Του Απόστολου Τομαρά
Η μεγάλη σύσκεψη της Τρίτης στη Λευκωσία αποτελεί το επιστέγασμα μιας τρίμηνης δύσκολης περιόδου που ακόμα και αν έχει θετική κατάληξη θα αφήσει πληγές, η επούλωση των οποίων θα απαιτήσει χρόνο και κυρίως υπομονή. Για δεύτερη φορά από τότε που εξαγγέλθηκε, η ηλεκτρική διασύνδεση Ισραήλ-Κύπρου-Κρήτης δοκιμάζει τις αντοχές του άξονα Αθηνών-Λευκωσίας, σε σημείο μάλιστα που ο αντικειμενικός σκοπός του ενεργειακού έργου να περνά σε δεύτερη μοίρα, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για την υλοποίηση αλλά και λειτουργία του ηλεκτρικού καλωδίου Great Sea Interconnector (GSI) στη συνέχεια. Οι συνεχείς αναβολές, όπως υποστηρίζεται, από κυπριακής πλευράς να λάβει οριστικές αποφάσεις για ένα έργο που θα αλλάξει το ενεργειακό μίγμα της Κύπρου, αλλά και ο χειρισμός των ζητημάτων που προέκυψαν από πλευράς των Αθηνών και του ΑΔΜΗΕ, Φορέα Υλοποίησης του Έργου, φέρουν ευθύνη για την κατάσταση έτσι όπως έχει διαμορφωθεί. Η σύσκεψη της ερχόμενης Τρίτης θα προσπαθήσει να αμβλύνει τις κυπριακές ανησυχίες που εκφράζονται, ωστόσο το κυρίαρχο ζήτημα που θα πλανάται θα είναι το κλίμα καχυποψίας που έχει δημιουργηθεί μεταξύ των εμπλεκόμενων πλευρών και αυριανών συνεργατών. Ζήτημα που φαίνεται να απασχολεί έντονα τον ΑΔΜΗΕ, στελέχη του οποίου μετά τη συνεδρία του Υπουργικού Συμβουλίου στη Λευκωσία την περασμένη Τετάρτη υποστήριζαν πιεστικά πως δεν υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας με την κυπριακή πλευρά και πως θα έπρεπε να επισημοποιηθεί το ναυάγιο. Εξέλιξη που αποτράπηκε με πολιτική παρέμβαση του Μαξίμου, όπως αναφέρουν δημοσιογραφικές πληροφορίες από την ελληνική πρωτεύουσα. Αγαστές και στενές χαρακτήρισε τις σχέσεις Λευκωσίας - Αθηνών η κυβέρνηση και ότι δεν τίθεται θέμα εμπιστοσύνης, σημειώνοντας πως «δεν πρέπει να υπάρχουν γκρίζες ζώνες ή ασάφειες».
Το ειδικό βάρος στη σύσκεψη από κυπριακής πλευράς θα το φέρουν οι υπουργοί Οικονομικών και Ενέργειας, οι οποίοι δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν το όλο θέμα από το ίδιο σημείο.
Μπρα ντε φερ
Στη σύσκεψη της Τρίτης οι εμπλεκόμενες πλευρές θα θέσουν στο τραπέζι όλα τα θέματα που έχουν προκύψει από αρχές του καλοκαιριού. Η κυπριακή πλευρά, η οποία σε πολιτικό επίπεδο θα εκπροσωπείται από τους υπουργούς Οικονομικών και Ενέργειας και την υφυπουργό παρά τω Προέδρω, αναμένεται να παρουσιάσει τις πτυχές που προκαλούν ανησυχία στη Λευκωσία και αφορούν, πρώτο, το κόστος που θα επωμιστούν οι Κύπριοι καταναλωτές, δεύτερο, τι διασφαλίσεις υπάρχουν, εάν το έργο δεν ολοκληρωθεί ποτέ με ευθύνη της Τουρκίας και τρίτο, ποιος θα επωμιστεί το οικονομικό κόστος. Η κυπριακή πλευρά στη σύσκεψη, αναφέρουν πληροφορίες της «Κ», θα θέσει και τα ζητήματα που την έχουν ενοχλήσει και αφορούν, πρώτο, τις απροκάλυπτες πιέσεις του ΑΔΜΗΕ προς τη Λευκωσία εν είδει τελεσιγράφου και δεύτερο, τις δημόσιες επικριτικές αναφορές μελών της ελληνικής κυβέρνησης κατά της κυπριακής πλευράς. Κυβερνητικές πηγές ξεκαθάριζαν στην «Κ» πως η κυβέρνηση δεν μπορούσε και δεν μπορεί να λειτουργεί με τελεσίγραφα, ιδιαίτερα αν αυτά προέρχονται από μελλοντικούς συνεργάτες. Ακόμα και στο παρά πέντε οι ίδιες πηγές άφηναν να αιωρείται πως όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά για το αποτέλεσμα της σύσκεψης υπό το σκεπτικό ότι η κυπριακή πλευρά μετά το ναυάγιο του Βασιλικού είναι διπλά προσεκτική. Ωστόσο, ανεξάρτητες πηγές εκτιμούν ότι η κυβέρνηση βρίσκεται υπό καθεστώς πίεσης μετά και την τροπή που πήρε το έργο στο Βασιλικό. Οι ίδιες πηγές θεωρούν πως η κυβέρνηση δεν έχει πολλά περιθώρια να διαχειριστεί το πολιτικό κόστος από ένα δεύτερο ναυάγιο ενεργειακού έργου.
