Kathimerini.gr
Δημήτρης Αθηνάκης
Οι 21 τιμητικοί πυροβολισμοί στην πλατεία Τιενανμέν προοιωνίζονταν τη λαμπρότητα της υποδοχής του Λευκορώσου προέδρου στο Πεκίνο. Η διακήρυξη του περασμένου Σεπτεμβρίου, κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης στο Ουζμπεκιστάν, περί «αμοιβαίας συνεργασίας παντός καιρού» –ορολογία που, σύμφωνα με το BBC, έχει χρησιμοποιηθεί μόνο για τις σχέσεις της Κίνας με το Πακιστάν– ήταν μία καλή βάση για την πρόσφατη, τριήμερη επίσκεψη του Αλεξάντρ Λουκασένκο στην Κίνα, όπου έγινε δεκτός από τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και άλλους υψηλόβαθμους αξιωματούχους, όπως ο πρωθυπουργός και ο πρόεδρος της εθνοσυνέλευσης.
Η επίσκεψη είχε ανακοινωθεί εδώ και μέρες και οι προσδοκίες –τουλάχιστον της λευκορωσικής πλευράς– ήταν υψηλές. Το Μινσκ βρίσκεται στη γωνία λόγω των στενών σχέσεων με τη Μόσχα –με το Πεκίνο να ανησυχεί για την κυριαρχία της χώρας– και των επακόλουθων δυτικών κυρώσεων, που στραγγίζουν την έτσι κι αλλιώς εξαρτημένη οικονομία της – κάτι που επίσης προβληματίζει τους αξιωματούχους της κινεζικής πρωτεύουσας.
Ο Λουκασένκο και οι συνεργάτες του είχαν ψηλά στην ατζέντα τους την επέκταση της οικονομικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, που, σύμφωνα με αναλύσεις, παρά τις περί του αντιθέτου επίσημες διακηρύξεις, τα τελευταία δύο χρόνια έχουν «παγώσει» εκ μέρους της κινεζικής πλευράς. Σύμφωνα με ρεπορτάζ του επίσημου λευκορωσικού πρακτορείου Belta, οι αξιωματούχοι του Μινσκ φεύγουν από την Κίνα με μόλις 3,5 δισ. δολάρια οικονομική συνεργασία και δάνεια.
Οι… θεωρητικές ανακοινώσεις
©Reuters
Οι επίσημες ανακοινώσεις, εξάλλου, ήταν βαθιά… θεωρητικές. «Αυτή η επίσκεψη εδραιώνει τον πραγματικά στρατηγικό χαρακτήρα των σχέσεών μας με την Κίνα. Οι σχέσεις αυτές αναβαθμίστηκαν σε παντός καιρού και ολοκληρωμένη στρατηγική εταιρική σχέση και συνεργασία πέρυσι. Κατά τη διάρκεια αυτής της επίσκεψης, οι αρχηγοί κρατών επιβεβαίωσαν αυτό το καθεστώς και περιέγραψαν ορισμένα σχέδια για την ενίσχυση και την επέκτασή του», δήλωσε, σύμφωνα με το Belta, ο Λευκορώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Αλέινικ.
«Η φιλία Κίνας-Λευκορωσίας είναι άρρηκτα ισχυρή», είπε ο Σι Τζινπίνγκ στον Λουκασένκο. «Η Κίνα και η Λευκορωσία είναι οι από κοινού εγγυητές της διεθνούς δικαιοσύνης», σύμφωνα με το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων του Πεκίνου, Xinhua.
Ακόμα και το αναλυτικό ρεπορτάζ του κρατικού λευκορωσικού πρακτορείου ειδήσεων μιλούσε περί διαγραμμάτου για επενδύσεις στο βιομηχανικό πάρκο Great Stone στη Λευκορωσία, για την ανάπτυξη εμπορευματικού σιδηροδρομικού δικτύου –το Πεκίνο καλοβλέπει την προσέγγιση με την Ευρώπη, όπως συμβαίνει και με τις ΗΠΑ επενδύοντας στο Μεξικό–, για τις πολιτισμικές και πολιτιστικές σχέσεις και για την «απόλυτη» στήριξη του Μινσκ στην πρόταση των 12 σημείων του Πεκίνου για κατάπαυση του ρωσικού πυρός στην Ουκρανία.
Ταις πρεσβείαις του Πούτιν
Βέβαια, ο Αλεξάντρ Λουκασένκο, ο πιο πιστός σύμμαχος του Ρώσου προέδρου, λειτουργεί και ως… πρεσβευτής της Μόσχας στο Πεκίνο, καθώς, εξ όσων συνάγεται, χτίζεται μια νέα συμμαχία στην Ασία, αντίβαρο στη συμμαχία της Δύσης με οδηγό τις ΗΠΑ. Εξάλλου, δεν είναι διόλου τυχαίο ότι η επίσκεψη Λουκασένκο στην Κίνα έρχεται λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση του κορυφαίου Κινέζου διπλωμάτη Ουάνγκ Γι με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και την περιοδεία του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών στην Κεντρική Ασία για να σώσει οτιδήποτε κι αν σώζεται από τη σφαίρα επιρροής Πεκίνου-Μόσχας – αν και το Πεκίνο μοιάζει πάντοτε να ακολουθεί μια πορεία που δύσκολα επηρεάζεται από τη θέση των συμμάχων του. Αλλωστε, όπως αναφέρουν διεθνείς αναλυτές, η παρουσία του Λουκασένκο στο Πεκίνο δεν είναι πιθανόν να οδηγήσει τον Σι σε πιο καθαρή στήριξη της Μόσχας.
