Ελευθερία του λόγου και κοινοβουλευτικό έργο

Η υπόθεση του πρώην επιτρόπου Εθελοντισμού Γιαννάκη Γιαννάκη, η οποία βρίσκεται ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λευκωσίας, με τον κ. Γιαννάκη να είναι αντιμέτωπος με αδικήματα πλαστογραφίας (για το απολυτήριο λυκείου και το πανεπιστημιακό του πτυχίο) βρίσκεται εν εξελίξει, αλλά παίρνοντας συνεχώς αναβολές, με αιτιολογία από πλευράς του δικηγόρου του ότι έχει παραβιαστεί το δικαίωμα της δίκαιης δίκης και το τεκμήριο της αθωότητας του πελάτη του, λόγω των δηλώσεων που έχουν γίνει από πολιτικά πρόσωπα, αλλά και από την αντιμετώπιση που έτυχε από τα ΜΜΕ. Ένα από τα πολιτικά πρόσωπα που αναφέρθηκε από το βήμα της Βουλής στη υπόθεση «Γιαννάκη» είναι ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Χρίστος Χριστοφίδης, ο οποίος στις 14 Μαρτίου κατά τη συνεδρίαση της Ολομέλειας είπε: «Και θέλω να τελειώσω με το εξής: σκάνδαλο “Γιαννάκης Γιαννάκη”. Πριν πόσα χρόνια έχει γίνει; Πριν από αρκετά χρόνια. Ο κ. Γιαννάκη συνεχίζει να είναι υπάλληλος του Οργανισμού Νεολαίας, να λαμβάνει μισθό, η υπόθεση αναβάλλεται συνεχώς και οι κακές γλώσσες μιλούν για μια μεθόδευση μέχρι και τη συνταξιοδότηση! Τζιαι εγώ θέλω να πω ότι, αν ήταν μία φορά σκάνδαλο το τι συνέβη, είναι πολλές περισσότερες φορές σκάνδαλο αυτή η πολιτεία να γνωρίζει και να συμπεριφέρεται με αυτό τον τρόπο, αντί να μεριμνά να αποδώσει πραγματική δικαιοσύνη. Επαναλαμβάνω, ελπίζω να μην περάσουν και άλλα αρκετά χρόνια τζιαι να συζητούμε ακόμα ένα θέμα το οποίο θα έπρεπε να είχε επιλυθεί εδώ και μερικά χρόνια». Αυτά τα λόγια του κ. Χριστοφίδη ήταν αρκετά ώστε ο συνήγορος του κ. Γιαννάκη να καταχωρίσει νέα αίτηση προς εξέταση, μέρος της οποίας αφορά παρέμβαση σε δικαστική διαδικασία. Προηγουμένως, όπως ανέφερε ο κ. Χριστοφίδης σε γραπτή ανακοίνωσή του, η πλευρά τού κ. Γιαννάκη είχε πρόθεση να καταγγείλει τον κ. Χριστοφίδη.

Με αφορμή, λοιπόν, και την τελευταία αγόρευση του κ. Γιάννη Πολυχρόνη, για απαλλαγή του κ. Γιαννάκη από τις κατηγορίες της πλαστογραφίας, λόγω καταδίκης του από τα ΜΜΕ και από δηλώσεις πολιτικών (η απόφαση θα ανακοινωθεί στις 19 Ιουλίου), μιλήσαμε με τον κ. Χριστοφίδη και τον νομικό Χρίστο Μ. Τριανταφυλλίδη για την ελευθερία του λόγου και το κοινοβουλευτικό έργο, αλλά και για το κατά πόσο επηρεάζονται από τον δημόσιο λόγο οι δικαστές. Η «Κ» ζήτησε και τη θέση της προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κας Αννίτας Δημητρίου, η οποία ωστόσο δεν θέλησε να τοποθετηθεί.

