Μετά την απομάκρυνση της πρότασης για το Καλάθι του Νοικοκυριού στην Κύπρο, πλέον η Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή προωθεί την ετοιμασία νομοσχεδίου για την εφαρμογή ενός ψηφιακού εργαλείου το οποίο θα δίνει την δυνατότητα ενημέρωσης για τις λιανικές τιμές των προϊόντων και σύγκρισης αυτών, σε καθημερινή βάση.
Το σκεπτικό είναι, ο καταναλωτής να έχει τη δυνατότητα να επιλέγει τα προϊόντα που βρίσκονται στη λίστα του, να συγκρίνει τιμές για το κάθε προϊόν ανά σημείο λιανικής πώλησης και να γνωρίζει πόσα θα στοιχίσει συνολικά το καλάθι ανά σημείο λιανικής πώλησης. Η εφαρμογή στο κινητό θα κάνει αναπροσαρμογή των επιλογών και θα ενημερώνει τον καταναλωτή για το φθηνότερο σουπερμάρκετ με βάση τα προϊόντα που έχει επιλέξει να βάλει στο καλάθι του. Μιλώντας ενώπιον της Επιτροπής, ο επικεφαλής της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή Κωνσταντίνος Καραγιώργης επισήμανε ότι με αυτό το εργαλείο προωθείται η διαφάνεια των τιμών των προϊόντων. Ήδη έχει ετοιμαστεί το προσχέδιο του νομοσχεδίου, το οποίο σύντομα θα σταλεί στη Νομική Υπηρεσία και ακολούθως θα κατατεθεί στη Βουλή για συζήτηση, κατάθεση απόψεων και ψήφιση.
Ο υπουργός δεσμεύτηκε ενώπιον της επιτροπής ότι σε ένα μήνα θα κατατεθεί στη Βουλή το σχετικό νομοσχέδιο
Κατά την χθεσινή συνεδρία της Επιτροπής Εμπορίου της Βουλής, ενώπιον του νέου Υπουργού Ενέργειας, Εμπορίου και Βιομηχανίας, Γιώργου Παπαναστασίου, οι βουλευτές ζήτησαν την κατάθεση του νομοσχεδίου σε διάστημα ενός μήνα, με τον Υπουργό να ανταποκρίνεται θετικά σε αυτό το αίτημα. Σημειώνεται πάντως ότι παράλληλα με τον νομοτεχνικό έλεγχο ετοιμάζονται οι τεχνικές προδιαγραφές ώστε να είναι έτοιμο το Υπουργείο να προχωρήσει σε προσφορές για την ετοιμασία της εφαρμογής. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και με την ψήφιση του νομοσχεδίου, το application δεν αναμένεται να εφαρμοστεί σύντομα, και το θέμα είναι μάλλον πρακτικής φύσεως αφού είναι πολλά τα βήματα που πρέπει να προηγηθούν. Συγκεκριμένα, θα πρέπει να προηγηθεί ο νομοτεχνικός έλεγχος, να περάσει από το Υπουργικό Συμβούλιο, να συζητηθεί και να ψηφιστεί στη Βουλή, να ολοκληρωθεί η διαδικασία των προσφορών, να ακολουθήσει η ανάθεση του project και ακολούθως να εφαρμοστεί. Σίγουρα, είναι πρακτικά αδύνατο να γίνουν όλα τα πιο πάνω μέχρι τα μέσα Απριλίου. Το ρεαλιστικό σενάριο είναι, μέχρι το Πάσχα, να κατατεθεί το νομοσχέδιο στη Βουλή και να ξεκινήσει η συζήτησή του. Και πάλι όμως κάτι τέτοιο είναι υπό την αίρεση του χρόνου που θα χρειαστεί η Νομική Υπηρεσία για τον νομοτεχνικό έλεγχο.
