Της Μαρίνας Οικονομίδου
«Ναζιστές ή ακόμα ένα κόμμα λαϊκιστών;» ήταν το ερώτημα που τίθετο τα τελευταία χρόνια στη Γερμανία για το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD), αυτό είναι και το ερώτημα που τίθεται πλέον ευρύτερα στην Ευρώπη μετά την άνοδο μιας σειράς ακροδεξιών κομμάτων που πολλά από αυτά, φιλοδοξούν πλέον να μετατραπούν από αντισυστημικά, συγκαλύπτοντας το ναζιστικό παρελθόν τους, σε κόμματα εξουσίας. Ενώ στην περίπτωση της Μελόνι στην Ιταλία οι απόψεις πολιτικών αναλυτών και ΜΜΕ διίστανται ακόμη για το τι τελικά πρεσβεύει, στη Γερμανία η απάντηση για το AfD, δόθηκε, έστω και με σχετική καθυστέρηση. Η αποκάλυψη της συμμετοχής μελών του AfD σε συναντήσεις με νεοναζί, συζητώντας τη μαζική απέλαση στη βόρεια Αφρική μεταναστών αιτούντων ασύλου και Γερμανών πολιτών ξένης καταγωγής που σύμφωνα με τους ίδιους δεν κατάφεραν να ενσωματωθούν είχε ως αποτέλεσμα να βγουν στους δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες Γερμανοί για να διαδηλώσουν εναντίον τους. Όσο όμως κι αν τα ποσοστά τους άρχισαν να πέφτουν, εξακολουθούν να είναι το δεύτερο σε ποσοστά κόμμα στη Γερμανία, προκαλώντας ανησυχία για το αν μπορεί πλέον να τύχει διαχείρισης το τέρας που θέριεψε ή αν είναι πια αργά. Με αφορμή την περίπτωση AfD, θα πρέπει να ανοίξει παράλληλα και η συζήτηση για την ευρύτερη άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη και τι ακριβώς πρεσβεύουν. Στην Κύπρο, το ακροδεξιό κόμμα ΕΛΑΜ, βάσει δημοσκοπήσεων, φιλοδοξεί να λάβει την τρίτη θέση στις επικείμενες εκλογές προσπαθώντας ωστόσο να συγκαλύψει το φασιστικό παρελθόν του, τους δεσμούς του με τη Χρυσή Αυγή και το νεοναζιστικό κόμμα Γερμανίας NPD. Πλέον προωθεί προφίλ που επιχειρεί να επικεντρωθεί στον λαϊκισμό, ακολουθώντας πιστά τα χνάρια της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και να ενταχθεί στους Συντηρητικούς και Μεταρρυθμιστές (ECR), την τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη του Ευρωκοινοβουλίου. Ένα προφίλ που δείχνει πως το ΕΛΑΜ όχι μόνο θέλει να ενισχυθεί σημαντικά σε θέμα ποσοστών, αλλά και να αποτελέσει τελικά και κόμμα εξουσίας.
Το ερώτημα βεβαίως είναι πως το ΕΛΑΜ φλερτάρει με την τρίτη θέση δεδομένου και του φασιστικού παρελθόντος του.
- Απέκοψε –τουλάχιστον δημοσίως– τις σχέσεις με τη Χρυσή Αυγή.
- Δουλεύει σιωπηρά και οργανωτικά σε γειτονιές και κερκίδες.
- Φλέρταρε με το αντιεμβολιαστικό κίνημα, είναι ενάντια στο woke κίνημα.
- Εκμεταλλεύτηκε το κενό στον χώρο της Δεξιάς και ιδιαίτερα την κρίση εντός του ΔΗΣΥ.
- Κανονικοποιήθηκε από τα κόμματα του λεγόμενου δημοκρατικού τόξου και από μερίδα των ΜΜΕ.
