Kathimerini.gr
Δημήτρης Μακκός
Μπορεί οι συρράξεις από την Ουκρανία έως τη Μέση Ανατολή να έχουν προκαλέσει ανασφάλεια σε σειρά κλάδων της παγκόσμιας οικονομίας, αλλά για τις βιομηχανίες όπλων οι γεωπολιτικές εντάσεις των τελευταίων ετών έχουν φέρει κέρδη δισεκατομμυρίων.
Κολοσσοί του κλάδου όπως η αμερικανική Lockheed Martin αλλά και μικρότερες βιομηχανίες όπως η γερμανική Rheinmetall, έχουν δει τις παραγγελίες τους να εκτοξεύονται. Η αυξανόμενη ζήτηση όπλων από τις κυβερνήσεις αποτυπώνεται ήδη στις μετρήσεις των συνολικών παγκόσμιων αμυντικών δαπανών οι οποίες έσπασαν ρεκόρ το 2023. Σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών (IISS), 2,2 τρισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν πέρσι παγκοσμίως για εξοπλισμούς ενώ στην Ευρώπη οι δαπάνες αυτές έφτασαν τα 388 δισεκατομμύρια δολάρια. Πρόκειται για πρωτοφανή ποσά στη μεταψυχροπολεμική περίοδο.
Κατά τους τελευταίους 12 μήνες ο παγκόσμιος δείκτης αναφοράς του MSCI για τις μετοχές που σχετίζονται με την αμυντική βιομηχανία έχει αυξηθεί κατά περίπου 15%. Οι κυβερνήσεις αγοράζουν τα τελευταία χρόνια όπλα και πυρομαχικά είτε στο πλαίσιο των γεωπολιτικών και εξοπλιστικών ανταγωνισμών είτε για την αύξηση των αποθεμάτων τους.
Στο επίκεντρο η ζήτηση για πυρομαχικά
Στην Ευρώπη, οι νέες παραγγελίες για όπλα έχουν φέρει συνολικά κέρδη τουλάχιστον 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων, μόνο στις επτά κορυφαίες βιομηχανίες όπλων της γηραιάς ηπείρου. Με δεδομένο ότι τα ευρωπαϊκά κράτη αυξάνουν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους και ότι τα περισσότερα κράτη του ΝΑΤΟ θα επιδιώξουν να φτάσουν το 2% του ΑΕΠ σε αμυντικές δαπάνες, τα κέρδη αυτά αναμένεται να ενισχυθούν τα επόμενα χρόνια.
Παράλληλα, τα εθνικά αποθέματα σε πυρομαχικά εξαντλούνται λόγω της αποστολής τους στην Ουκρανία. Ως εκ τούτου η ζήτηση για αναπλήρωση είναι αυτή τη στιγμή μεγάλη. Εν μέσω των ελλείψεων, η δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ενωσης να παραδώσει ένα εκατομμύριο βλήματα πυροβολικού στην Ουκρανία μέχρι τέλος Μαρτίου, είναι κοινώς αποδεκτό ότι δεν θα επιτευχθεί. Η εξάντληση των εθνικών αποθεμάτων πυρομαχικών έχει φέρει στο προσκήνιο τους τέσσερις κύριους παραγωγούς πυρομαχικών της Ευρώπης: Τη γερμανική Rheinmetall, τη βρετανική BAE Systems, τη γαλλική Nexter και τη φινλανδο-νορβηγική Nammo.
Ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς επισκέπτεται το νέο εργοστάσιο πυρομαχικών που κατασκευάζει η Rheinmetall στο Ούντερλουμπ της Γερμανίας. Οταν ολοκληρωθεί, αναμένεται να παράγει περίπου 200.000 βλήματα πυροβολικού ετησίως μαζί με εκρηκτικά και ενδεχομένως άλλα εξαρτήματα. – Φωτ.: AP
Από τις βιομηχανίες αυτές, η Rheinmetall είναι αυτή που εκτόξευσε περισσότερο την αξία της από τις αρχές του 2022 έως σήμερα. Συγκεκριμένα, η μετοχή της γερμανικής εταιρείας γνώρισε άνοδο 367% στο προαναφερθέν χρονικό διάστημα. Η Rheinmetall έχει δεσμευθεί να ενισχύσει την παραγωγή βλημάτων πυροβολικού και προβλέπει ότι οι συνολικές πωλήσεις της θα διπλασιαστούν έως το 2026 σε σύγκριση με το 2023.
Τα όπλα της σουηδικής Saab έχουν επίσης αποκτήσει μεγάλη ζήτηση λόγω της Ουκρανίας. Ανάμεσα στις κορυφαίες παραγγελίες βρέθηκε ο αντιαρματικός πύραυλος NLAW, ο οποίος φέρεται να έχει σταλεί στα μέτωπα της Ουκρανίας κατά χιλιάδες μέσω της Βρετανίας.
Παραγγελίες-μαμούθ έχει εξασφαλίσει τα τελευταία χρόνια και η μεγαλύτερη ευρωπαϊκή εταιρεία κατασκευής πυραύλων, η MBDA, η οποία ανήκει στην BAE Systems, την Airbus και την ιταλική Leonardo. Ενδεικτικά, το 2022 η εταιρεία είχε παραγγελίες 9 δισεκατομμυρίων δολαρίων ενώ πέρσι εξασφάλισε συμφωνίες 7,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων για εξοπλισμό αεράμυνας στην Πολωνία, καθώς και συμβάσεις με τη Γερμανία και τη Γαλλία για αύξηση της παραγωγής πυραύλων.
