Ο Συναγερμός σε πρωτόγνωρο σκηνικό

Την εβδομάδα που πέρασε, ένα βίντεο από τη μεγάλη κρίση του 2003, που έκανε τον γύρο του Τwitter προκάλεσε σωρεία συζητήσεων και αναλύσεων. Ήταν τότε που ο Νίκος Αναστασιάδης εξήγγειλε σε δημοσιογραφική διάσκεψη τη διαγραφή των πρωτοκλασάτων στελεχών και ηχηρών ονομάτων από το κόμμα (Προδρόμου, Ερωτοκρίτου, Συλλούρης κ.ά.), εξαιτίας της απόφασής τους να στηρίξουν στις προεδρικές εκλογές τον Αλέκο Μαρκίδη. Ήταν τότε που ανταλλάσσονταν βαριοί χαρακτηρισμοί, γίνονταν αποκαλύψεις για ιπτάμενα τασάκια στις συνεδρίες του κόμματος και καλείτο ανοικτά ο Νίκος Αναστασιάδης σε παραίτηση. Τα εν λόγω στελέχη –παρά τις εντάσεις και τις συγκρούσεις– δεν διαγράφηκαν, η φωτιά που παρουσιαζόταν ανεξέλεγκτη, έσβησε, ο Νίκος Αναστασιάδης παρέμεινε στην ηγεσία του ΔΗΣΥ και το βίντεο ήταν μία καλή απόδειξη του «τα πάντα ρει και ουδέν μένει». Θανάσιμοι εχθροί μετατράπηκαν σταδιακά σε στενούς συμμάχους του Νίκου Αναστασιάδη, ένας αρχηγός που αμφισβητήθηκε εντόνως εξελέγη δύο φορές Πρόεδρος της Δημοκρατίας και οι πληγές λίγο πολύ επουλώθηκαν. Ήταν όμως και η απόδειξη πως η ζωή, αλλά κυρίως η πολιτική κάνει κύκλους. Ο ΔΗΣΥ μετά τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου είδε το σοβαρό ενδεχόμενο διάσπασης, καθώς διήλθε τη δεύτερη μεγάλη πολιτική του κρίση και εξέλεξε τελικά τη νέα ηγεσία του το Σάββατο που πέρασε. Τα πολιτικά δεδομένα σήμερα είναι εντελώς διαφορετικά από τότε και εντελώς νέα τα πρόσωπα. Σήμερα, το στοίχημα για τον ΔΗΣΥ είναι με μία ολική ανανέωση στην ηγεσία του ΔΗΣΥ να βρει το πολιτικό του στίγμα και κατ’ επέκταση τον ρόλο του σε ένα ιδιαίτερα ιδιόμορφο πολιτικό σκηνικό.

Η νέα ηγεσία του ΔΗΣΥ θα έχει αναπόφευκτα μία περίοδο χάριτος μέχρι τον Σεπτέμβρη, γιατί τόσο περίπου θα χρειαστεί να ολοκληρωθεί η περίοδος χάριτος και για την ίδια την κυβέρνηση. Στο χρονικό διάστημα που θα μεσολαβήσει θα κληθεί να απαντήσει στα εξής:

• Αν η αλλαγή προσώπων σηματοδοτεί μία νέα πολιτική προσέγγιση.
• Ποια είναι τελικά η πολιτική ταυτότητα του ΔΗΣΥ.
• Ποιος θα είναι ο ρόλος πρωτοκλασάτων στελεχών που πρωταγωνίστησαν στη δεκαετία, δεν είναι σε ηλικία συνταξιοδότησης, αλλά με τα νέα δεδομένα παροπλίζονται.
• Ποιος θα είναι ο ρόλος του κόμματος απέναντι στη νέα κυβέρνηση.