Με παρελθόν ναζιστικό
Είναι ευρέως γνωστό ότι στην πρώτη εμφάνιση του προέδρου του ΕΛΑΜ, Χρίστος Χρίστου στο ΣΙΓΜΑ, έσπευσε να διευκρινίσει πως είναι η Χρυσή Αυγή της Κύπρου και πως για λόγους καθαρά διαδικαστικούς έχουν άλλο όνομα. Ο ίδιος ήταν στην φρουρά του Νίκου Μιχαλολιάκου, ενώ τα στελέχη του κόμματος (Γεάδης Γεάδη, Άγγελος Ιωάννου, ο οποίος ήταν και υποψήφιος της Χρυσής Αυγής στις ευρωεκλογές του 2019) έκαναν συχνές εμφανίσεις στα βίντεο που δημοσιοποιούσε η Χρυσή Αυγή με στελέχη της. Πηγές της «Κ» σημειώνουν πως στην πρώτη πενταετία τους στο Κοινοβούλιο, οι τηλεφωνικές επικοινωνίες με τον Ηλία Κασιδιάρη ήταν καθημερινές, τόσο για την οργανωτική όσο και για την ιδεολογική καθοδήγηση. Η δολοφονία Φύσσα και η ανακήρυξη της Χρυσής Αυγής ως εγκληματικής οργάνωσης ανάγκασε το ΕΛΑΜ, μετά και από συνεννόηση με τη Χρυσή Αυγή, να κρατήσει αποστάσεις για να διασωθεί πολιτικά. Βεβαίως η σχέση με το ακροδεξιό μόρφωμα στην Ελλάδα, δεν ήταν το μόνο. Η «Κ» επικοινώνησε με τον βουλευτή του ΕΛΑΜ Σωτήρη Ιωάννου, ο οποίος υπογράμμισε πως το ΕΛΑΜ κινείται με τα υπόλοιπα πατριωτικά κόμματα της Ευρώπης και φιλοδοξεί να μπει στο ECR στις προσεχείς εκλογές. Κληθείς να σχολιάσει ποια είναι η σχέση με το AfD, ο ίδιος έσπευσε να αναφέρει πως το ΕΛΑΜ δεν έχει καμία σχέση με κανένα κόμμα στη Γερμανία. Η «Κ» ωστόσο είχε αποκαλύψει από το 2019, σχέσεις του ΕΛΑΜ με το νεοναζιστικό κόμμα της Γερμανίας NPD μέσω υπόγειων χρηματοδοτήσεων και ανταλλαγής αποστολών. Το 2010, δύο στελέχη του ακροδεξιού κινήματος έλαβαν μέρος σε εκδήλωση στο Παραλίμνι, την οποία δημοσιοποίησε το ΕΛΑΜ. Το 2011, ο τότε υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Ole Schröder κατόπιν ερώτησης για το αν νεοναζιστικές οργανώσεις της Γερμανίας έχουν σχέση με το ΕΛΑΜ, έστειλε γραπτή απάντηση στο γερμανικό κοινοβούλιο, αναφέροντας μία σειρά στοιχείων που δείχνει πως το ΕΛΑΜ και το NPD είχαν σχέσεις και επαφές.
Το δημοσίευμα της «Κ» το 2019 όπου αποκάλυπτε τους δεσμούς με το νεοναζιστικό κόμμα NDP, τις υπόγειες χρηματοδοτήσεις και τις αποστολές.
Αποδεικνύονται μάλιστα με τη συμμετοχή ενός Κύπριου ΕΛΑΜίτη –ο οποίος δεν κατονομάζεται– στο τέταρτο «Φεστιβάλ των Λαών» (φεστιβάλ στο οποίο συμμετέχουν εξτρεμιστικές και νεοναζιστικές οργανώσεις), που διοργανώθηκε σε πόλη της Θουριγγίας. Ο συγκεκριμένος Κύπριος ΕΛΑΜίτης μάλιστα, όπως αναφέρεται, στη γραπτή απάντηση της γερμανικής κυβέρνησης, είχε τοποθετηθεί κατά τη διάρκεια του φασιστικού φεστιβάλ. Σε σχετική αναφορά τού Άντρου Κυπριανού για το εν λόγω θέμα, το ΕΛΑΜ παραδεχόταν τη σχέση καθώς σε ανακοίνωσή του σημείωνε πως «είναι πραγματικά γελοίο να μας επιτίθεται κάποιος όχι για τις θέσεις ή πράξεις μας αλλά για τη συνεργασία μας με ένα κόμμα του εξωτερικού. Δεν το έχουμε κρύψει άλλωστε πως το γερμανικό NPD είναι ένα από τα ευρωπαϊκά εθνικιστικά κινήματα με τα οποία έχουμε αναπτύξει σχέσεις και το οποίο αυτοαποκαλείται Εθνικιστικό Κίνημα».
