Της Μαρίνας Οικονομίδου
Όταν πριν από δύο Κυριακές, το «Ελευθέρια» γέμιζε από συναγερμικά στελέχη, κομματικούς αξιωματούχους, ενεργά μέλη και γενικότερα τον σκληρό πυρήνα του κόμματος, στην Πινδάρου είχαν αναθαρρήσει πως αυτό ακριβώς είναι ένδειξη πως ο κομματικός μηχανισμός εξακολουθεί να δουλεύει και πως ο κομματικός πατριωτισμός είναι τόσος που θα κλείσει τα αφτιά στο τραγούδι των «ανεξάρτητων» Σειρήνων.
Όχι πως θα αναβιώσουν οι «χρυσές» εποχές του 1980, όταν για παράδειγμα στην πρώτη μεγάλη κρίση του ΑΚΕΛ ο κομματικός του μηχανισμός υπήρξε οδοστρωτήρας απέναντι σε βουλευτές και σε πρωτοκλασάτα στελέχη που διαφώνησαν με την γραμμή της Εζεκία Παπαϊωάννου, ούτε στην περίπτωση του ΔΗΣΥ το 2004, όταν παρά τη διάσπαση του ΔΗΣΥ το κόμμα κατάφερε με το αφήγημα των διασπαστών ν’ αυξήσει τα ποσοστά του στις ευρωεκλογές που ακολούθησαν. Έδωσε όμως μια χαραμάδα ελπίδας στον ΔΗΣΥ ότι αντιθέτως με όσα καταδεικνύουν αυτή τη στιγμή οι δημοσκοπήσεις, οι συναγερμικοί, έστω και την υστάτη θα συσπειρωθούν γύρω από την υποψηφιότητα Αβέρωφ. Το κατά πόσο επικρατεί σήμερα ή όχι η κομματική πειθαρχία είναι κάτι που απασχολεί όλα τα κόμματα ανεξαιρέτως.
Και αν για τον Συναγερμό ο μεγάλος γρίφος είναι αν τελικά θα στηρίξουν τον συναγερμικό ηγέτη, στα υπόλοιπα κόμματα η κατάσταση γίνεται πιο περίπλοκη, καθώς τουλάχιστον οι κυβερνώντες βρήκαν το άλογό τους. Για την αντιπολίτευση η εξεύρεση του σωστού υποψηφίου σκοντάφτει στην αδυναμία συσπείρωσης, με ονόματα να πηγαίνουν και να έρχονται στο τραπέζι των συνομιλιών αναλόγως του τι λέει μία μερίδα της βάσης τους και τι λέει άλλη.
Τα μαθηματικά του Δημοκρατικού Συναγερμού
«Ο ΔΗΣΥ αργεί, αλλά θα συσπειρωθεί» λένε με βεβαιότητα από τον πέμπτο όροφο της Πινδάρου, υποβαθμίζοντας τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων που δείχνουν πως το κόμμα μοιράζεται μεταξύ Αβέρωφ Νεοφύτου και Νίκου Χριστοδουλίδη, καθώς όπως λένε είναι νωρίς ακόμα. Και δεν είναι τυχαίο αν λάβει κανείς υπόψη την περίπτωση Κασουλίδη, ο οποίος αν και τερμάτισε πρώτος στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών το 2008, στις δημοσκοπήσεις παρουσιαζόταν να μένει εκτός. Σε αυτό βεβαίως το σενάριο ελπίζει και ο ΔΗΣΥ σήμερα, ιδιαίτερα μετά τη δημόσια στήριξη Αναστασιάδη στο πρόσωπο Αβέρωφ. Το ζήτημα βεβαίως είναι πως το 2008 για τον ΔΗΣΥ το θέμα δεν ήταν να συσπειρωθεί το ίδιο το κόμμα, αλλά να καταφέρει να κερδίσει ψήφους από μία ευρύτερη δεξαμενή. Όσο κι αν οι καιροί έχουν αλλάξει, είναι σίγουρα παράδοξο ο επικεφαλής του κόμματος να μην έχει ακόμη κερδίσει πλήρως την εμπιστοσύνη των ψηφοφόρων του. Οι λόγοι ποικίλουν για όλο αυτό:
- Ο Αβέρωφ Νεοφύτου επωμίζεται την κυβερνητική φθορά ως ηγέτης του κυβερνώντος κόμματος.