Το Belta, πάντως, μεταφέρει δηλώσεις του Λευκορώσου υπουργού Εξωτερικών, που κρύβουν τον κεντρικό πυρήνα της επίσκεψης Λουκασένκο στο Πεκίνο: «Ο κόσμος εισέρχεται σε μια εποχή πολυπολικότητας. Και όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι η Κίνα έχει ήδη γίνει ένας από τους κύριους πόλους της πολυπολικής παγκόσμιας τάξης».
Σύμφωνα, μάλιστα, με την Washington Post, η υποδοχή ενός από τους στενότερους συμμάχους του Πούτιν δεν έρχεται σε αντίθεση με το αφήγημα ότι το Πεκίνο επιδοκιμάζει τις ενέργειες της Μόσχας – πιθανώς, όπως ορισμένοι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ανησυχούν, στον βαθμό να παράσχει στρατιωτική βοήθεια. «Υπήρξε μια σαφής ώθηση από το Πεκίνο, τη Μόσχα, το Μινσκ και την Τεχεράνη για να επιδείξουν ένα αφήγημα που λέει “έχουμε άλλες επιλογές και θα τις δείξουμε περήφανα – μπορείτε να μας επιβάλετε όσες κυρώσεις θέλετε, δεν μας πειράζει”», δήλωσε στην Αμερικανική εφημερίδα ο Ραφαέλο Παντούτσι, ανώτερος συνεργάτης στο Royal United Services Institute for Defense and Security Studies στο Λονδίνο. Ο Παντούτσι, δε, επεσήμανε την επίσκεψη του Ιρανού προέδρου Εμπραχίμ Ραΐσι στο Πεκίνο στα μέσα Φεβρουαρίου και το ταξίδι στη Μόσχα την περασμένη εβδομάδα του κορυφαίου διπλωμάτη της Κίνας, Ουάνγκ Γι, ως απόδειξη αυτής της επίδειξης ανθεκτικότητας έναντι των κυρώσεων της Δύσης.
Οι σχέσεις των δύο χωρών την τελευταία διετία
©Associated Press
Τρεις είναι οι πυλώνες που έχουν καθορίσει τις σχέσεις Μινσκ-Πεκίνου την περίοδο 2020-2022. Πρώτον, η πανδημία του κορωνοϊού. Μπορεί να ανεστάλησαν οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών εξαιτίας των περιορισμών που επέβαλαν τα διαρκή lockdowns, ωστόσο πολιτικά οι δύο χώρες ενώθηκαν υπό τον ενιαίο κίνδυνο. Η Λευκορωσία έστειλε, εις ένδειξιν καλή θέλησης, δύο αεροσκάφη με ανθρωπιστική βοήθεια και η Κίνα ευχαρίστησε με 130 τόνους ιατρικής βοήθειας και 5 εκατ. δόσεις κινεζικών εμβολίων.
Δεύτερος πυλώνας, η πολιτική κρίση στη Λευκορωσία και η απόλυτη εξάρτησή της –οικονομικά, πολιτικά, νομοθετικά– από τη Ρωσία και τη χρησιμοποίησή της για την εισβολή στην Ουκρανία, κάτι που ναι μεν ανησύχησε την Κίνα, ωστόσο δημοσίως ποτέ δεν επέκρινε αυτή τη στάση. Από την άλλη, το Πεκίνο αναγνώρισε τη νίκη Λουκασένκο στις εκλογές του 2020 και κράτησε ουδέτερη στάση στις πάνδημες διαμαρτυρίες των Λευκορώσων εναντίον του αυταρχικού τους ηγέτη.
Τρίτος πυλώνας της σχέσης των δύο χωρών, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, στην οποία η Λευκορωσία συνέβαλε με την «παράδοση» των εδαφών της στον ρωσικό στρατό. Οι δυτικές κυρώσεις που επέφερε η στενή συνεργασία Μινσκ-Μόσχας έφεραν σε αμηχανία το Πεκίνο, που άρχισε να περιορίζει τις επενδύσεις του στη χώρα, κάτι που επισήμως η Λευκορωσία παρουσιάζει σαν να μη συμβαίνει τίποτα.
