REUTERS, A.P., ΑΠΕ
Στα 47 της χρόνια, η Λιζ Τρας είναι από σήμερα η τρίτη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας, ύστερα από τη Μάργκαρετ Θάτσερ και την Τερέζα Μέι. Η υπουργός Εξωτερικών του Μπόρις Τζόνσον κέρδισε την κούρσα της διαδοχής απέναντι στον πρώην υπουργό Οικονομικών Ρίσι Σούνακ καθαρά μεν, αλλά όχι με τη συντριπτική διαφορά που προέβλεπαν οι δημοσκοπήσεις: από τα μέλη των Συντηρητικών που έλαβαν μέρος στην ψηφοφορία, 81.326 προτίμησαν την Τρας και 60.399 τον Σούνακ. Στη σύντομη ομιλία της μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος, η νικήτρια της αναμέτρησης απέκλεισε κατηγορηματικά το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών, τονίζοντας ότι θα κριθεί για τα πεπραγμένα της στις γενικές εκλογές του 2024. Έπλεξε το εγκώμιο στον Μπόρις Τζόνσον, στον οποίο έμεινε πιστή όλο το προηγούμενο διάστημα, κατηγορώντας τον Σούνακ για πισώπλατο μαχαίρωμα. Ο απερχόμενος πρωθυπουργός, ο οποίος θα υποβάλει επισήμως την παραίτησή του στη βασίλισσα Ελισάβετ σήμερα το πρωί, στη θερινή κατοικία της, στο Μπαλμόραλ της Σκωτίας, ανταπέδωσε τα εύσημα και κάλεσε όλο το κόμμα να στρατευτεί «100%» πίσω από τη διάδοχό του.
Η Λιζ Τρας έβλεπε την πλάτη τού Ρίσι Σούνακ στις πρώτες φάσεις της εσωκομματικής διαδικασίας, που διεξήχθησαν στους κόλπους της κοινοβουλευτικής ομάδας των Τόρις, καθώς περισσότεροι βουλευτές προτίμησαν τον αντίπαλό της. Όταν όμως ήρθε η ώρα να μιλήσει η βάση του κόμματος, δικαιώθηκε η στρατηγική της να δώσει τη μάχη για τη συσπείρωση της δεξιάς και πολυπληθέστερης πτέρυγας των Συντηρητικών, με σκληρές θέσεις σε καίρια θέματα, όπως το Brexit και η μετανάστευση. Αλλά και στο καυτό πεδίο της οικονομίας κινήθηκε σταθερά στο δίπολο «λιγότεροι φόροι – μικρότερο κράτος», θυμίζοντας συχνά, στην ουσία και στο ύφος που υιοθετούσε, τη Μάργκαρετ Θάτσερ.
Η πορεία της
Τίποτα στα νεανικά χρόνια της Λιζ Τρας δεν προμήνυε ότι θα γίνει η αγαπημένη των σκληρών Συντηρητικών. Κόρη ενός καθηγητή Μαθηματικών και μιας νοσηλεύτριας, συνόδευσε τους αριστερών προσανατολισμών γονείς της σε πορείες υπέρ του πυρηνικού αφοπλισμού, όπου έμαθε να φωνάζει συνθήματα εναντίον τής τότε πρωθυπουργού Μάργκαρετ Θάτσερ. Στην Οξφόρδη, όπου σπούδασε Φιλοσοφία, Πολιτικές Επιστήμες και Οικονομικά, έγινε πρόεδρος των Φιλελευθέρων, στο συνέδριο των οποίων πρότεινε την κατάργηση της μοναρχίας και τη νομιμοποίηση της κάνναβης. Μετά τη μεταπήδησή της στους Τόρις, τα είδε όλα αυτά ως νεανικές τρέλες. «Όλοι κάνουμε λάθη κι έχουμε περιπέτειες ως τινέιτζερ. Άλλοι τα κάνουν με σεξ, ναρκωτικά και ροκ εντ ρολ, εμένα το λάθος μου ήταν οι Φιλελεύθεροι», είπε πρόσφατα σε μια δημόσια αναμέτρησή της με τον Σούνακ.
Ανάλογη ευελιξία επέδειξε και στο Brexit. Στο δημοψήφισμα του 2016 έκανε καμπάνια υπέρ του Remain, αλλά επί Τζόνσον μεταστράφηκε με τον ζήλο του νεοφώτιστου, εξοργίζοντας Ιρλανδούς και λοιπούς Ευρωπαίους για το ακανθώδες ζήτημα της Βόρειας Ιρλανδίας. Ως υπουργός Εξωτερικών χρεώθηκε γκάφες, όπως όταν αμφισβητούσε δημοσίως αν ο Εμανουέλ Μακρόν είναι φίλος ή εχθρός της Βρετανίας ή όταν σε συνάντηση με τον Ρώσο ομόλογό της Σεργκέι Λαβρόφ αμφισβητούσε, εσφαλμένα, ότι το Ροστόφ και το Βορονέζ είναι ρωσικές πόλεις. Από σήμερα θα χρειαστεί να είναι περισσότερο προσεκτική.