Η συμφωνία
Η σύσκεψη της Τρίτης θα ξεκινήσει από την κατ’ αρχήν συμφωνία στην οποία κατέληξαν τα εμπλεκόμενα μέρη την προηγούμενη Δευτέρα. Αντί της μετακύλησης του κόστους του έργου αναλογικά στα τιμολόγια ηλεκτρικού ρεύματος σε Κύπρο και Ελλάδα από 1η Ιανουαρίου 2025, η κυπριακή πλευρά θα καταβάλει τα €25 εκατ. που της αναλογούν ετησίως από το Ταμείο Ρύπων για μια περίοδο πέντε ετών. Για τη δεύτερη σοβαρή ανησυχία, αυτή του γεωπολιτικού ρίσκου, οι πληροφορίες ανέφεραν πως το θέμα αυτό αφέθηκε να εξεταστεί στη συνέχεια, ωστόσο άγνωστο παραμένει εάν η κυπριακή πλευρά στη σύσκεψη επιδιώξει να πάρει κάτι παραπάνω. Πηγές κοντά στην κυβέρνηση ανέφεραν πως η παρουσία της γαλλικής NEXANS στη σύσκεψη είναι σημαντική, μιας και το ειδικό βάρος της εταιρείας δεν περιορίζεται στην κατασκευή του καλωδίου που θα ποντιστεί, αλλά και στο γεωπολιτικό αποτύπωμά της όπως αυτό προκύπτει από την παρουσία και άλλων μεγάλων γαλλικών εταιρειών στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Η παρουσία της γαλλικής εταιρείας στη Λευκωσία θεωρείται πως έχει βαρύνουσα σημασία και για έναν επιπλέον λόγο. Μέχρι την Τρίτη δόθηκε μια άτυπη παράταση στο τελεσίγραφο που λέγεται ότι είχε θέσει η NEXANS στον ΑΔΜΗΕ μέχρι την περασμένη Παρασκευή, προκειμένου να μην προχωρήσει σε αναστολή εργασιών κατασκευής του καλωδίου. Θεωρείται βέβαιο πως η κυπριακή πλευρά θα ζητήσει από τους Γάλλους να επιβεβαιώσουν όσα φέρεται να προειδοποίησαν τον ΑΔΜΗΕ.
Η κυπριακή πλευρά
Το ειδικό βάρος στη σύσκεψη από κυπριακής πλευράς θα το φέρουν οι υπουργοί Οικονομικών και Ενέργειας, οι οποίοι δεν φαίνεται να αντιμετωπίζουν το όλο θέμα από το ίδιο σημείο. Από το υπουργείο Οικονομικών εκφράζονται ζωηρές ανησυχίες για την οικονομική πτυχή του έργου, με τον ίδιο τον υπουργό Μάκη Κεραυνό να ζητάει περισσότερα στοιχεία προκειμένου να αρθούν οι όποιες επιφυλάξεις υπάρχουν. Από την άλλη, ο υπουργός Ενέργειας δημόσια δήλωσε πως πείστηκε από τα στοιχεία που παρουσίασε ο ΑΔΜΗΕ για τους κινδύνους βιωσιμότητας του έργου, βάζοντας το ενεργειακό αποτύπωμα του έργου στην πρώτη θέση των προτεραιοτήτων και επιδιώξεων της Κυπριακής Δημοκρατίας ακόμα και αν οι καταναλωτές επωμιστούν ένα κόστος περίπου €30 τον χρόνο. Μάλιστα, οι θέσεις των δυο υπουργών είχαν ως αποτέλεσμα ο Μάκης Κεραυνός δημόσια να υποστηρίξει με νόημα πως εάν υπάρχουν διαφωνίες ο δρόμος είναι γνωστός. Αυτό που παρέμεινε αδιευκρίνιστο ήταν αν η δημόσια νουθεσία του κ. Κεραυνού αφορούσε τον ίδιο ή το συνάδελφό του Γιώργο Παπαναστασίου.