Διά πάσα νόσο η ενότητα

Το κατά πόσο η αλλαγή σκυτάλης, η ηλιακή ανανέωση μεταφράζεται παράλληλα σε μία νέα πολιτική σκέψη, είναι κάτι που θα διαπιστωθεί στο επόμενο διάστημα. Αναμφίβολα, όμως, η απερχόμενη ηγεσία του ΔΗΣΥ κλήθηκε να σταθεί στην κυβέρνηση σε καθαρά πολιτικά, κρίσιμα και αμφιλεγόμενα ζητήματα. Αυτά ήταν η διαχείριση της οικονομικής κρίσης και το κούρεμα, τα σκάνδαλα διαφθοράς που ενέπλεκαν την κυβέρνηση Αναστασιάδη, ήταν η φημολογία συζήτησης από πλευράς του Προέδρου για λύση δύο κρατών και σίγουρα η διαχείριση της πανδημίας. Ήταν μία δεκαετία βαθιά πολιτική, με πρόσωπα που είχαν και το πολιτικό βάθος αλλά και την ετοιμότητα να τσαλακωθούν. Η άνοδος του Νίκου Χριστοδουλίδη ωστόσο και η εκλογή του, άλλαξε άρδην το σκηνικό για τη δεξιά παράταξη. Κάποιοι εντός ΔΗΣΥ εκτίμησαν πως είναι το τέλος των ιδεολογιών και των πολιτικών προσεγγίσεων και αποχώρησαν από το πολιτικό παιχνίδι, εκτιμώντας ότι δεν τους παίρνει, άλλοι βρήκαν πρόσφορο έδαφος για να αξιοποιήσουν ακόμη και να μιμηθούν την τακτική του νεοκλεγέντος Προέδρου της Δημοκρατίας. Μία τακτική με δυνατό όπλο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την καλή επαφή με τα ΜΜΕ και την έμφαση στην εικόνα. Αυτό επιχειρεί και η διάδοχη κατάσταση στον ΔΗΣΥ, χρησιμοποιώντας το ίδιο αφήγημα περί ενότητας, καθόδου στη βάση και την απουσία σύγκρουσης. Δεν παραγνωρίστηκε από κανέναν η άρνηση της Αννίτας Δημητρίου να κατέλθει σε debate, με τη δικαιολογία απουσίας χρόνου. Ένα debate σίγουρα θα βοηθούσε να διευκρινιστεί το πολιτικό αποτύπωμα της νέας εποχής του ΔΗΣΥ. Και εδώ έγκειται το ερώτημα αν η ενότητα είναι εν τέλει η επικάλυψη της εσωστρέφειας. Μιας προσπάθειας να αποφευχθεί η όποια δυσάρεστη συζήτηση γύρω από τους λόγους που οδήγησαν στην ήττα.

Δεν είναι τυχαίο ότι μέχρι τώρα και κατά τη διάρκεια του προεκλογικού δεν ξεκαθάρισε ποια πολιτική προσέγγιση θα ακολουθήσει το κόμμα. Το σίγουρο είναι πως από την εποχή μιας βαθιά πολιτικής δεκαετίας, σωρείας συγκρούσεων και πολιτικών επιχειρημάτων, ο ΔΗΣΥ μεταφέρεται σε μια εποχή εν πολλοίς απολιτίκ. Υπάρχει η πλήρης απουσία σύγκρουσης με πολιτικά επιχειρήματα, επιμονής στην ανάγκη μετριοπάθειας και της φορτικής επανάληψης για ενότητα.