Προσπάθεια στοχοποίησης

Ερωτώμενος ο κ. Χρίστος Χριστοφίδης ώς πού φτάνει η ελευθερία του λόγου στον κοινοβουλευτικό λόγο, και πώς η περιστολή του μπορεί να επηρεάσει το έργο των βουλευτών, απάντησε πως αυτό το οποίο βιώσαμε το τελευταίο χρονικό διάστημα ήταν μια ξεκάθαρη προσπάθεια φίμωσης και εκφοβισμού βουλευτή και στην προκειμένη περίπτωση αφορούσε τον ίδιο, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Προσπάθεια η οποία αποσκοπεί στην ουσιαστική κατάργηση του ρόλου του βουλευτή και της νομοθετικής εξουσίας. Ένας από τους κύριους ρόλους ενός βουλευτή και της νομοθετικής εξουσίας είναι να ασκεί έλεγχο χωρίς τον φόβο πολιτικής ή νομικής δίωξης» και πρόσθεσε πως είναι γι’ αυτό τον λόγο που σε όλες τις δημοκρατίες είναι κατοχυρωμένη η βουλευτική ασυλία, ιδιαίτερα κατά την άσκηση του κοινοβουλευτικού έργου ενός βουλευτή. «Η προσπάθεια στοχοποίησής μου για τοποθέτησή μου από το επίσημο βήμα της Βουλής, επειδή ήγειρα το θέμα της καθυστέρησης της εκδίκασης της γνωστής υπόθεσης Γιαννάκη Γιαννάκη είναι μια πρωτόγνωρη και πρωτάκουστη μεθόδευση. Προφανώς κανένας βουλευτής δεν μπορεί να παραβαίνει τον νόμο ή να προβαίνει σε πράξεις ηθικής αισχρότητας, αλλά έχει όχι απλώς δικαίωμα αλλά υποχρέωση να ασκεί τις εξουσίες που του όρισε ο λαός και η δημοκρατία» τόνισε ο κ. Χριστοφίδης. Από την πλευρά του ο κ. Τριανταφυλλίδης, ερωτώμενος αν μπορεί η κοινοβουλευτική παρέμβαση εντός της Βουλής να συνιστά παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης, ανέφερε: «Η κοινοβουλευτική παρέμβαση εντός της Βουλής, όταν αυτή ευρίσκεται μέσα σε κοινοβουλευτικά θέσμια (οι εργασίες της Βουλής στην Ολομέλεια ή και σε αρμόδιες Επιτροπές της Βουλής) εκτός και πάλι σε πολύ ακραίες περιπτώσεις δεν αποτελούν παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης» όσο για το αν νομικά υπάρχει έρεισμα για συνέπειες εναντίον των βουλευτών ή αυτολογοκρισίας ο κ. Τριανταφυλλίδης ανέφερε χαρακτηριστικά: «Εν πάση περιπτώσει οι αναφορές ενός βουλευτή στο πλαίσιο διεξαγωγής των εργασιών στην Ολομέλεια της Βουλής είναι προνομιούχες και δεν δύνανται να διωχθούν νομικά», συμπληρώνοντας: «Κατά την άποψή μου θα ήτο ατυχέστατο εάν η δικαιοσύνη δεν είχε τη δυνατότητα να “αντέξει” κριτική και σχολιασμό, όταν αυτή γίνεται είτε εντός είτε εκτός Βουλής και μάλιστα μέσα σε κόσμια πλαίσια και με δομημένη επιχειρηματολογία και με βάση συγκεκριμένα γεγονότα. Η έκφραση ανησυχίας ή παρατήρησης από κάποιο βουλευτή κατά τη γνώμη μου εντάσσεται μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο». Στο ίδιο ερώτημα ο κ. Χριστοφίδης λέει: «Σε καμία περίπτωση. Αν κάθε φορά που η Βουλή και τα ΜΜΕ ασχολούνταν καθηκόντως με κάποιο σκάνδαλο συνιστούσε παρέμβαση στο έργο της δικαιοσύνης είτε δεν θα μιλούσε κανένας σε αυτό τον τόπο, είτε θα ήμασταν οι μισοί στη φυλακή, είτε δεν θα στεκόταν καμία υπόθεση στο δικαστήριο» και θυμίζει ο κ. Χριστοφίδης την περίπτωση της κας Ακκελίδου: «Κατηγορήθηκε στο παρελθόν για παράδειγμα η κα Ακκελίδου για παρέμβαση στη δικαιοσύνη, όταν επικοινώνησε απευθείας με τον δικαστή συγκεκριμένης υπόθεσης για να του ζητήσει συγκεκριμένη απόφαση (παρόλο που το έκανε από αγνή καλοσύνη για καθαρά ανθρωπιστικούς λόγους). Αλίμονο να θεωρείται παρέμβαση η άσκηση του έργου ενός βουλευτή ή ενός δημοσιογράφου» λέει ο κ. Χριστοφίδης.