Η ελληνική πλευρά
Από εξαγγελίας της, η ηλεκτρική διασύνδεση της Κύπρου με τα ευρωπαϊκά ηλεκτρικά δίκτυα μέσω Ελλάδας ήταν ένα περίπλοκο έργο που έφερε τις σχέσεις Αθηνών - Λευκωσίας κάποιες φορές σε παρόμοια θέση με την τωρινή. Το πρώτο σοβαρό περιστατικό σημειώθηκε κατά τη δεύτερη θητεία της κυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη, όταν την υλοποίηση του έργου είχε η EuroAsia Interconnector, εταιρεία κυπριακού ενδιαφέροντος. Τότε η ελληνική πλευρά εξωτερίκευσε το ζωηρό ενδιαφέρον της για το έργο αποφασίζοντας μονομερώς την απομόνωση της τρίτης φάσης του έργου που αφορούσε το κομμάτι Κρήτης με την ηπειρωτική Ελλάδα την οποία ανέλαβε να υλοποιήσει, κατά παρέκκλιση, ο σημερινός Φορέας Υλοποίησης του Έργου ο ΑΔΜΗΕ. Η απόφαση αυτή έφερε τις δυο κυβερνήσεις στα όρια της ανοιχτής ρήξης με ανταλλαγή επιστολών μεταξύ των τότε υπουργών Ενέργειας των δυο χωρών, με την κυπριακή πλευρά να κάνει ανοιχτά λόγο για πολιτική απόφαση που θα κρατήσει την Κύπρο στην ενεργειακή απομόνωση. Η ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης - Πελοποννήσου ολοκληρώθηκε, ενώ η ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης σχοινοβατούσε μέχρι την ανάληψη του έργου από τον ΑΔΜΗΕ. Τα πρώτα σύννεφα στις σχέσεις των δυο πλευρών εμφανίστηκαν αρχές του καλοκαιριού, όταν ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας της Ελλάδας δημόσια αναφέρθηκε σε καθυστερήσεις δείχνοντας προς την πλευρά της Κύπρου. Έκτοτε η Αθήνα δεν έκρυβε την ενόχλησή της, δέκτης της οποίας γινόταν ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου. Αυτό που φαίνεται ότι ανησυχεί την ελληνική πλευρά είναι οι οικονομικές επιπτώσεις από ένα ενδεχόμενο ναυάγιο του έργου και τα ποσά που έχουν εκταμιευθεί από την ευρωπαϊκή χορηγία του έργου ύψους €657 εκατ. τα οποία ο ΑΔΜΗΕ θα πρέπει να επιστρέψει.
Ανοιχτή γραμμή
Μπροστά στο ενδεχόμενο επανάληψης μιας νέας δημόσιας ρήξης, στο όλο θέμα παρενέβησαν οι ηγέτες των δυο κρατών. Όπως αναφέρουν πηγές στη Λευκωσία, τους τελευταίους μήνες υπάρχει ανοικτή γραμμή επικοινωνίας των δυο ηγετών, με τον πρωθυπουργό της Ελλάδας Κυριάκο Μητσοτάκη να εμφανίζεται ότι συμμερίζεται τις κυπριακές ανησυχίες. Πληροφορίες της «Κ» θέλουν τον Έλληνα πρωθυπουργό να έβαλε φρένο σε μια δυναμική αντίδραση του ΑΔΜΗΕ μετά το Υπουργικό Συμβούλιο της περασμένης Τετάρτης. Η ελληνική πλευρά, λένε οι ίδιες πληροφορίες, θεώρησε πως θα επωμιστεί το κόστος από ένα ενδεχόμενο ναυάγιο ιδιαίτερα τη δεδομένη χρονική στιγμή που το Μαξίμου, όπως λένε δημοσιογραφικές πληροφορίες, επιχειρεί να αντιστρέψει τη δημοσκοπική εικόνα της κυβέρνησης με την άνοδο του Έλληνα πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη για τη ΔΕΘ.