Οι προβληματισμοί
Η πρόταση του Υπουργείου αντιμετωπίζεται με προβληματισμό από τους εμπλεκόμενους φορείς. Για παράδειγμα, ο σύνδεσμος προμηθευτών ευρείας κατανάλωσης έκανε λόγο για πολύπλοκο νομοσχέδιο, το οποίο πιθανό να δημιουργήσει επιπρόσθετα προβλήματα στις μικρότερες υπεραγορές. Αρνητική η στάση του Συνδέσμου Υπεραγορών, με τον εκτελεστικό γραμματέα Ανδρέα Χατζηαδάμου να αναφέρει ότι υπάρχει πολυπλοκότητα θεμάτων και νομικών ζητημάτων στο προσχέδιο, ενώ εξέφρασε τη θέση ότι τυχόν εφαρμογή του θα δημιουργήσει στρέβλωση του ανταγωνισμού και θα επιφέρει αντίθετα αποτελέσματα. Βεβαίως, διαφορετικές απόψεις εκφράζουν οι σύνδεσμοι καταναλωτών, ενώ υπέρ του νομοσχεδίου τάσσεται η ΕΠΑ. Από την πλευρά του ο Μάριος Αντωνίου, γ.γ. του Παγκύπριου Συνδέσμου Λιανικού Εμπορίου, ανέφερε ότι χρειάζονται αρκετά σημεία διευκρίνισης στο προσχέδιο. Για παράδειγμα ο αριθμός των προϊόντων που θα περιλαμβάνονται καθώς και το ποια προϊόντα θα περιλαμβάνονται. Κατά πόσο στον κατάλογο των προϊόντων θα περιλαμβάνονται οι ιδιωτικές ετικέτες, τα φρέσκα προϊόντα και ποιος θα είναι ο ρόλος της ποιότητας όταν πρόκειται για προϊόντα φρουταρίας, κρεοπωλείου και ιχθυοπωλείου. Από την άλλη, ένα σημαντικό ζήτημα είναι τα διαφορετικά μεγέθη των επιχειρήσεων που θα κληθούν να συμμετέχουν στην νέα πλατφόρμα. Από τη μία υπάρχουν τα αρτοποιεία και από την άλλη μεγάλες υπεραγορές με τζίρους πολλών εκατομμυρίων ευρώ. Αναμένεται ότι θα τεθούν ερωτήματα και σε σχέση με το είδος των επιχειρήσεων που θα συμμετέχουν στο ηλεκτρονικό Παρατηρητήριο, εφόσον ήδη δημιουργεί προβληματισμό η αναφορά στο προσχέδιο περί επιχειρήσεων προϊόντων αρτοποιίας (φούρνων). Ζητούμενο της πλευράς του συνδέσμου είναι να διασφαλιστεί ότι βασικές πρόνοιες του νομοσχεδίου δεν συγκρούονται με τους κανονισμούς της ελεύθερης αγοράς και του ίσου ανταγωνισμού.
Εργαλείο διαφάνειας
«Είναι ένα απλό εργαλείο απλώς για τη διαφάνεια. Να μην αναλώνουμε φαιά ουσία για κάτι που απλώς θα μας δείχνει προϊόντα και τιμές τους» ανέφερε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εμπορίου, αφού άκουσε τις απόψεις που είχαν εκφραστεί. Επεσήμανε ότι πέρα από την εφαρμογή του συγκεκριμένου ψηφιακού εργαλείου, το ζητούμενο είναι να υπάρξει οργανική αλλαγή, εννοώντας τη μείωση του κόστους ενέργειας, και συνεπακόλουθα, τη μείωση τιμών των προϊόντων. Μιλώντας μετά το τέλος της επιτροπής, ο Γ. Παπαναστασίου αναφέρθηκε ότι στόχος του Υπουργείου και προσωπική του πρόκληση είναι όπως, η βιομηχανία να αναπτυχθεί με φθηνή ενέργεια, ώστε να δώσει ανταγωνιστικά προϊόντα στην αγορά της Κύπρου και εκτός. «Οπόταν, ενώ σήμερα μιλήσαμε για το εργαλείο που θα μας επιτρέψει να έχουμε τη σύγκριση τιμών προϊόντων, η συγκέντρωση του Υπουργείου θα είναι η μείωση της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας, για να παραχθεί προϊόν που θα είναι ανταγωνιστικό, ώστε να το αγοράζει φτηνά ο αγοραστής».
Ο κύκλος εργασιών
Ανάμεσα στα πρώτα σχόλια που ακούστηκαν, τόσο χθες στη συζήτηση στη Βουλή αλλά και γραπτώς στο πλαίσιο της διαβούλευσης του νομοσχεδίου, ήταν το γεγονός ότι το νομοσχέδιο αναφέρεται σε επιχειρήσεις με ετήσιο κύκλο εργασιών πέραν των 8 εκατ. ευρώ. Συγκεκριμένα, στο προσχέδιο του νομοσχεδίου αναφέρεται ότι υπόχρεοι υποβολής δεδομένων τιμών είναι όλες ανεξαιρέτως οι επιχειρήσεις υπεραγορών τροφίμων και/ή άλλων προϊόντων που ασκούν δραστηριότητες λιανικής πώλησης («supermarkets») με ετήσιο κύκλο εργασιών άνω των 8 εκατομμυρίων (8.000.000) ευρώ, βάσει των οικονομικών καταστάσεων της αμέσως προηγούμενης οικονομικής περιόδου και όλες ανεξαιρέτως οι επιχειρήσεις προϊόντων αρτοποιίας με κύκλο εργασιών άνω του ενός εκατομμυρίου (1.000.000) ευρώ, βάσει των οικονομικών καταστάσεων της αμέσως προηγούμενης οικονομικής περιόδου. Ήδη η συμπερίληψη υπεραγορών και αρτοποιείων σε μία κατηγορία θεωρείται ότι δεν προωθεί τον ίσο ανταγωνισμό και αναμένεται να είναι στις αλλαγές που θα συζητηθούν ενώπιον της επιτροπής. Από την άλλη, ξεκαθαρίζεται από την Υπηρεσία Προστασίας Καταναλωτή, ότι δικαίωμα υποβολής δεδομένων τιμών έχουν και σουπερμάρκετ με χαμηλότερο κύκλο εργασιών από τα 8 εκατ.
Τί προνοεί το προσχέδιο
Σύμφωνα με το προσχέδιο του νομοσχεδίου για τον περί καταγραφής και παρακολούθησης δεδομένων τιμών προϊόντων νόμου του 2023, οι υπόχρεοι υποβολής δεδομένων τιμών οφείλουν να ενημερώνουν την πλατφόρμα για τα πιο πάνω στοιχεία καθημερινά, το αργότερο μέχρι τις 10:00 π.μ. Στο προσχέδιο αναφέρεται επίσης ότι η μη υποβολή ή υποβολή ανακριβούς και/ή ελλιπούς δήλωσης, σύμφωνα με τις διατάξεις του παρόντος νόμου, συνιστά παράβαση η οποία επισύρει ποινή με τη μορφή του διοικητικού προστίμου ύψους από χίλια (1.000) έως πενήντα χιλιάδες (50.000) ευρώ, ανάλογα με τον κύκλο εργασιών του υπόχρεου υποβολής δεδομένων τιμών κατά το αμέσως προηγούμενο της παράβασης έτος κατά περίπτωση και αναλόγως της βαρύτητας της παράβασης. Τα δεδομένα τιμών είναι οι ημερήσιες τιμές ραφιού που ορίζονται ως η τιμή λιανικής πώλησης, χωρίς προωθητικές ενέργειες, συνολικά ανά επιχείρηση τροφίμων ή/και άλλων προϊόντων, και/ή τη μέση τιμή πώλησης η οποία ίσχυε κατά την προηγούμενη ημέρα (συνολικός τζίρος πωλήσεων προϊόντος διά αριθμό πωληθέντων τεμαχίων).
Ποια προϊόντα περιλαμβάνονται
Στο κείμενο του προσχεδίου αναφέρεται επίσης ότι τα προϊόντα που θα περιλαμβάνονται στην εφαρμογή είναι αυτά που έχουν την υψηλότερη κατανάλωση και σημασία για το νοικοκυριό, τα οποία είναι ικανά να αποτελέσουν αντικείμενο εμπορικής συναλλαγής και διατίθενται στις επιχειρήσεις τροφίμων και/ή άλλων προϊόντων. Ωστόσο δεν διευκρινίζονται ποια προϊόντα θα συμπεριληφθούν στην εφαρμογή. Για το συγκεκριμένο, αναφέρει ότι οι κωδικοί προϊόντων για τα οποία απαιτείται υποβολή δεδομένων τιμών, ορίζονται από τον υπουργό με διάταγμα το οποίο δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας και δύνανται να αναθεωρούνται περιοδικά με βάση τις πωλήσεις τους και τις εποχικές ανάγκες, κατόπιν σχετικής απόφασης του Διευθυντή της Υπηρεσίας Προστασίας Καταναλωτή. Επισημαίνεται επίσης ότι για τη δήλωση των προϊόντων θα απαιτείται ο κωδικός αριθμός του προϊόντος, το όνομα με το οποίο το προϊόν παρουσιάζεται στο καρτελάκι στο ράφι, η τιμή του προϊόντος όπως αυτή παρουσιάζεται στο καρτελάκι στο ράφι, η μέση τιμή πώλησης του προϊόντος συμπεριλαμβανομένων των εκπτώσεων και των προωθητικών ενεργειών προμηθευτών και η μοναδοποιημένη τιμή στη βασική μονάδα μέτρησης.