Όσο για τον αν είναι ασφαλής η δημοκρατία μας εν έτει 2024 ή έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε, δεδομένης της αναφοράς για καταγγελία ενός βουλευτή, ρωτώ τον κ. Χριστοφίδη, ο οποίος εμφατικά απαντά: «Θα είμαι κατηγορηματικός. Δεν είναι ασφαλής η δημοκρατία μας, ιδιαίτερα εν έτει 2024. Το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο για τις ευρωεκλογές πραγματοποίησε μία εκστρατεία με κύριο μήνυμα ότι η δημοκρατία μας δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Πιστεύω ότι έχουμε ξεπεράσει προ πολλού αυτό το σημείο. Τώρα είμαστε στο σημείο που μια μεγάλη μάζα των πολιτών θεωρούν τη δημοκρατία βάρος» και συνεχίζει λέγοντας πως έχει καλλιεργηθεί μια απίστευτη απαξίωση σε βασικούς θεσμούς της δημοκρατικής λειτουργίας όπως τα κόμματα, η Βουλή, ο δημόσιος διάλογος και αντίλογος και πολλά άλλα, προσθέτοντας: «Σε όλο τον κόσμο παρουσιάζονται τάσεις προς τον ολοκληρωτισμό και ακύρωσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα. Ήταν απόλυτα εύστοχη η παρατήρηση επιφανών δημοσιογράφων και πνευματικών ανθρώπων ότι και η προσπάθεια εκφοβισμού και φίμωσής μου εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ευρύτερης προσπάθειας να επιβληθεί στον τόπο μια “σιωπή του νεκροταφείου” που σχετίζεται με την επέλαση της διαφθοράς και το κύμα συγκάλυψής της. Θέλω να θυμίσω ότι σε ένα βιβλίο το οποίο έκανε τρομερή αίσθηση όταν εκδόθηκε με τον προφητικό τίτλο “Πώς πεθαίνουν οι δημοκρατίες” οι ακαδημαϊκοί του Harvard, Levitsky και Ziblat σημειώνουν ότι στον σύγχρονο κόσμο η κατάργηση δημοκρατικών λειτουργιών σε ένα πολίτευμα δεν προέρχεται συνήθως από τα τανκς, αλλά από υφιστάμενους θεσμούς, οι οποίοι καταχρώνται εξουσίες και αρμοδιότητές τους με αποτέλεσμα την περιστολή της δημοκρατίας».

Ο κ. Τριανταφυλλίδης σχετικά με το αν η δημοκρατία μας είναι καλά θεμελιωμένη, απαντά πως παρόλα όσα αναφέρονται πολύ συχνά, εν έτει 2024 στην Κύπρο, θεσμικά η Δημοκρατία είναι σε γενικές γραμμές ασφαλής. «Υπάρχουν τα εχέγγυα για να δύναται ο πολίτης να το αισθάνεται αυτό, νοουμένου ότι και ο ίδιος “κινείται” μέσα σε νόμιμα πλαίσια. Επίσης, ο πολίτης έχει διεξόδους και τρόπους, απευθυνόμενος είτε προς τις δημόσιες Αρχές είτε προς τη Δικαιοσύνη, αναλόγως της περίπτωσης, να προστατεύσει τα δικαιώματά του, εάν πιστεύει ότι αυτά έχουν επηρεαστεί αρνητικά από κάποια ενέργεια τρίτου ή του κράτους» και συνεχίζει: «Αδιαμφισβήτητα πάντοτε υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και έχω την άποψη ότι τα περιθώρια αυτά δεν είναι στις δομές του κράτους αλλά στην ποιότητα των ανθρώπων που υπηρετούν θεσμικά τις θέσεις και από τους οποίους ο πολίτης αναμένει προστασία των δικαιωμάτων του και σε τελευταία ανάλυση τη λειτουργία της δημοκρατίας».

Κατά κανόνα δεν επηρεάζονται

Αν οι λειτουργοί της Δικαιοσύνης μπορούν εύκολα να επηρεαστούν από την κοινή γνώμη ή από τις δηλώσεις ΜΜΕ ή και βουλευτών, όπως διατείνεται ο συνήγορος του κ. Γιαννάκη, λέω στους κκ. Χριστοφίδη και Τριανταφυλλίδη, τότε έχουμε πρόβλημα… είναι δυνατόν κάτι τέτοιο τούς ρωτώ. Ο κ. Χριστοφίδης λέει: «Έχετε δίκαιο ότι αυτές οι αναφορές αποτελούν, εκτός των άλλων, μομφή των λειτουργών της δικαστικής εξουσίας. Δεν νομίζω, δεν μπορώ να πιστέψω ότι υπάρχει δικαστής ο οποίος λαμβάνει αποφάσεις με βάση την περιρρέουσα». Ο κ. Τριανταφυλλίδης απάντησε σχετικά πως στην Κύπρο οι δίκες και ειδικά οι ποινικές διεξάγονται χωρίς ενόρκους, και την όλη διαδικασία συμπεριλαμβανομένης και της τελικής απόφασης τόσο του αν ο κατηγορούμενος είναι ένοχος ή όχι όσο και της ποινής την έχει υπό την ευθύνη του επαγγελματίας δικαστής… «Με βάση τα ανωτέρω έχω την άποψη, εκτός από πολύ ακραίες περιπτώσεις δημοσιευμάτων ή δηλώσεων, ότι οι επαγγελματίες δικαστές δεν επηρεάζονται από τα δημοσιεύματα και τις δηλώσεις. Εάν επηρεάζοντο τότε σίγουρα θα υπήρχε πρόβλημα, αλλά επαναλαμβάνω, κατά τη γνώμη μου, κατά κανόνα δεν επηρεάζονται».