- Δεν έχει καταφέρει να κτίσει έναν στενό δεσμό με τη βάση, όπως έκανε ο Νίκος Αναστασιάδης από το 2004 και μετά.
- Η φημολογία ότι ο Πρόεδρος στηρίζει τον Νίκο Χριστοδουλίδη συμβάλλει στην απομάκρυνση συναγερμικών.
- Η σκιά του σεναρίου απόσυρσής του δυσκόλεψε την όποια συσπείρωση.
Ο Αβέρωφ Νεοφύτου δεν είναι ο Γλαύκος Κληρίδης με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται, έστω και αν κάποιος μπορεί να ανατρέξει και να διαπιστώσει πως και ο ιδρυτικός ηγέτης του ΔΗΣΥ είχε ισχυρή εσωκομματική αντιπολίτευση, αν κρίνουμε από τη δυναμική Μάτση στις εσωκομματικές εκλογές για το χρίσμα. Ούτε βεβαίως η κοινωνία είναι αυτή που ήταν, όταν ιδρύθηκε ο Συναγερμός. Όταν δηλαδή, μετά το 1974, αντιμακαριακοί ένιωσαν πως βρήκαν στέγη και σκοπό γύρω από ένα κόμμα. Η δεκαετία του 1980, που τους κρατούσε μακριά από την εξουσία, έκανε στελέχη και βάση να λειτουργούν με το ένστικτο ότι για να επιβιώσουν πολιτικά θα πρέπει να συσπειρώνονται. Πλέον ο ψηφοφόρος αμφισβητεί, προβληματίζεται εντονότερα, δεν θεωρεί θέσφατο τις κομματικές αποφάσεις και δεν νιώθει τον ίδιο δεσμό που ένιωθε άλλοτε με το κόμμα του.
Σε αυτό ακριβώς το περιβάλλον, ενδιαφέρον προκαλεί ότι σήμερα το μεγάλο στοίχημα και η προτεραιότητα για την Πινδάρου είναι η συναγερμική ψήφος. Φάνηκε από τα βίντεο που παρουσιάστηκαν στο Ανώτατο Συνέδριο της Κυριακής, στην επιχορηγούμενη διαφήμιση στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, όπου ο Νίκος Αναστασιάδης ζητάει να μη διασπαστεί το κόμμα, αλλά να συσπειρωθεί γύρω από την υποψηφιότητα Αβέρωφ Νεοφύτου. Με δεδομένο ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει έρεισμα στο συναγερμικό ακροατήριο, το κύριο αφήγημα συναγερμικών στελεχών είναι ότι είναι ανήθικο να προσπαθεί να διασπάσει το κόμμα με μία ανεξάρτητη υποψηφιότητα και παράλληλα να δηλώνει συναγερμικός. Επιχείρημα που σίγουρα έχει βάση και μπορεί να προκαλέσει κάποιο τραύμα στο ηθικό προφίλ που κτίζει ο τέως υπουργός Εξωτερικών, όμως το μεγάλο ερώτημα είναι πόσους, πέραν του σκληρού ακροατηρίου που ήδη στηρίζουν τον Αβέρωφ Νεοφύτου, μπορούν να μεταπείσουν και να τους κάνουν να γυρίσουν στο «σπίτι τους». Ζήτημα που θα πρέπει να εξετάσει διεξοδικά η Πινδάρου είναι αν υπάρχει και κρυφή ψήφος υπέρ του Χριστοδουλίδη, δεδομένης της πολεμικής που υπάρχει. Οι συναγερμικοί συνηθίζουν να συσπειρώνονται στο τέλος όπως άλλωστε υποστηρίζει και η Πινδάρου, ωστόσο ο ΔΗΣΥ έχασε μέσα σε δέκα χρόνια 40.000 ψηφοφόρους. Πρώτος στόχος της Πινδάρου είναι να συσπειρώσει το 27% που έλαβε στις τελευταίες εκλογές και στη συνέχεια θα πρέπει να εντάξει κι άλλα στοιχεία στο κάδρο του προεκλογικού για να κερδίσει περισσότερους ψηφοφόρους, δίδοντας:
- Έμφαση στο προεκλογικό πρόγραμμα.
