Το ιστορικό ενδιαφέρον γύρω από τον φυσικό Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, τον «πατέρα της ατομικής βόμβας» έχει ανακινηθεί με αφορμή την προβολής της ταινίας «Oppenheimer» του Κρίστοφερ Νόλαν. «Η ταινία προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον, επειδή ο Οπενχάιμερ είναι πλέον, κατά κάποιον τρόπο, μια μορφή της εποχής μας», δήλωσε ο Ρέι Μονκ βιογράφος και ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον.
Σε μια συνέλευση στο Λος Αλαμος στις 6 Αυγούστου 1945 (το βράδυ του βομβαρδισμού της Χιροσίμα), ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ εξέφρασε τη λύπη του που το όπλο δεν ήταν διαθέσιμο εγκαίρως για να χρησιμοποιηθεί εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας. Ωστόσο, ο ίδιος και πολλοί από το προσωπικό του προγράμματος ήταν αναστατωμένοι για τον βομβαρδισμό του Ναγκασάκι, καθώς θεωρούσαν ότι η δεύτερη βόμβα δεν ήταν απαραίτητη από στρατιωτική άποψη.
Στις 17 Αυγούστου ο Οπενχάιμερ ταξίδεψε μάλιστα στην Ουάσιγκτον για να παραδώσει επιστολή στον υπουργό Πολέμου Χένρι Στίμσον, στην οποία εξέφραζε την απέχθειά του και την επιθυμία του να απαγορευτούν τα πυρηνικά όπλα.
H καθοριστική στιγμή για τον Οπενχάιμερ ήταν συνάντησή του με τον πρόεδρο Τρούμαν την 25η Οκτωβρίου 1945 στον Λευκό Οίκο. Μετά τις συστάσεις του νέου Υπουργού Πολέμου Ρόμπερτ Πάτερσον, ο Τρούμαν ξεκίνησε ζητώντας την υποστήριξη του για το προτεινόμενο νομοσχέδιο May-Johnson, το οποίο θα έδινε στον αμερικανικό στρατό μόνιμο έλεγχο της ατομικής ενέργειας. «Το πρώτο πράγμα είναι να ορίσουμε το εθνικό πρόβλημα και μετά το διεθνές», είπε ο Τρούμαν.
Μετά από μια άβολη σιωπή, κατά την οποία ο Τρούμαν περίμενε με ανυπομονησία μια απάντηση, ο Οπενχάιμερ είπε: «Ισως θα ήταν καλύτερο να ορίσουμε πρώτα το διεθνές πρόβλημα». Κάποια στιγμή, ο Τρούμαν ζήτησε από τον Οπενχάιμερ να μαντέψει πότε η Σοβιετική Ενωση θα μπορούσε να αναπτύξει τη δική της ατομική βόμβα. Σύμφωνα με τον Ρέι Μονκ όταν ο φυσικός απάντησε ότι δεν ήξερε, ο Τρούμαν χαμογέλασε και καυχήθηκε με αυτοπεποίθηση ότι ήξερε την απάντηση: «Ποτέ».
Ο φυσικός θεώρησε επιπόλαιο το σχόλιο του Τρούμαν. Παρατηρώντας τον δισταγμό του Οπενχάιμερ, ο Τρούμαν ρώτησε τι συμβαίνει, όποτε απάντησε «Κύριε Πρόεδρε, αισθάνομαι ότι έχω αίμα στα χέρια μου».
Υπάρχουν διαφορετικές εκδοχές για το πώς πραγματικά αντέδρασε εκείνη τη στιγμή ο Τρούμαν. Σύμφωνα με μια μαρτυρία, ο Τρούμαν απάντησε στον Οπενχάιμερ λέγοντας: «Δεν πειράζει, θα βγει στο πλύσιμο». Σύμφωνα με μια άλλη περιγραφή, ο Τρούμαν έβγαλε ένα μαντήλι από την τσέπη του στήθους του και το πρόσφερε στον Οπενχάιμερ.
«Αίμα στα χέρια του, δεν έχει ούτε το μισό αίμα στα χέρια του από ό,τι έχω εγώ», είπε ο Τρούμαν αργότερα σε συνεργάτες με αφορμή την άποψη του Οπενχάιμερ. Ο Τρούμαν τόνισε στον Ντιν Ατσεσον, τον υπουργό Εξωτερικών του: «Δεν θέλω να ξαναδώ αυτό το κάθαρμα σε αυτό το γραφείο ποτέ ξανά».
Ηταν η μοναδική φορά που οι δύο τους θα βρίσκονταν και ο Οπενχάιμερ πίστευε ότι είχε χάσει ίσως τη μοναδική ευκαιρία να αποτρέψει μια πιθανή κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών.
«Δεν έπεισε τον πρόεδρο, και ο πρόεδρος δεν τον συμπαθούσε, δυστυχώς», δήλωσε ο εγγονός του φυσικού, στην Washington Post. «Ο παππούς μου έδωσε τη σωστή συμβουλή και ο πρόεδρος δεν την άκουσε. Αυτό που είπε ότι έχει αίμα στα χέρια του ήταν σαφώς κάτι που δεν άρεσε στον Τρούμαν».
«Ο Τρούμαν ήταν απίστευτα ενοχλημένος που ο Οπενχάιμερ αναλάμβανε την ευθύνη, ενώ ο Τρούμαν ήταν υπεύθυνος για τον βομβαρδισμό», αναφέρει ο Μονκ.
Η έκρηξη της πρώτης σοβιετικής ατομικής βόμβας την 29η Αυγούστου 1949 επανέφερε στην επικαιρότητα την πρόταση του Οπενχάιμερ για διεθνή έλεγχο της πυρηνικής τεχνολογίας, αλλά η κυβέρνηση Τρούμαν απάντησε με αύξηση του πυρηνικού οπλοστασίου των ΗΠΑ και έδωσε το πράσινο φως για την κατασκευή της βόμβας υδρογόνου.
Με πληροφορίες από Washington Post