Λίγο Μελόνι, λίγο Σαλβίνι και ο Βελόπουλος
Το ΕΛΑΜ κρατά πλέον αποστάσεις από τα δύο προαναφερθέντα κόμματα, οι όποιες σχέσεις διαγράφηκαν από την επίσημη ιστοσελίδα του κόμματος ωστόσο ουδέποτε διαχώρισε τη θέση του από τα δύο ναζιστικά μορφώματα. Μία κίνηση που ίσως να έπειθε μερίδα της κοινωνίας ότι διαφέρουν οι θέσεις του από τα εν λόγω κόμματα. Από το 2019, στελέχη του ΕΛΑΜ έλεγαν πως το κόμμα φιλοδοξεί να ακολουθήσει τα χνάρια του Σαλβίνι και της Λεπέν (ανήκουν στην πολιτική ομάδα Ταυτότητα και Δημοκρατία) και σήμερα ακολουθούν σχεδόν πιστά το προφίλ της Μελόνι, έχουν στενούς δεσμούς με το ισπανικό ακροδεξιό κόμμα VOX, το πολωνικό Κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης και με την Ελληνική Λύση του Κυριάκου Βελόπουλου. Το τελευταίο θεωρείται η συνέχεια της Χρυσής Αυγής και με το οποίο το ΕΛΑΜ μοιράζεται το ίδιο πολιτικό σύνθημα. «Πρώτα η Ελλάδα» ήταν το πολιτικό σύνθημα του Βελόπουλου, «Πρώτα η Κύπρος» είναι σήμερα το σύνθημα του ΕΛΑΜ. Το ζήτημα που τίθεται είναι πως στο ECR, εκτός από τον λαϊκισμό και τον ευρωσκεπτικισμό που προωθούν τα πλείστα κόμματα, υπάρχει έντονη και η φιλορωσική τάση. Ένα ζήτημα το οποίο σίγουρα δεν περνά απαρατήρητο δεδομένων και των πολιτικών που ακολουθεί η Ε.Ε. εναντίον της Ρωσίας, αυξάνοντας τις ανησυχίες ότι εντός του ξενοφοβικού κύματος, μέρος του ECR ενδεχομένως να λειτουργεί και ως ο δούρειος ίππος της Ρωσίας εντός του Ευρωκοινοβουλίου.
Το σποτ του μεταναστευτικού
Το ακροδεξιό κόμμα της Κύπρου έχει βάλει, όπως και τα υπόλοιπα ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, πρώτο στην πολιτική του ατζέντα το ζήτημα της μετανάστευσης. Δεν είναι τυχαίο ότι ήδη προβάλλει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και διαδικτυακά καμπάνια για το πώς η Κύπρος κινδυνεύει από τους «λαθρομετανάστες», την ανάγκη απέλασης τώρα, ζητώντας από τους πολίτες στήριξη στο έργο του κόμματος. Κληθείς να σχολιάσει στην «Κ» ο Σωτήρης Ιωάννου για την εν λόγω καμπάνια διευκρίνισε πως η χρηματοδότησή της είναι από το ταμείο του ΕΛΑΜ και όχι από αλλού. Είναι στην ουσία η συνέχιση της ξενοφοβικής ρητορικής που ακολουθεί σε συνδυασμό με την παραπληροφόρηση στην οποία επιδίδεται το κόμμα. Παραπληροφόρηση αν λάβει υπόψη κάποιος τα όσα εκτυλίσσονται στην ad hoc επιτροπή για το δημογραφικό πρόβλημα στην οποία προεδρεύει το ΕΛΑΜ, όπου έχει υπάρξει αρκετή διασπορά fake news. Αυτά θεωρείται πως υποβοήθησαν έμμεσα στο κλίμα ξενοφοβίας που επικρατεί γενικότερα στην κοινωνία και που είχαν ως αποκορύφωμα τα πογκρόμ σε Χλώρακα και Λεμεσό.
Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια
Το κόμμα της Ακροδεξιάς, που φιλοδοξεί να αποτελέσει κόμμα εξουσίας, δεν έχει επί του παρόντος επιδείξει την όποια συγκεκριμένη θέση σε ζητήματα που αφορούν την οικονομία ή το Κυπριακό, πέραν της συνθηματολογίας και του συναισθηματισμού. Στελέχη έχουν παρευρεθεί σε δημοπρασίες σπιτιών την περίοδο των εκποιήσεων και έχουν έντονες θέσεις κατά των τραπεζών και της ακρίβειας. Σε αντίθεση με άλλα λαϊκίστικα κόμματα όπως το VOX Ισπανίας που έχουν στην ουσία απορρίψει την κλιματική αλλαγή, το ΕΛΑΜ δεν έχει επί της ουσίας τοποθετηθεί. Παρότι την περίοδο της πανδημίας δεν αρνήθηκε την ύπαρξη του ιού, το γεγονός ότι ο πρόεδρος του ΕΛΑΜ δεν εμβολιάστηκε φαίνεται να ενίσχυσε το προφίλ του στο ισχυρό αντιεμβολιαστικό κίνημα. Δίνει έμφαση στην εθνική ταυτότητα, στη θρησκεία και στον θεσμό της οικογένειας, προσελκύοντας ένα πιο συντηρητικό δεξιό ακροατήριο. Έχουν σιωπηρά καταφέρει να αποκτήσουν μία σημαντική πρόσβαση σε κάθε γειτονιά, να βοηθούν οικονομικά Κύπριους που έχουν οικονομική ανάγκη –η ίδια πρακτική που ακολουθούσε και η Χρυσή Αυγή με τα συσσίτια μόνο για Έλληνες– ενώ αλιεύουν ψήφους και στελέχη από τους οργανωμένους φιλάθλους.