- Απάντηση στο ερώτημα αν θα είναι συνέχεια Αναστασιάδη ο Αβέρωφ Νεοφύτου ή αλλαγή διακυβέρνησης και φιλοσοφίας.
- Έμφαση στην εμπειρία, την ασφάλεια και τη σταθερότητα.
Το τελευταίο ζήτημα φαίνεται πως παίζει τον δικό του ρόλο στην όλη διαδικασία. Σε μία περίοδο που η κοινωνία αποζητάει περισσότερες θέσεις παρά συναίσθημα, ίσως η Πινδάρου να έπρεπε να ξανασκεφτεί το ενδεχόμενο μετατόπισης του προεκλογικού από την κομματική πειθαρχία. Η σταθερότητα και το «η κρίση θέλει ηγέτη» ήταν το κύριο αφήγημα που βοήθησε τον Νίκο Αναστασιάδη να εκλεγεί πανηγυρικά το 2013. Αυτό ακριβώς μπορεί να είναι και το κλειδί του προεκλογικού του Αβέρωφ Νεοφύτου. Σε μία εποχή που όλα αλλάζουν, τα σύμβολα δεν έχουν τη δυναμική του παρελθόντος, ούτε ο συναισθηματισμός κυριαρχεί, ίσως η λύση να ήταν η επικέντρωση στο ότι ο πρόεδρος του ΔΗΣΥ έχει εμπειρία, μπορεί να φέρνει εις πέρας δύσκολες καταστάσεις. Γιατί η προβολή καλού-κακού, άσπρου-μαύρου, καρχαρία-χρυσόψαρου, σίγουρα δεν ευνοεί, ούτε συγκινεί όπως φάνηκε μέχρι τώρα τη μεγαλύτερη μερίδα της βάσης.
Η αμηχανία στην Εζεκία Παπαϊωάννου
Όσο όμως κι αν στον ΔΗΣΥ το ερώτημα που εγείρεται είναι αν θα συσπειρωθούν γύρω από τον ηγέτη του κόμματος, στην Εζεκία Παπαϊωάννου το ερώτημα είναι ποιος θα είναι εκείνος ο υποψήφιος που θα τύχει αποδοχής από το κόμμα, χωρίς νέες διαρροές. Αν ένας κομματικός μηχανισμός είχε μυθοποιηθεί στο παρελθόν αυτός ήταν του ΑΚΕΛ, καθώς το κόμμα κατάφερε να έχει ισχυρούς δεσμούς με τους ψηφοφόρους. Δεν ήταν μόνο η ιδεολογική κατεύθυνση, το ότι ήταν το μόνο στην ουσία αριστερό κόμμα για χρόνια. Ο ρόλος που έπαιξε η ΠΕΟ στην κυπριακή κοινωνία αλλά και η δυνατότητα του κόμματος να στέλνει για σπουδές στελέχη και μέλη του κόμματος, δημιούργησε έναν ισχυρό δεσμό που κρατούσε για δεκαετίες μεταξύ κόμματος και οικογενειών. Όλο αυτό βεβαίως φθίνει και φάνηκε μέσα από την υποχώρηση των ποσοστών του κόμματος. Μέσα σε μία δεκαετία το κόμμα της Αριστεράς έχασε 79.780 ψηφοφόρους και αυτό από μόνο του καταδεικνύει πως οι δεσμοί των ΑΚΕΛικών ψηφοφόρων με το κόμμα έχουν χαλαρώσει και ο κομματικός μηχανισμός δεν μπορεί να κάνει θαύματα. Οι λόγοι ποικίλουν για την υπαναχώρηση του κομματικού πατριωτισμού στο ΑΚΕΛ:
- Η Αριστερά πιέζεται παγκοσμίως.