Η μάχη για τη λαϊκή Δεξιά

Σε αυτό το πλαίσιο αναμένεται να ανοίξει και το μεγάλο κεφάλαιο της πολιτικής ταυτότητας του ΔΗΣΥ. Το κόμμα της Δεξιάς έχει ταυτιστεί με την πολυφωνία, η οποία άλλοτε λειτουργεί ως προσόν, αν ληφθεί υπόψη ο σεβασμός στην αντίθετη άποψη, και άλλοτε λειτουργεί ως άλλοθι, καθώς αντιφατικές πολιτικές θέσεις συνυπάρχουν κάτω από την ίδια στέγη. Δεν είναι λίγες οι φορές που κλήθηκε να πάρει ξεκάθαρη θέση για το τι πρεσβεύει -και αυτή τη φορά οι φωνές για κάτι τέτοιο ίσως να ενταθούν. Να ενταθούν δεδομένου ότι το ακροατήριο της Δεξιάς φαίνεται να κατακερματίζεται. Όσο όμως κι αν επικρατεί πολυφωνία στον ΔΗΣΥ, η κύρια τάση που έχει επικρατήσει είναι αυτή της λαϊκής Δεξιάς με πιο συντηρητικές θέσεις σε ζητήματα ελευθεριών, αντίθεση στους μετανάστες και με σκληρότερη θέση στο Κυπριακό. Αυτό διαφάνηκε από τη σταδιακή μετάλλαξη του Αβέρωφ Νεοφύτου από πολιτικό με καθαρά φιλελεύθερες θέσεις σε πιο συντηρητικές, ιδιαίτερα στο μεταναστευτικό. Ένα μέρος των ψηφοφόρων που στήριξαν τον Νίκο Χριστοδουλίδη ίσως απομακρυνθούν από το κόμμα, αν η νέα ηγεσία επιλέξει τη σκληρή αντιπολίτευση. Υπάρχει όμως και ο κίνδυνος φυγόκεντρων δυνάμεων, αν ο Νίκος Χριστοδουλίδης στην προσπάθειά του να μην αποτελεί αντικείμενο εκβιασμού των κομμάτων του Ενδιάμεσου, όπως έγινε κατά τη διάρκεια της σύνθεσης του Υπουργικού Συμβουλίου, επιλέξει να προχωρήσει στην ίδρυση ενός κόμματος. Ο Νίκος Χριστοδουλίδης άλλωστε σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις του εξηγεί πως ο ίδιος ανήκει στη λαϊκή Δεξιά και όχι στη φιλελεύθερη τάση, η οποία έχει ήδη απομακρυνθεί από τον ΔΗΣΥ αλλά παράλληλα δεν θα έβλεπε ως επιλογή τον κ. Χριστοδουλίδη. Απειλή για τον Συναγερμό ενδεχομένως να είναι και η ολοένα αυξανόμενη δυναμική που παρουσιάζει το ΕΛΑΜ. Σε αυτό το σκηνικό, ο ΔΗΣΥ θα έχει δύο επιλογές. Είτε να συνεχίσει την πολιτική της πολυφωνίας, με αόριστες θέσεις και προσεγγίσεις για να ικανοποιήσει όλα τα ακροατήρια, είτε να σκληρύνει τις θέσεις της –όπως άλλωστε φάνηκε κυρίως στο μεταναστευτικό– για να ανακόψει τις διαρροές.

Το παζλ των υπολοίπων

Το ποια πολιτική ταυτότητα θα έχει ο ΔΗΣΥ θα εξαρτηθεί πάντως και από τη σύνθεση της υπόλοιπης ηγεσίας και ιδιαίτερα τη θέση του αναπληρωτή που θα έχει υπό την ευθύνη του την προεκλογική καμπάνια. Ήδη για τη θέση του αναπληρωτή διεκδικούν πρόσωπα με πολύ διαφορετικές πολιτικές προσεγγίσεις. Ο Μιχάλης Σοφοκλέους αποτελεί τον εκπρόσωπο της φιλελεύθερης τάσης του ΔΗΣΥ. Ο Φαίδωνας Φαίδωνος, δήμαρχος της Πάφου, έχει πιο συντηρητικές προσεγγίσεις, αλλά δίδει έμφαση στο θέμα της διαφάνειας, ενώ ο Ευθύμιος Δίπλαρος, κατεξοχήν εκπρόσωπος της λαϊκής Δεξιάς, ακολουθεί το μοντέλο της στενής επαφής με τη βάση.