Ο ΑΔΜΗΕ
Η ανακοίνωση από κυπριακής πλευράς της ευρείας σύσκεψης, από τη μια προκάλεσε ανακούφιση στον ΑΔΜΗΕ μιας και η συμμετοχή της NEXANS θα απέτρεπε τηλεγραφικές κινήσεις από πλευράς της γαλλικής εταιρείας και από την άλλη αποθάρρυνε τις ακραίες αντιδράσεις και αποφάσεις, εν θερμώ. Ωστόσο, εάν υπάρχει κάτι με τεράστιο ενδιαφέρον είναι τα ζητήματα που τίθενται στον Φορέα Υλοποίησης του Έργου ακόμα και από φωνές που δεν κινούνται στη λογική των άκρων. Με την τροπή που έχει προσλάβει το όλο θέμα εδώ και τέσσερις μήνες, στον ΑΔΜΗΕ βάζουν ανοιχτά ζητήματα εμπιστοσύνης με την κυπριακή πλευρά, ακόμα και αν υπερπηδηθούν τα προβλήματα που υπάρχουν. Η πρώτη αναφορά είχε γίνει από τον διευθύνοντα σύμβουλο του ΑΔΜΗΕ στις 3 Ιουλίου μετά την απόφαση της ΡΑΕΚ να πει όχι στην ανάκτηση εξόδων του έργου από την 1η Ιανουαρίου 2025. «Η απόφαση δημιουργεί θέμα ασφάλειας δικαίου για την επένδυση και θέμα εμπιστοσύνης στις διοικητικές αποφάσεις και πρέπει να αναθεωρηθεί άμεσα προκειμένου να συνεχιστεί το έργο». Ο ΑΔΜΗΕ προσέρχεται στη σύσκεψη της Τρίτης με συγκρατημένη αισιοδοξία, κατά τις αισιόδοξες φωνές του οργανισμού.
Συναγερμικές αρρυθμίες για τη διασύνδεση
Ο χειρισμός του όλου θέματος από πολιτικής απόψεως σε συνδυασμό με τις κινήσεις που γίνονται κυρίως από ελληνικής πλευράς, έχει φέρει την ηλεκτρική διασύνδεση στην κορυφή του δημόσιου διαλόγου. Σε κομματικό επίπεδο αίσθηση έχουν προκαλέσει οι διεργασίες στον Δημοκρατικό Συναγερμό με αφορμή μια επιστολή της προέδρου της Βουλής Αννίτας Δημητρίου προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Επιστολή που απεστάλη με πρωτοβουλία του προέδρου της Επιτροπής Ενέργειας Κυριάκου Χατζηγιάννη. Αυτό που προκάλεσε αντιδράσεις εντός του Συναγερμού αλλά και σε άλλα κόμματα (ΑΚΕΛ - ΔΗΚΟ) ήταν το ύφος της επιστολής, το οποίο δεν απηχούσε τις θέσεις των κομμάτων. Ο ΔΗΣΥ σε συνεδρία της κοινοβουλευτικής του ομάδας την περασμένη Πέμπτη άδειασε τον συναγερμικό πρόεδρο της Επιτροπής Κυριάκο Χατζηγιάννη αλλά και τον τέως πρόεδρο του κόμματος Αβέρωφ Νεοφύτου, ο οποίος φέρεται να είχε εμπλοκή στην επίμαχη επιστολή προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο Συναγερμός με νεότερη ανακοίνωσή του επαναλαμβάνει την υποστήριξή του στην ηλεκτρική διασύνδεση, καλώντας την κυβέρνηση να προχωρήσει το έργο. Ανακοίνωση που ανοίγει εκ των πραγμάτων θέματα για τα δυο συναγερμικά στελέχη. Μάλιστα, ο Αβέρωφ Νεοφύτου σε συνέντευξή του σήμερα στην «Κ» υποστήριξε πως και η ηλεκτρική διασύνδεση δεν θα μπορέσει να προχωρήσει με το Κυπριακό άλυτο, ενώ εμφανίστηκε να αμφισβητεί τα οφέλη του καλωδίου στις τιμές του ηλεκτρικού ρεύματος.
