαγος (Ιανουάριος 2021). Ανάμεσα στα διάφορα τεχνικά σενάρια που είχαν τότε αποτυπωθεί υπήρχε και ένα, το οποίο προβλέπει το κλείσιμο όλων των κόλπων από την Παλαιόχωρα Χανίων (Ακρωτήρι Κριός) μέχρι και τα νοτιοδυτικά του νομού Ηρακλείου (Ακρωτήρι Λίθινο), έτσι ώστε με την επέκταση των 12 ν.μ. ανάμεσα σε αυτά τα σημεία και τη Γαύδο να δημιουργείται ένα θαλάσσιο τρίγωνο ελληνικής κυριαρχίας.
Πέρα από αυτό το τεχνικό σενάριο υπάρχουν και άλλα, όπως άλλωστε είχε συμβεί και στην περίπτωση του Ιονίου. Το τεχνικό σενάριο επιλέγεται έπειτα από εισηγήσεις του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο και τις παρέχει στην πολιτική ηγεσία.
Περιττό να τονιστεί ότι μια τέτοια απόφαση λαμβάνεται από την κορυφή στην πυραμίδα της κυβερνητικής ιεραρχίας, δηλαδή από τον πρωθυπουργό. Και δεν είναι αποφάσεις εύκολες και δίχως πιθανότητα δημιουργίας εσωτερικών πολιτικών προστριβών, όπως φάνηκε σε δύο φάσεις τόσο επί κυβέρνησης Τσίπρα όσο και λίγο παλαιότερα επί των ημερών Σαμαρά – Βενιζέλου.
Το γεγονός ότι αυτά τα σχέδια επί χάρτου μπορεί να υπάρχουν, δεν σημαίνει ότι υφίσταται και η ανάλογη πολιτική βούληση για την προώθησή τους, τουλάχιστον όχι σε αυτή τη φάση. Κατά τη συνήθη διπλωματική διατύπωση, η Αθήνα διατηρεί το δικαίωμα να ασκήσει ένα κυριαρχικό δικαίωμα που διαθέτει με βάση το διεθνές δίκαιο και τη σύμβαση για το δίκαιο της θάλασσας σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή το επιλέξει.
Η Αθήνα δεν δέχεται, βεβαίως, ότι μπορεί να υφίσταται στο τραπέζι απειλή πολέμου για ένα κυριαρχικό δικαίωμα, ωστόσο την ίδια στιγμή είναι σαφές από τη γεωγραφία ότι τα δυτικά και τα νότια της Κρήτης δεν βρίσκονται στο Αιγαίο Πέλαγος. Το τουρκικό casus belli του 1995 προβάλλεται από την Αγκυρα ως απάντηση στο ενδεχόμενο «αποκλεισμού» της από την ανοιχτή θάλασσα στο Αιγαίο Πέλαγος, σε περίπτωση επέκτασης των χωρικών υδάτων από τα 6 στα 12 ν.μ. Γι’ αυτό άλλωστε και επί σειρά ετών το συγκεκριμένο ζήτημα βρισκόταν στο επίκεντρο των διερευνητικών επαφών. Μάλιστα σε κάποια στιγμή οι δύο πλευρές είχαν καταλήξει σε τεχνική συμφωνία, η οποία ουδέποτε προχώρησε στα επόμενα στάδια.
Τα τελευταία χρόνια, πάντως, μέσα από διάφορους διπλωματικούς διαύλους, άλλες φορές με ωμή ευθύτητα, άλλες λιγότερο ανοιχτά, οι Τούρκοι είχαν μεταφέρει στην Αθήνα ότι για την Αγκυρα το casus belli δεν αφορά μόνο τα βόρεια της Κρήτης αλλά το σύνολο των ακτών της προς όλες τις κατευθύνσεις του ορίζοντα.
Προφανώς η Αθήνα έχει απορρίψει αυτή την αντίληψη ως καινοφανή, όπως τόσες άλλες που έχουν κατά καιρούς κοινοποιηθεί από την Αγκυρα. Οι τελευταίες δηλώσεις του κ. Τσαβούσογλου έδωσαν στην Αθήνα την ευκαιρία να κοινοποιήσει στους συμμάχους της και το προφανές: η Τουρκία, δηλαδή η χώρα που ζητεί την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, απειλεί ταυτοχρόνως την Ελλάδα με πόλεμο σε περίπτωση που ασκήσει τα δικαιώματά της, όπως αυτά περιγράφονται από το διεθνές δίκαιο.
Το επόμενο χρονικό διάστημα θα φανεί, επίσης, ποια μπορεί να είναι η πιθανή απάντηση ή πρωτοβουλία από την πλευρά της κυβέρνησης της Τρίπολης έναντι του πολύ σοβαρού πλήγματος που δέχθηκε από το Κάιρο (δυτικά θαλάσσια όρια) και εν αναμονή των ανακοινώσεων του βασικού αντιπάλου που εδρεύει στα ανατολικά, Καλίφα Χαφτάρ.
Οι έρευνες
Την ίδια στιγμή στην Αθήνα αναμένονται και τα πρώτα αποτελέσματα από τις έρευνες που γίνονται στα νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου και στα νότια – νοτιοδυτικά της Κρήτης. Τα ερευνητικά αναμένεται να συνεχίσουν τις δραστηριότητές τους μέχρι και τουλάχιστον τα τέλη Ιανουαρίου.
Μέχρι αργά το βράδυ της Πέμπτης το «Sanco Swift» βρισκόταν πολλές δεκάδες μίλια νοτιοδυτικά της Κρήτης, ενώ το «Ramform Hyperion» δραστηριοποιούνταν στον Κυπαρισσιακό Κόλπο στα δυτικά της Πελοποννήσου.
Στον ευρύτερο περίγυρο της αγοράς υδρογονανθράκων είναι περίπου κοινό μυστικό ότι τα αποτελέσματα αυτά των ερευνών που διεξάγονται εδώ και περίπου ενάμιση μήνα και μπορεί να διαρκέσουν για ακόμη έναν, μπορεί να είναι διαθέσιμα περίπου προς τα τέλη Μαΐου.
Γίνεται εύκολα κατανοητό ότι πιθανή ανακοίνωση αποτελεσμάτων που θα περιγράφουν σημαντικά πιθανά κοιτάσματα φυσικού αερίου στα νοτιοδυτικά της Κρήτης, μπορεί να αλλάξουν άρδην τα δεδομένα, όχι μόνο στον ενεργειακό χάρτη αλλά και στις γεωπολιτικές ισορροπίες.
Με επέκταση χωρικών υδάτων ή μη, είναι δεδομένο ότι τους επόμενους μήνες η Κρήτη θα βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για λόγους οι οποίοι συνδέονται με τον ενεργειακό ανταγωνισμό στην ανατολική Μεσόγειο.