- Η σύνδεση του ΑΚΕΛ με την κοινωνία έχει χαλαρώσει, καθώς αυτά που θεωρούνταν κάποτε πρωτοποριακές δομές (σύλλογοι, συντεχνία, κομματική νεολαία) πλέον δεν έχουν την απήχηση που είχαν παλαιότερα.
- Η κυβέρνηση Χριστόφια τραυμάτισε και φαίνεται πως το κόμμα δεν έχει ανακάμψει από αυτήν.
Σε ένα κόμμα που συρρικνώνεται συνεχώς ποια είναι η ελπίδα συσπείρωσης, αλλά κυρίως ποια είναι η επιλογή που θα φέρει τον δυσαρεστημένο κόσμο πίσω; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα που θα κληθεί να απαντήσει η ηγεσία έχοντας μπροστά της δύο επιλογές:
- Συνεργασία με τον ενδιάμεσο χώρο που ανοίγει την πόρτα της εξουσίας ή
- Καθαρή αριστερή επιλογή, που, με δεδομένο τα ποσοστά που λαμβάνει πλέον το κόμμα, δεν μπορεί να οδηγήσει στη νίκη.
Αυτές οι δύο επιλογές έχουν καταφέρει να διχάσουν πλήρως το κόμμα και τη βάση. Η σκέψη του Στέφανου Στεφάνου είναι τα απλά μαθηματικά, ότι για να κερδίσει η αντιπολίτευση και κατ’ επέκταση να φύγει ο ΔΗΣΥ από την εξουσία θα πρέπει να κάνει υπερβάσεις. Το ΑΚΕΛ των ένδοξων εποχών του 30% και πάνω δεν μιλούσε για ιδεολογική καθαρότητα, αλλά είχε θέσει ξεκάθαρα πως στόχος του κόμματος είναι οι συγκλίσεις με άλλα κόμματα του κεντρώου χώρου. Αυτό συμμερίζονται και άλλα στελέχη του Πολιτικού Γραφείου, που σημειώνουν πως θα πρέπει να ψάξουν και να βρουν εκείνο το πρόσωπο που θα συνενώσει. Ακριβώς όμως επειδή στην Εζεκία Παπαϊωάννου ανησυχούν για την κομματική συνοχή, έχουν ήδη διαγράψει τον πρόεδρο του ΔΗΚΟ Νικόλα Παπαδόπουλου από τη λίστα, δεδομένου ότι οι κομματικές ομάδες βάσης έχουν θέσει βέτο για τον ΔΗΚΟϊκό πρόεδρο. Υπάρχουν, ωστόσο, διαφορετικά ονόματα που δεν έχουν φύγει από το τραπέζι, όπως οι:
- Μάρκος Κυπριανού, έστω κι αν ο ίδιος έχει ξεκαθαρίσει πως δεν θέλει να επιστρέψει στην πολιτική.
- Χριστιάνα Ερωτοκρίτου.
- Μία αριστερή υποψηφιότητα, η οποία θα μπορεί να τύχει αποδοχής από το Κέντρο, όπως είναι ο Αδάμος Αδάμου για παράδειγμα.
Από το κάδρο των συζητήσεων απουσιάζει το όνομα του γ.γ. του ΑΚΕΛ Στέφανου Στεφάνου, που καταδεικνύει και την αναγνώριση εντός του κόμματος ότι ο κομματικός πατριωτισμός δεν είναι τέτοιος όπως άλλοτε ώστε να συσπειρώσει πλήρως το κόμμα και γιατί όχι να κερδίσει δυνάμεις από το ευρύτερο ακροατήριο. Υπάρχει, ωστόσο, η έντονη άποψη στελεχών της παλαιότερης φρουράς, όπως οι Άντρος Κυπριανού, Τουμάζος Τσελεπής, Πάμπης Κυρίτσης, Σωτηρούλα Χαραλάμπους και Ελένη Μαύρου, οι οποίοι πιστεύουν σε μία πιο καθαρή λύση σε ό,τι αφορά το Κυπριακό. Η εν λόγω ομάδα θεωρεί πως με αυτό τον τρόπο θα διασφαλιστεί η συνοχή αλλά και η συνέπεια του κόμματος στις θέσεις για το Κυπριακό. Σε αυτό το σενάριο προκρίνουν:
- Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλλή.