Όσο όμως κι αν η οργανωτική δομή και η προσωπική επαφή έχει συμβάλει σοβαρά στην ενίσχυση του ΕΛΑΜ, ένας σημαντικός παράγοντας της ενίσχυσής του είναι η κανονικοποίησή του από το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Η περίπτωση του στελέχους του ΕΛΑΜ Κωνσταντίνου Κωσταλιά που διορίστηκε στο Δ.Σ. του ΤΕΠΑΚ και αποχώρησε όταν βγήκαν στο προσκήνιο τα φιλοχουντικά του ιδεώδη, έβγαλε στην επιφάνεια δύο γεγονότα:
- Ότι στελέχη του ΕΛΑΜ έχουν φιλοχουντικές, αντιδημοκρατικές θέσεις και τις προβάλλουν.
- Ότι ο ίδιος ο πρόεδρος της Δημοκρατίας πλέον συνδιαλέγεται και συναλλάσσεται με το ΕΛΑΜ. Και αυτό γιατί ο εν λόγω διορισμός προήλθε από τον ίδιο τον πρόεδρο και όχι από το Υπουργικό. Μία κίνηση που ενίσχυσε τη φημολογία που θέλει το ΕΛΑΜ να βοήθησε σιωπηρά στις προεδρικές εκλογές τον Νίκο Χριστοδουλίδη και να παίρνει πλέον ανταλλάγματα.
Η κανονικοποίηση ωστόσο του ακροδεξιού κόμματος ξεκίνησε από το 2021, όταν στην κρίσιμη συνεδρία για την εκλογή του προέδρου της Βουλής, το νεύμα Αβέρωφ Νεοφύτου στο ΕΛΑΜ, αφενός οδήγησε στην εκλογή της Αννίτας Δημητρίου και αφετέρου έστειλε το μήνυμα πως τα δύο κόμματα εύκολα συνεργάζονται σε δύσκολες στιγμές και στην ουσία το απενεχοποίησε. Η απενεχοποίηση βεβαίως προήλθε και από τη ρητορική που επέλεξε να ακολουθήσει τόσο ο ΔΗΣΥ όσο και η κυβέρνηση Αναστασιάδη γύρω από το μεταναστευτικό. Το σύνθημα η Κύπρος δεν αντέχει άλλους μετανάστες, το ακολουθεί τόσο ο αντιπρόεδρος του ΔΗΣΥ Μάριος Πελεκάνος, το εφάρμοσε με τον τρόπο του ο πρώην υπουργός Εσωτερικών Νίκος Νουρής μέσω των πολιτικών του και τις συνθήκες εξαθλίωσης στο Πουρνάρα, ενώ η προεκλογική δέσμευση του Αβέρωφ Νεοφύτου ότι θα κτίσει τείχος ενίσχυσε το αντιμεταναστευτικό ρεύμα και το ρεύμα φυγής δεξιών ψηφοφόρων προς το «αυθεντικό» ξενοφοβικό κόμμα, το ΕΛΑΜ.
Όμως την ενίσχυση του ΕΛΑΜ σίγουρα την υποβοηθά και η κρίση που βιώνει αυτή τη στιγμή ο ΔΗΣΥ. Η νέα ηγεσία του κόμματος, όχι μόνο δεν έχει καταφέρει να επουλώσει τις πληγές που προκάλεσε η ήττα των προεδρικών αλλά βρίσκεται σε έναν βαθύτερο κύκλο εσωστρέφειας και στο πολύ πιθανό σενάριο διάσπασης. Οι χειρισμοί των διπλών εκλογών και οι διφορούμενες πολιτικές τοποθετήσεις το τελευταίο διάστημα έστειλαν το μήνυμα πως ο ΔΗΣΥ δεν φαίνεται πλέον να έχει το πολιτικό βάρος άλλων εποχών, ενισχύοντας και τις αντιδράσεις αλλά και τις πιθανότητες να επωφεληθεί από όλο αυτό το ΕΛΑΜ, ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι ψηφοφόροι του Νίκου Χριστοδουλίδη δεν έχουν βρει ακόμα νέα κομματική στέγη.