Η Ουκρανία ως πεδίο δοκιμών όπλων
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει φέρει αλλαγές στις προτεραιότητες όσον αφορά τις παραγγελίες όπλων. Για παράδειγμα, λόγω των πολέμων του Αφγανιστάν και του Ιράκ στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο τομέας της αεράμυνας απέκτησε λιγότερη σημασία καθώς καμία από τις δύο αυτές χώρες δεν αποτελούσε απειλή στον αέρα.
Τώρα, από τη στιγμή που η σημασία της εναέριας υπεροχής έχει καταστεί σημαντική στην Ουκρανία, η Saab «βλέπει» μεγάλη άνοδο στη ζήτηση των ραντάρ αεράμυνας που παράγει. Την ενισχυμένη ζήτηση σε εξοπλισμό αεράμυνας έχει επιβεβαιώσει η MBDA αλλά και η γερμανική οπλοβιομηχανία Hensoldt.
Σε γενικότερο πλαίσιο, η σύρραξη στην Ουκρανία έχει θέσει υπό αμφισβήτηση βασικές παραδοχές του πρόσφατου παρελθόντος, όπως την ανάγκη για πανάκριβα όπλα ακριβείας, ως μέσο εξασφάλισης μιας γρήγορης νίκης. Εκ των πραγμάτων, αποδεικνύεται ότι παρά την τεχνολογική πρόοδο ο πόλεμος φθοράς σε χαρακώματα, οι μεγάλες μάχες με άρματα, η σημασία του πυροβολικού και η χρήση μεγάλων ποσοτήτων πυρομαχικών συνεχίζουν να αποτελούν κομμάτι του πολέμου τον 21ο αιώνα.
Χαράκωμα του 209ου τάγματος της 113ης ταξιαρχίας άμυνας στο Χάρκοβο. – Φωτ.: Shutterstock
Παρ’ όλα αυτά, η Ουκρανία έχει μετατραπεί και σε πεδίο δοκιμών για τις νέες στρατιωτικές τεχνολογίες όπως αισθητήρες, ρομποτική και μη επανδρωμένα συστήματα.
Στο μεταξύ, άλλες νέες στρατιωτικές τεχνολογίες κρίθηκαν ανεπαρκείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι τα πυρομαχικά με καθοδήγηση GPS που δόθηκαν στην Ουκρανία αποδείχθηκαν ευάλωτα σε ηλεκτρονικές παρεμβολές. Ετσι, ο ουκρανικός στρατός σύντομα στράφηκε στο παλαιότερο μη κατευθυνόμενο πυροβολικό και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.
Εκτός πάντως των πιο «κλασικών» βιομηχανιών του τομέα, ειδικά στις νέες στρατιωτικές τεχνολογίες έχουν κάνει την εμφάνισή τους και μικρότερες ευρωπαϊκές εταιρείες τύπου start-up.
Η νεοφυής Tekever, η οποία εδρεύει στην Πορτογαλία αλλά έχει επίσης δραστηριότητες στη Βρετανία, εξασφάλισε μέσα στο 2023 χρηματοδότηση μέσω του Διεθνούς Ταμείου για την Ουκρανία με σκοπό την ανάπτυξη των μη επανδρωμένων αεροσκαφών επιτήρησης AR3 στο Κίεβο. Αντίστοιχου τύπου συμφωνίες έχει εξασφαλίσει και η εσθονική Milrem Robotics, της οποίας τα αυτόνομα οχήματα χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά τραυματιών και την εκκαθάριση διαδρομών για τους στρατιώτες στο πεδίο της μάχης.
Το αυτόνομο όχημα THeMIs της Milrem Robotics οπλισμένο στην κορυφή με πολυβόλο. Φωτ.: Shutterstock
Στο πεδίο δοκιμάζονται πλέον και οι δυνατότητες της τεχνητής νοημοσύνης. Η γερμανική Helsing χρησιμοποιεί την τεχνητή νοημοσύνη για την επεξεργασία τεράστιου όγκου δεδομένων και την ανάλυση πληροφοριών με σκοπό τη δημιουργία εικόνας του πεδίου της μάχης σε πραγματικό χρόνο.
Η Saab και η Helsing συνεργάζονται από τον Ιούνιο για την αναβάθμιση 15 Eurofighters της Luftwaffe με «γνωσιακές δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου». Πρόσφατα, η Helsing προχώρησε και στην υπογραφή μνημονίου συνεργασίας με την Ουκρανία. Η συμφωνία ανακοινώθηκε από τον Αντρίι Γερμάκ, επικεφαλής του προεδρικού γραφείου της Ουκρανίας, ο οποίος ανέφερε ότι «η τεχνητή νοημοσύνη στα UAV στο πεδίο της μάχης είναι η πραγματικότητα του πολέμου το 2024 […] Αυτό το μνημόνιο έχει ως στόχο την εισαγωγή τεχνητής νοημοσύνης στα UAV της παραγωγής μας».