- Αχιλλέα Δημητριάδη και
- Τάσο Χριστοφίδη (του έγινε ήδη κρούση από τον Άντρο Κυπριανού πριν από τις βουλευτικές εκλογές με τον ίδιο να είναι θετικός).
Το ερώτημα το οποίο θα πρέπει να κληθεί να απαντήσει το επόμενο διάστημα το ΑΚΕΛ είναι πώς σκέφτονται να κυβερνήσουν και με ποιους, ούτως ώστε πέραν του σκληρού πυρήνα τους να καταφέρουν να κερδίσουν και ένα ευρύτερο ακροατήριο που δεν πείθεται μόνο με το αφήγημα «απαλλαγής του ΔΗΣΥ από την εξουσία».
Ένα ΔΗΚΟ εκτός ελέγχου
Στο ΔΗΚΟ στόχος της ηγεσίας δεν είναι να ελέγξει τη βάση αλλά σε πρώτο στάδιο τα στελέχη, που έχουν ήδη τη δική τους ατζέντα και ενεργούν αυτόβουλα. Η παρακολούθηση μιας συνεδρίας Ολομέλειας της Βουλής είναι αρκετή για να διαφανεί πως ακόμα και στη μικρή κοινοβουλευτική ομάδα υπάρχουν σαφείς διαφορές (τελευταίο παράδειγμα η διφωνία στο θέμα του υφυπουργείου Πολιτισμού). Το Δημοκρατικό Κόμμα είχε ιδρυθεί και εργαστεί ως το κόμμα που στηρίζει και μεταλαμπαδεύει τις ιδέες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Ήταν και το κόμμα που θεωρείτο συνώνυμο της εξουσίας με διασυνδέσεις σε όλο τον δημόσιο τομέα. Εκτός του ότι η σύνδεση με τον Μακάριο για τις νέες γενιές αποτελεί κάτι ξένο, ζήτημα είναι πως η μακρά απουσία από την εξουσία έχει χαλαρώσει τους αλλοτινούς στενούς δεσμούς ΔΗΚΟ και ψηφοφόρων. Δεν είναι τυχαίο ότι το ΔΗΚΟ έχει χάσει μέσα σε μία δεκαετία 23.000 ψήφους. Σε αυτό το πνεύμα και για την ενίσχυση του κόμματος, η ηγεσία εργάζεται ώστε να είναι στο πλευρό του νικητή και να έχει μερίδιο στην πίτα της εξουσίας. Το αν αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με μία συνεργασία με το ΑΚΕΛ είναι ένα ζήτημα. Αυτό που προβληματίζει πέραν του ενθουσιασμού που υπάρχει από στελέχη στην προοπτική Χριστοδουλίδη, είναι η πλήρης διάλυση του ΔΗΚΟ και η διασκόρπιση των ΔΗΚΟϊκών ψηφοφόρων, ίσως και η μετακίνησή τους κάτω από την ομπρέλα που ονομάζεται Νίκος Χριστοδουλίδης. Η μόνη λύση όπως λένε στελέχη για την διάσωση του κόμματος, τη συσπείρωση αλλά και την πολιτική επιβίωση του Νικόλα Παπαδόπουλου είναι μία δική του υποψηφιότητα, η οποία όπως λένε είναι η μόνη περίπτωση που θα συσπειρώσει το κόμμα, θα φέρει μαζί της όλες τις τάσεις της ΕΔΕΚ και το μισό ΑΚΕΛ στον πρώτο γύρο. Στον δεύτερο γύρο όπως εκτιμάται θα αναγκαστούν να προσέλθουν όλοι για να αποφευχθεί ο «κίνδυνος» παραμονής του ΔΗΣΥ στην εξουσία.