Και πάλι όμως η σχέση των δύο χωρών παρέμεινε κυρίως σε… θεωρητικό επίπεδο. Αλληλοϋποστηρίζονται στον διεθνή διπλωματικό χώρο, αναπτύσσουν αμφότερες αντι-δυτική ρητορική και οπλίζονται εξίσου εναντίον των «πολύχρωμων επαναστάσεων» που απειλούν τα περιοριστικά τους καθεστώτα, ενώ εντέλει τα δάνεια από ασιατικές και κινεζικές τράπεζες προς το Μινσκ είναι δραματικά περιορισμένα.
Αξίζει ίσως να δούμε τα νούμερα, όπως δημοσιεύονται σε μελέτη των Αντρέι Γιελισεγιέου και Ολγα Αλέσκο-Λέσελς του Friedrich Ebert Stiftung και σε ανάλυση των China Observers in Central and Eastern Europe. Η προεδρική οδηγία Νο. 9, που υπεγράφη από τον Λουκασένκο τον Δεκέμβριο του 2021, έθεσε τους στόχους για την προσέλκυση κινεζικών δανείων ύψους τουλάχιστον 900 εκατ. δολαρίων για την αναχρηματοδότηση του δημόσιου χρέους την περίοδο 2022-2024, διασφαλίζοντας τις ετήσιες επενδύσεις στην οικονομία της Λευκορωσίας από την ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και άλλες τράπεζες, καθώς και από το Ταμείο του Δρόμου του Μεταξιού και το Ταμείο Οικονομικής Συνεργασίας Κίνας-Ευρασίας ύψους τουλάχιστον 500 εκατ. δολαρίων από το 2022. Η οδηγία στόχευε επίσης να προσελκύσει Κινέζους επενδυτές στο τραπεζικό σύστημα της Λευκορωσίας. Τα δημόσια διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία για τις επενδύσεις είναι ελλιπή, ωστόσο τα επίσημα στοιχεία Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2021 λένε ότι η Λευκορωσία έλαβε μόνο 14,9 εκατ. δολάρια από την Τράπεζα Εξαγωγών-Εισαγωγών της Κίνας. Τα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Λευκορωσίας δεν έχουν ενημερώσει για πρόσθετες κινεζικές επενδύσεις το 2022. Από τον Δεκέμβριο του 2019, όταν η Λευκορωσία έλαβε δάνειο ύψους 500 εκατ. δολαρίων, η Κίνα δεν έχει διαθέσει κανένα πρόσθετο μεγάλο κρατικό δάνειο στη Λευκορωσία.
Το μοναδικό οικονομικό πεδίο στο οποίο φαίνεται ότι το Πεκίνο έχει στραμμένο το βλέμμα του στη Λευκορωσία είναι οι εισαγωγές λιπασμάτων, καθώς το Μινσκ είναι διεθνής ηγέτης παραγωγικός ηγέτης. Και μπορεί η Λευκορωσία να θέλει να αποτελέσει έναν βασικό κόμβο του μετανεωτερικού δρόμου του μεταξιού, ωστόσο η Κίνα, όσο οι ευρωπαϊκές κυρώσεις στο Μινσκ τής αποκλείουν την πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά, θα υποχωρεί στις επενδύσεις και τις οικονομικές διευκολύνσεις.
Η αποτίμηση της επίσκεψης
©Associated Press
Η λευκορωσική πλευρά, μεταδίδει το Belta, τηρεί πλήρως την αρχή της «μίας Κίνας», υποστηρίζει τη θέση σε θέματα που αφορούν την εθνική ασφάλεια, την εδαφική ακεραιότητα και τα δικαιώματα των πολιτών. Και η Κίνα υποστηρίζει τις προσπάθειες της Λευκορωσίας να διατηρήσει την πολιτική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη και αντιτίθεται σε οποιαδήποτε εξωτερική παρέμβαση στις εσωτερικές υποθέσεις της Λευκορωσίας με οποιοδήποτε πρόσχημα.
Οι δύο χώρες έχουν υπογράψει δεκάδες συμφωνίες για πολυεπίπεδη συνεργασία –στο εμπόριο, την εκπαίδευση, τη διπλωματία, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την τεχνολογία–, εντούτοις όλα αυτά ενδεχομένως δεν θα μεταφραστούν σε πραγματική βοήθεια προς τη Λευκορωσία –που έχει ανάγκη την υποστήριξη της Κίνας– αν η Δύση εξακολουθήσει να απομονώνει το Μινσκ από κάθε πολιτική, διπλωματική και εμπορική δραστηριότητά της.
Αυτό θα αποτελέσει, απ’ ό,τι φαίνεται, τροχοπέδη για την Κίνα που, παρά την οικοδόμηση του δεύτερου πόλου του νεο-ψυχροπολεμικού πεδίου, ενδιαφέρεται όσο ουδείς άλλος για τη δυτική αγορά. Εξάλλου, φάνηκε από την αποστολή του κορυφαίου διπλωμάτη της Ουάνγκ Γι στη Γηραιά Ηπειρο για επαφές με τους Ευρωπαίους και από τις δηλώσεις του πρώην πρεσβευτή της Ουάσιγκτον και νυν υπουργού Εξωτερικών ότι οι σχέσεις Πεκίνου-Ουάσιγκτον οφείλουν να βαθύνουν.
