Συνέντευξη στον Γιάννη Αδειλίνη
«Στοχεύουμε στην κατάρριψη των έμφυλων στερεοτύπων από μικρή ηλικία και στην προώθηση της ισότιμης συμμετοχής γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς δραστηριότητας».
Η μεγαλύτερη ανάγκη βελτίωσης στην ισότητα των φύλων εντοπίζεται στον τομέα της εξουσίας (power) σύμφωνα με τους δείκτες έμφυλης ισότητας των κρατών μελών της ΕΕ. «Στην Κύπρο υστερούμε σημαντικά στον τομέα αυτό, ειδικά στην εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, στην Ευρωβουλή και στην τοπική αυτοδιοίκηση» τονίζει η Τζόζη Χριστοδούλου, σε συνέντευξή της στο «Κ-Ηγέτιδες». Η Επίτροπος Ισότητας των Φύλων εκτιμά ότι η αλλαγή κουλτούρας είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για τα έμφυλα στερεότυπα, υπογραμμίζει ότι η βία κατά των γυναικών «αποτελεί την πιο διάχυτη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους» και αναφέρει τα μέτρα που έχει λάβει η Πολιτεία για την αντιμετώπισή της. Η κα Χριστοδούλου μιλά επίσης για τις δράσεις του Γραφείου της που αποσκοπούν στη μείωση του χάσματος των αμοιβών και των συντάξεων, και συμβουλεύει τις νέες γυναίκες που ξεκινούν την επαγγελματική τους ζωή «να μην φοβούνται να διεκδικήσουν και να παραμείνουν πιστές στις αξίες τους».
- H τελευταία έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έδειξε ότι τα έμφυλα στερεότυπα στην Κύπρο είναι βαθιά ριζωμένα. Πώς το σχολιάζετε;
Δεν ήταν έκπληξη για εμάς αφού είναι κάτι που παρατηρούμε και αντιμετωπίζουμε καθημερινά. Τα έμφυλα στερεότυπα αποτελούν τροχοπέδη στην επίτευξη ουσιαστικής ισότητας των φύλων, καθώς συντηρούν την κουλτούρα ανισότητας και διακρίσεων μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η αποδόμηση τους είναι το κλειδί για να αλλάξουμε αυτή την κουλτούρα και αυτό είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που έχουμε μπροστά μας. Χρειάζεται συνεχής και μεθοδική προσπάθεια σε όλα τα επίπεδα. Υλοποιώντας στοχευμένες δράσεις και σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, στοχεύουμε στην κατάρριψη των έμφυλων στερεοτύπων από μικρή ηλικία, στην προώθηση της ισότιμης συμμετοχής γυναικών και ανδρών σε όλους τους τομείς δραστηριότητας και στη συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινωνίας για τη σημασία της ισότητας των φύλων στην πρόοδο της.
- Πώς αντιμετωπίζει η Πολιτεία το μείζον θέμα της έμφυλης βίας στη χώρα μας, και με ποιες στρατηγικές;
Η βία κατά των γυναικών αποτελεί την πιο διάχυτη παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών και είναι αποτέλεσμα των ιστορικά άνισων σχέσεων εξουσίας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Η αντιμετώπισή της καλύπτει τα επίπεδα νομοθεσίας, πρόληψης, προστασίας και στήριξης των θυμάτων. Η Κύπρος έχει ένα αρκετά ολοκληρωμένο νομοθετικό πλαίσιο για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης και της ενδοοικογενειακής βίας, το οποίο αναγνωρίζει ότι οι γυναίκες επηρεάζονται δυσμενώς από την έμφυλη βία ως αποτέλεσμα της ανισότητας. Επιπλέον, από το 2022 οι γυναικοκτονίες αποτελούν ξεχωριστό αδίκημα, ενώ παράλληλα θεσπίστηκαν νόμοι για την καταπολέμηση του σεξισμού και του διαδικτυακού σεξισμού και της παρενόχλησης, μεταξύ άλλων. Έχει συσταθεί ο Εθνικός Συντονιστικός Φορέας για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών τον οποίο συνθέτουν σχετικές κυβερνητικές αρχές και ΜΚΟ. Ο Φορέας, που συντονίζεται από το ΥΔΔΤ, παρακολουθεί την υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής και το Σχέδιο Δράσης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών. Δυο σημαντικά έγγραφα πολιτικής που μας καθοδηγούν στην αντιμετώπιση του φαινομένου.