Αβέρωφ, Αναστασιάδης 

Ένα βεβαίως είναι το ποια θα είναι η σύνθεση της υπόλοιπης ηγεσίας που θα δώσει τόνο στην πολιτική φυσιογνωμία του ΔΗΣΥ, άλλο το τι θα κάνει μία σειρά στελεχών βαθιά πολιτικών, με εμπειρία στη διακυβέρνηση και στην πολιτική αντιπαράθεση. Το πρώτο ερώτημα είναι ποιος ακριβώς θα είναι ο ρόλος του Αβέρωφ Νεοφύτου σε αυτή τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Ο ίδιος ξεκαθάρισε πως δηλώνει πολιτικά παρών και έχει ήδη ζητήσει να συμμετέχει στις επιτροπές Οικονομικών και Εξωτερικών, ενώ θα ιδρύσει Πολιτικό Γραφείο. Όπως αναφέρουν συνεργάτες του, στόχος είναι να κάνει παρεμβάσεις στα μεγάλα ζητήματα και παρά το ότι ήταν υποστηρικτικός στην υποψηφιότητα Αννίτας Δημητρίου, δεν φαίνεται να προτίθεται να παρέμβει στη νέα κατάσταση πραγμάτων. Στην πρόσφατη συνάντησή του με τον Νίκο Χριστοδουλίδη υποστήριξε πως θα είναι υποστηρικτικός σε θέματα οικονομίας και Κυπριακού και ακολούθησε τη γραμμή που είχε θέσει παλαιότερα, ότι ο ΔΗΣΥ δεν πρόκειται να μετατραπεί σε «ανεύθυνη αντιπολίτευση», σταυρώνοντας εκδικητικά προϋπολογισμούς. Με τον ίδιο τρόπο αναμένεται να κινηθεί και ο Νίκος Αναστασιάδης, καθώς κι αυτός θα ιδρύσει το Πολιτικό του Γραφείο, αλλά δεν αναμένεται να προχωρά σε εσωκομματικές παρεμβάσεις. Ο Χάρης Γεωργιάδης έχει ξεκαθαρίσει πως κάνει ένα βήμα πίσω από τα κομματικά δρώμενα και θα επικεντρωθεί στο κοινοβουλευτικό του έργο. Ένα βήμα πίσω κάνει και ο Κωνσταντίνος Πετρίδης, ενώ ερώτημα είναι πώς θα κινηθεί τελικά ο Νίκος Νουρής. Άρχισαν πάντως κάποιοι να βάζουν τα δύο πρόσωπα στο κάδρο για τη δημαρχία Λευκωσίας το 2024. Παροπλισμένοι παρουσιάζονται ο Νίκος Τορναρίτης, ο Ιωνάς Νικολάου και ο Πρόδρομος Προδρόμου, ενώ ο Μιχάλης Σοφοκλέους πρότεινε τη δημιουργία σκιώδους κυβέρνησης από στελέχη που ήταν στο Υπουργικό Συμβούλιο ή που έχουν πολιτική πείρα. Είτε για να αντιπαρατίθενται με την κυβέρνηση, είτε για να λειτουργούν υποστηρικτικά προς το κόμμα αναφορικά με τα νομοσχέδια που θα κατατεθούν.

Η σχέση με τον Χριστοδουλίδη και την αντιπολίτευση

Το κύριο στοίχημα ωστόσο της διάδοχης κατάστασης στον ΔΗΣΥ είναι το ποιο ρόλο θα έχει απέναντι στη νέα κυβέρνηση. Θα είναι αντιπολίτευση, θα συγκυβερνήσει με την πάροδο του χρόνου με την κυβέρνηση Χριστοδουλίδη ή θα ακολουθήσει τη συνταγή της «σοβαρής αντιπολίτευσης». Ήδη η διάδοχη κατάσταση του Αβέρωφ Νεοφύτου έχει πει πως το Πολιτικό Γραφείο έχει λάβει την απόφασή του για υπεύθυνη αντιπολίτευση, ωστόσο δεν έχει πει αν συμφωνεί με το να μείνουν στην αντιπολίτευση ή αν πρέπει να αλλάξουν πλεύση. Ο ΔΗΣΥ μετά από μία δεκαετία παραμονής στην εξουσία και εύκολης πρόσβασης στα οφέλη που παρέχει η εξουσία θα πρέπει να διαχειριστεί στο να λέει «όχι» στα αιτήματα της βάσης του. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο απομάκρυνσης ενός μέρους του εκλογικού σώματος προς τα κυβερνώντα κόμματα ή προς τον Νίκο Χριστοδουλίδη, αν ο τελευταίος αποφασίσει να κλειδώσει τη δυναμική του και να βάλει πλώρη για την επόμενη πενταετία. Θα διαφανεί αν ο ΔΗΣΥ θα επιμείνει στη θέση του ότι θα βρίσκεται στην αντιπολίτευση ή αν εξαιτίας πιθανών διαρροών και εσωστρέφειας αλλάξει στρατηγική. Στο ενδεχόμενο πάντως που αποφασίσει να διατηρήσει τον ρόλο της αντιπολίτευσης, οι χειρισμοί σίγουρα θα είναι πολύ πιο δύσκολοι από άλλες φορές δεδομένου ότι δεν θα είναι επί της ουσίας αξιωματική αντιπολίτευση λόγω των συγκλινουσών θέσεων, προσεγγίσεων αλλά και της ιδιάζουσας παρουσίας ΔΗΣΥ-Χριστοδουλίδη στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα.