Του Γιάννη Ιωάννου
Η πρακτική της σύγχρονης, μετά το 1978, πλοήγησης των αεροσκαφών της πολιτικής αεροπορίας με την χρήση του συστήματος GNSS (Global Navigation Satellite System) είναι γνωστή σε όσους ασχολούνται με ζητήματα civil aviation. To παγκόσμιο δορυφορικό σύστημα πλοήγησης αύξησε την ασφάλεια και την πτήση των επιβατικών και μεταφορικών αεροσκαφών αποτελώντας το βασικό εργαλείο, μετά το 1995 και την διάδοση των συστημάτων GPS (Global Positioning System) για τον εντοπισμό της θέσης και του χρόνου πτήσης ενός αεροσκάφους, την πλοήγησή και επιτήρησή του από τους αρμόδιους φορείς και την επικοινωνία με αυτό για λόγους ασφάλειας. Στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου ωστόσο, ιδίως τα τελευταία χρόνια και δη μετά το 2016, παρατηρούνται αρκετά φαινόμενα παρεμβολών τύπου RFI (Radio Frequency Interference) τα οποία επηρεάζουν το GPS επιβατικών πτήσεων είτε δείχνοντας στα υπό πτήση αεροσκάφη λάθος τοποθεσία, είτε σταματόντας, πρακτικά για λίγο, την λειτουργία τους. Πηγή των εν λόγω παρεμβολών είναι φυσικά ο ευρύτερος χώρος της Μέσης Ανατολής –πέριξ της Συρίας- με τις απόψεις για την πηγή των εν λόγω παρεμβολών να διίστανται.
Πτήση στρατηγικού βομβαρδιστικού B-52H Stratofortress εγγύς της Κύπρου. Πηγή: FlightRadar24/IntelSky
Στρατιωτικό RFI VS spoofing/jamming
H κατακερματισμένη σύγκρουση στην Συρία μετά το 2011, και ιδίως μετά το 2015 και την ρωσική επέμβαση στο Συριακό, δημιούργησε αρκετά φαινόμενα στρατιωτικών παρεμβολών τύπου RFI. Αυτές οι περιοχές είναι συνήθως γνωστές στις αεροπορικές αρχές, τα πληρώματα, τις αεροπορικές εταιρείες και τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας με τις εκδιδόμενες ΝΟΤΑΜ (Notice to Airmen) να ενημερώνουν, πάντα, τα πληρώματα πτήσης για την αντιμετώπισή τους καθώς και για τις περιοχές αποφυγής πτήσεων. Ωστόσο, ιδίως μετά το 2018, παρατηρούνται στην περιοχή και παρεμβολές RFI που εκπέμπουν σήματα που μιμούνται τα σήματα του GNSS προκειμένου να εμποδίσουν ουσιαστικά, πάνω από μια περιοχή ενδιαφέροντος (απαγόρευσης ουσιαστικά), τους δέκτες από το να υπολογίσουν την θέση ενός αεροσκάφους. Το εν λόγω μέσω, ουσιαστικά ηλεκτρονικού πολέμου (EW) γνωστό κι ως spoofing μπορεί να μην επηρεάζει τόσο τα σύγχρονα αεροσκάφη τύπου Airbus ή Boeing αυξάνεται ωστόσο ως πρακτική τα τελευταία χρόνια ως μέθοδος anti-UAV/drones μέτρων λόγω της διάδοσης της χρήσης των τελευταίων –στη Συρία- σε στρατιωτικές επιχειρήσεις. Τέλος το jamming μέσω EW της συριακής αεράμυνας –στον ιδιότυπο πόλεμο της ισραηλινής πολεμικής αεροπορίας εναντίον ιρανικών στόχων επί συριακού εδάφους- οδηγεί συχνά στην πτώση πυραύλων της συριακής ΑΑ σε περιοχές ανοικτά του Ισραήλ, στην Ιορδανία (σ.σ. έγινε προ εβδομάδων) αλλά και στη... Κύπρο με τη γνωστή ιστορία, το 2019, του αδέσποτου S-200 που κατέληξε στον Πενταδάχτυλο.
Επιβατικές πτήσεις εγγύς του αεροδρομίου Μπεν Γκουριόν που επηρεάζονται από το jamming στην περιοχή. Πηγή: FlightRadar24
Και λίγο.. Ουκρανικό
Η εγγύτητα της Κύπρου στην Μέση Ανατολή από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, η συνεχιζόμενη κρίση Ρωσίας-Δύσης στην Ουκρανία, οι πάγιες πρακτικές της SIGINT (Signal Intelligence) στην περιοχή και ο μικρόκοσμος των συγκρούσεων κι εντάσεων στην ανατολική Μεσόγειο επαναφέρουν την πυκνή αεροπορική κίνηση εγγύς του FIR (Περιοχή Ελέγχου Πτήσεων) της Λευκωσίας καθώς και τις συχνές υπερπτήσεις στην περιοχή για σκοπούς προβολής ισχύος από πολλούς δρώντες, είτε πρόκειται για τουρκικά drones είτε για... θρυλικά στρατηγικά βομβαρδιστικά, βγαλμένα από τις σελίδες του Ψυχρού Πολέμου, όπως το αμερικανικό B-52 (βλέπε φώτο) ή τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα τύπου U-2 τα οποία πετούν συχνά στην περιοχή.
Πυκνή αεροπορική «κίνηση» εγγύς της περιοχής των βρετανικών βάσεων στη Κύπρο –εξέλιξη που συμπίπτει και με τους υψηλούς ψυχροπολεμικούς τόνους στην ουκρανική κρίση
Πορεία αεροσκαφών στην περιοχή. Πηγή: FlightRadar24
Αναφορικά με τις παρεμβολές στα συστήματα πλοήγησης πολιτικών πτήσεων τις τελευταίες εβδομάδες –με άμεση συνέπεια την καθυστέρηση προσγείωσης πτήσεων στο Ισραήλ- τα κυρίαρχα σενάρια συνδέονται με:
• Αυξημένη δραστηριότητα της Ρωσίας για προστασία της στρατηγικής σημασίας αεροπορικής βάσης στο Χμεϊμίμ της Συρίας –ενόψει και των υψηλών εντάσεων στο Ουκρανικό, συμβάλλει και στην προβολή ισχύος/υπενθύμιση στη Δύση για την μόνιμη παρουσία της στην ανατολική Μεσόγειο –μέσω Συρίας
• Η αντίστοιχη προβολή ισχύος της Δύσης λόγω της ρωσικής στρατιωτικής παρουσίας στη Συρία και της έντασης με την Μόσχα στην Ουκρανία
• Αυξημένη παρουσία στην περιοχή αεροναυτικών δυνάμεων λόγω της αναβάθμισης των τελευταίων ετών της γεωπολιτικής σημασίας της ανατολικής Μεσογείου πχ η τακτική παρουσία του γαλλικού αεροπλανοφόρου “Charles de Gaulle” ή στολίσκων του ρωσικού στόλου της Βαλτικής ή της Μαύρης Θάλασσας
• Aυξημένη δραστηριότητα στο επίπεδο της SIGINT, εξέλιξη που φωτογραφίζει το Ισραήλ, το Ιράν και συγκεκριμένα αραβικά κράτη της περιοχής
Πορεία αεροσκαφών στην περιοχή. Οι παρεμβολές (RFI) επί του συστήματος GNSS (Global Navigation Satellite System) των αεροπλάνων τις τελευταίες εβδομάδες επηρεάζουν την προσγείωσή τους στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν. Πηγή: FlightRadar24
Σε κάθε περίπτωση, όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν στην «Κ» και καλά ενημερωμένες πηγές από το Τμήμα Πολιτικής Αεροπορίας, η κατάσταση στην περιοχή είναι γνωστή. Θεωρητικά εμπεριέχει πάντα κινδύνους σε σχέση με την απώλεια του προσανατολισμού των αεροσκαφών, ωστόσο τόσο η αρχιτεκτονική των σύγχρονων αεροσκαφών όσο και οι τυποποιημένες διαδικασίες ελέγχου που ακολουθεί, στη Κύπρο, η πολιτική αεροπορία αποτελούν λόγους για να μην επικρατεί πανικός –κυρίως προς το επιβατηγό κοινό. Η διάσταση ωστόσο ως προς το πως η περιοχή αποκτά ξανά ενδιαφέρον «ως επίκεντρο» τέτοιων δραστηριοτήτων αποτελεί και μια διαρκή υπενθύμιση των προκλήσεων που υπάρχουν στην περιοχή του γεωγραφικού υποσυστήματος στο οποίο βρίσκεται η Κύπρος. Προκλήσεις που πέραν του επιπέδου της ασφάλειας των πτήσεων επεκτείνονται, για τη Κύπρο, στους τομείς της άμυνας, της συλλογής πληροφοριών και των μέτρων/αντίμετρων ηλεκτρονικού πολέμου.