Στο πλαίσιο καταπολέμησης της βίας εντάσσονται επίσης προγράμματα κατάρτισης για λειτουργούς πρώτης γραμμής, η σύσταση εξειδικευμένων ομάδων στην Αστυνομία για τη διαχείριση περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας και η χρηματοδότηση ΜΚΟ και γυναικείων οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό. Η πρόληψη της βίας περιλαμβάνει συστηματικές εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης. Η τελευταία εκστρατεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης, που είναι αρμόδιο για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, σε συνεργασία με το Γραφείο μας, είχε ως κύριο σύνθημα «η έμφυλη βία κρύβεται μπροστά μας», ακριβώς για να ενημερωθεί σωστά και να ευαισθητοποιηθεί ο καθένας και η καθεμία ως προς τις διάφορες μορφές της και την ανάγκη ανάδειξης του θέματος, έτσι ώστε να τιμωρούνται οι ένοχοι.
Στο επίπεδο στήριξης και προστασίας των θυμάτων, η κυβέρνηση στηρίζει το έργο του Συνδέσμου για την Πρόληψη και Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια (ΣΠΑΒΟ), ο οποίος συντονίζει τη λειτουργία τριών καταφυγίων για θύματα ενδοοικογενειακής βίας, παρέχοντας τους προστασία και στήριξη ενώ διαθέτει και τη γραμμή στήριξης 1440. Ο ΣΠΑΒΟ εποπτεύει επίσης το Σπίτι της Γυναίκας, ένα διατμηματικό χώρο, ο οποίος παρέχει υπηρεσίες σε γυναίκες και κορίτσια θύματα οποιασδήποτε μορφής έμφυλης βίας και στα ανήλικα παιδιά τους.
- Αποτελεί ακόμα δίλημμα για μια γυναίκα το «καριέρα ή οικογένεια»;
Στόχος μας είναι να μην αποτελεί δίλημμα αλλά ελεύθερη, συνειδητή επιλογή. Ως κυβέρνηση αναλαμβάνουμε υποστηρικτικές πολιτικές, δημιουργώντας συνθήκες που επιτρέπουν σε γονείς να συνδυάσουν καριέρα και οικογένεια χωρίς να χρειάζεται να θυσιάσουν, κυρίως οι γυναίκες, καμία από τις δύο πτυχές της ζωής τους. Παραδείγματα των δράσεων αυτών είναι:
• Επέκταση άδειας μητρότητας από 18 σε 22 εβδομάδες και για το πρώτο παιδί.
• Διεύρυνση της γονικής άδειας μέχρι την ηλικία των 15, αντί 8 που ίσχυε μέχρι σήμερα, και η ένταξη αυτοεργοδοτούμενων γονιών στους δικαιούχους γονικής άδειας.
• Επέκταση του επιδόματος γονικής άδειας για συνολική περίοδο 10 εβδομάδων για το δεύτερο κατά σειρά γέννησης παιδί, 12 εβδομάδων για το τρίτο κατά σειρά γέννησης παιδί και 14 εβδομάδων για το τέταρτο και κάθε επόμενο παιδί κατά σειρά γέννησης.
• Προώθηση της δημιουργίας τουλάχιστον 30 νέων ή επέκτασης υφιστάμενων βρεφοπαιδοκομικών σταθμών για παιδιά ηλικίας μέχρι 4 χρονών, καθώς και Πολυδύναμων Κέντρων Φροντίδας Παιδιών για παιδιά ηλικίας μέχρι 4 χρονών και 6-13 χρονών. Έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής 11 έργα που αφορούν πολυδύναμα κέντρα για παιδιά και προχωρούν οι σχετικές διαδικασίες.
• Επέκταση υποχρεωτικής προσχολικής εκπαίδευσης από την ηλικία των τεσσάρων (4), καθώς και σταδιακή επέκταση του ολοήμερου σχολείου.
Προώθηση της ισόρροπης εκπροσώπησης
- Ποιο είναι το σημαντικότερο βήμα που πρέπει να γίνει για να δούμε περισσότερες γυναίκες σε θέσεις ευθύνης;
Είναι γεγονός πως στον τομέα της εξουσίας (power) εντοπίστηκε η μεγαλύτερη ανάγκη βελτίωσης, σύμφωνα και με τους δείκτες έμφυλης ισότητας των κρατών μελών της ΕΕ για το 2024. Στον τομέα αυτό υστερούμε σημαντικά, ειδικά στην εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, στην Ευρωβουλή και στην τοπική αυτοδιοίκηση. Διαχρονικά, η ηγετικότητα συνδέεται με τους άντρες καθώς η επικρατούσα κοινωνική αντίληψη είναι ότι ο άντρας ηγείται και η γυναίκα ακολουθεί. Αυτή η αντίληψη θα πρέπει να ανατραπεί και να προωθηθεί η ισόρροπη εκπροσώπηση. Γι’ αυτό ανέφερα προηγουμένως πως η αλλαγή κουλτούρας είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για μας. Στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και στην ηγεσία, σε τομείς όπως η πολιτική και οι επιχειρήσεις, οι γυναίκες προσφέρουν διαφορετική οπτική. Από συμβούλια και ηγετικές ομάδες με πιο ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών είναι πιο πιθανόν να προκύψει ένα ευρύτερο φάσμα απόψεων, ιδεών και λύσεων, οδηγώντας στη λήψη πιο στοχευμένων και πρακτικών αποφάσεων, καθώς και σε πιο αποτελεσματική διαχείριση κινδύνων που έχουν θετικό αντίκτυπο τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες. Η ισόρροπη συμμετοχή στην ηγεσία οργανισμών ενισχύει επίσης την κερδοφορία τους. Ως εκ τούτου, αναλαμβάνουμε πρακτικές δράσεις όπως είναι η ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας στο Εθνικό μας Δίκαιο. Η διαδικασία, η οποία έχει αρχίσει, αποσκοπεί στην ισόρροπη συμμετοχή γυναικών και ανδρών σε διευθυντικές θέσεις και στα διοικητικά συμβούλια των εταιρειών που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο. Η Οδηγία θέτει ως στόχο για τις μεγάλες εισηγμένες εταιρείες της ΕΕ, το υποεκπροσωπούμενο φύλο να αποτελεί το 40% των μη εκτελεστικών διευθυντών/τριών και το 33% των διευθυντών/τριών.
- Αν είχατε τη δυνατότητα να κάνετε ένα πράγμα για να βελτιώσετε τη θέση των γυναικών στην κυπριακή εργασιακή πραγματικότητα, ποιο θα ήταν αυτό;
Γίνονται ήδη πολλά καθώς η κυπριακή εργασιακή πραγματικότητα είναι άμεσα συνδεδεμένη με όλους τους τομείς της ζωής· από τα στερεότυπα και την επιλογή επαγγέλματος, μέχρι την ισόρροπη συμμετοχή στα κέντρα λήψης των αποφάσεων. Η σημασία της οικονομικής ενίσχυσης των γυναικών αντανακλάται και στις πρόσφατες εισηγήσεις της κυβέρνησης στο πλαίσιο του φορολογικού μετασχηματισμού. Η φορολογική ελάφρυνση που προτείνεται, για παράδειγμα και για τους δύο γονείς στην περίπτωση οικογενειών, με βάση τον αριθμό εξαρτώμενων παιδιών και φοιτητών, και η πρόταση για παραχώρηση σε μονογονεϊκές οικογένειες της ίδιας ελάφρυνσης που θα ισχύει για οικογένειες με δύο γονείς, αποτελούν μέτρα που ενθαρρύνουν τις γυναίκες να συμμετέχουν πιο ενεργά και πιο δυναμικά στην αγορά εργασίας και ταυτόχρονα συμβάλλουν στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου τόσο των ιδίων όσο και των οικογενειών τους. Ταυτόχρονα, πέραν των όσων ήδη γίνονται και όσων προγραμματίζονται σε σχέση με τη συμφιλίωση οικογενειακής, προσωπικής και επαγγελματικής ζωής και την αποδόμηση στερεοτύπων, είναι η προώθηση των ίσων αμοιβών και συντάξεων διότι με αυτή συμβάλλουμε στην ισότητα σε ό,τι αφορά το βιοτικό επίπεδο γυναικών και ανδρών και στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, μέσω της οικονομικής ενίσχυσης τους.
- Είναι μεγάλες οι μισθολογικές διαφορές ανδρών και γυναικών στη χώρα μας;
Στην Κύπρο, το χάσμα αμοιβών ανδρών και γυναικών είναι γύρω στο 10%. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το χάσμα και στις συντάξεις, το οποίο σήμερα βρίσκεται στο 34%. Συνεπώς, οι δράσεις μας αποσκοπούν τόσο στη μείωση του χάσματος αμοιβών όσο και σε εκείνη των συντάξεων. Το Γραφείο μας έχει ενταχθεί στη διυπουργική επιτροπή για τη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση ώστε να ληφθεί υπόψη η έμφυλη διάσταση και να παρθούν μέτρα που θα βοηθήσουν στην μείωση του χάσματος, αφού στόχος μας είναι η οριζόντια ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε πολιτικές.
Την ίδια στιγμή και στο πλαίσιο της ολιστικής μας προσέγγισης και των συνεργασιών μας με κοινωνικούς εταίρους, τον εθνικό μηχανισμό για τα δικαιώματα της γυναίκας, ενισχύουμε την ισότιμη πρόσβαση των γυναικών στην εργασία, και προωθούμε την πρόσβασή τους σε ηγετικούς ρόλους. Στη γεφύρωση του χάσματος αμοιβών συμβάλλουν, βεβαίως, και οι δράσεις για τη συμφιλίωση οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής, που απαρίθμησα πιο πάνω, καθώς και θεματικές εκστρατείες που διενεργούμε για ενημέρωση και ενθάρρυνση των γυναικών να δραστηριοποιούνται σε υψηλά αμειβόμενους τομείς. Η Ευρωπαϊκή Οδηγία για τη διαφάνεια στους μισθούς, η οποία πρέπει να ενσωματωθεί στο εθνικό μας δίκαιο το 2026, αποτελεί ένα ακόμα βήμα προς τη μείωση του χάσματος αμοιβών.
- Το κίνημα της αφύπνισης woke πρεσβεύει διεθνώς περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Πόσο έχει στηρίξει και βοηθήσει τη σύγχρονη Κύπρια γυναίκα και μητέρα;
Θα έλεγα πως ήταν κυρίως τα γυναικεία κινήματα που έχουν στηρίξει και βοηθήσει τις γυναίκες διεθνώς αλλά και στην Κύπρο. Στη χώρα μας έχουν δοθεί πολλοί αγώνες από γυναίκες και συνεχίζουν να δίδονται. Έγιναν σημαντικά βήματα προς την ορθή κατεύθυνση. Εν έτει 2025, χρειάζονται και οι άντρες ως συνοδοιπόροι προς την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και της ισότητας των φύλων αφού η μεγαλύτερη μάχη που έχουμε ακόμη να δώσουμε είναι για την καταπολέμηση των στερεότυπων αντιλήψεων που συντηρούν τις έμφυλες ανισότητες.
- Κλείνοντας κα Χριστοδούλου, ποια συμβουλή θα δίνατε σε μια νέα γυναίκα που ξεκινά τώρα την επαγγελματική της ζωή;
Θα ξεκινούσα ακόμα πιο νωρίς, από την παιδική ηλικία. Διότι σε όλη τη διάρκεια της ζωής της θα ακούσει και θα δει πολλά και θα ήταν καλό να είναι σε θέση να κρίνει και να διακρίνει τι αποτελεί στερεότυπο και τι πρότυπο για την ίδια και να επιλέγει ελεύθερα.
Σε όλα τα κορίτσια και στις νέες γυναίκες θα έλεγα να γνωρίζουν την ιστορία τους, (τις ιστορίες γυναικών) και πώς κάποιες έχουν αγωνιστεί για να βρισκόμαστε εμείς εδώ σήμερα), να μην φοβούνται να διεκδικήσουν, να παραμείνουν πιστές στις αξίες τους. Η απόφαση για τις ίδιες να είναι των ιδίων. Να μου επιτραπεί να στείλω και ένα μήνυμα προς νέους άντρες: να συμπορευθούν στην προσπάθεια για επίτευξη ουσιαστικής ισότητας των φύλων, η οποία δεν αφορά ανταγωνισμό μεταξύ γυναικών και ανδρών αλλά τη δημιουργία μιας δίκαιης και υγιούς κοινωνίας. Όση ισότιμη συμμετοχή χρειαζόμαστε στην αγορά εργασίας, τόση ισότιμη συμμετοχή και ανάληψη ευθυνών χρειαζόμαστε και στο σπίτι.