Αντιμέτωπη με μεγάλες προκλήσεις, χωρίς καμία περίοδο χάριτος
Brexit, πανδημία και πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξαν τον Μπόρις Τζόνσον ως πρωθυπουργό των μεγάλων κρίσεων, αλλά οι δοκιμασίες που περιμένουν τη Λιζ Τρας με το «καλημέρα» στην Ντάουνινγκ Στριτ δεν διαγράφονται μικρότερες, καθώς κατά γενική ομολογία το Ηνωμένο Βασίλειο αντιμετωπίζει μια συσσώρευση κρίσεων που δεν έχει προηγούμενο στα τελευταία 40 και πλέον χρόνια.
Αστυνομικοί παίρνουν σηκωτό διαδηλωτή στο κέντρο του Λονδίνου λίγο πριν από την ανακοίνωση του αποτελέσματος για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος. Το κοινωνικό θερμόμετρο ανεβαίνει διαρκώς στη Μεγάλη Βρετανία. Φωτ. A.P. Photo / Alberto Pezzali
Το πιο πιεστικό πρόβλημα της στιγμής είναι βεβαίως η ενεργειακή κρίση. Οι τελευταίες εκτιμήσεις των αρμόδιων αρχών λένε ότι τα τιμολόγια ενέργειας θα διαμορφώσουν τον Οκτώβριο μια μέση ετήσια δαπάνη ανά νοικοκυριό στο ύψος των 3.549 λιρών (4.117 ευρώ) έναντι 1.277 λιρών που ήταν πέρυσι, με προοπτική το κόστος αυτό να ανέβει στις 6.000 λίρες τον επόμενο χρόνο. Οι τράπεζες τροφίμων κατακλύζονται πλέον όχι από ανέργους και αστέγους, αλλά από οικογενειάρχες που δεν τα βγάζουν πέρα, και οι Financial Times προειδοποιούν ότι πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα ηλικιωμένοι, θα χάσουν τη ζωή τους λόγω των επιπτώσεων της κρίσης στην υγεία τους αυτόν τον χειμώνα.
Η Λιζ Τρας δεσμεύτηκε ότι θα καταθέσει πρόταση για την αντιμετώπιση του κόστους ενέργειας μέσα σε μία εβδομάδα, ενώ συζητείται το ενδεχόμενο να επιβάλει «οροφή» στο ηλεκτρικό ρεύμα. Την ίδια στιγμή, έχει να αντιμετωπίσει έναν αχαλίνωτο πληθωρισμό που ροκανίζει καθημερινά τα λαϊκά εισοδήματα: τον Ιούλιο βρισκόταν στο 10,1%, το μεγαλύτερο ποσοστό μεταξύ της ομάδας G7, ενώ η οικονομία βυθίζεται σε ύφεση.
Η νέα πρωθυπουργός δεν πιστεύει στα επιδόματα για τη στήριξη των εισοδημάτων των πιο ευπαθών ομάδων και εννοεί να τονώσει την οικονομία μειώνοντας τους φόρους για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Εκφράζονται όμως φόβοι ότι μια παρόμοια πολιτική, η οποία θα τονώσει την κατανάλωση, μπορεί να ρίξει λάδι στη φωτιά του πληθωρισμού και να εκτροχιάσει τα δημόσια οικονομικά, τη στιγμή που το χρέος έχει ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ.
Παράλληλα, η Λιζ Τρας έχει να αντιμετωπίσει το μεγαλύτερο απεργιακό κύμα των τελευταίων δεκαετιών (σιδηροδρομικοί, λιμενεργάτες, υγειονομικοί, πανεπιστημιακοί, δικηγόροι), εργαζομένων που αντιδρούν στην εκτόξευση του κόστους διαβίωσης. Προκειμένου να αντιμετωπίσει την κοινωνική αναταραχή, έχει ήδη δηλώσει ότι θα φέρει νομοσχέδιο που θα καθιστά πιο δύσκολη την κήρυξη απεργίας από τα συνδικάτα. Η γενική γραμματέας της γενικής συνομοσπονδίας TUC, Φράνσις Ο’ Γκρέιντι, προειδοποίησε ότι θα υπάρξει αποφασιστική απάντηση και παρατήρησε ειρωνικά ότι το ποσοστό με το οποίο εκλέχθηκε η Τρας πρωθυπουργός (αν ληφθεί υπόψη η αποχή από την ψηφοφορία) ήταν μικρότερο από εκείνο που η ίδια η πρωθυπουργός εννοεί να επιβάλει στα συνδικάτα για τη νόμιμη κήρυξη απεργίας.
Εξωτερική πολιτική
Στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής, δύο είναι τα μεγάλα ανοιχτά προβλήματα με άμεσες δυνητικές επιδράσεις στο εσωτερικό: οι εκκρεμότητες του Brexit, με πρώτη εκείνη του τελωνειακού καθεστώτος της Βόρειας Ιρλανδίας, και ο πόλεμος στην Ουκρανία, η παράταση του οποίου μπορεί να θέσει υπό αίρεση τη λαϊκή υποστήριξη στις κυρώσεις κατά της Ρωσίας. Απέναντι σε τόσο πολλές και τόσο μεγάλες προκλήσεις, οι υποστηρικτές της Τρας θα ήθελαν να τη δουν να επιδεικνύει αρετές μιας Μάργκαρετ Θάτσερ. Άλλοι είναι περισσότερο δύσπιστοι. Η γαλλική εφημερίδα Les Echos, για παράδειγμα, υποδέχθηκε την εκλογή της όχι με τον τίτλο Dame de Fer (Σιδηρά Κυρία), αλλά… Girouette de Fer, δηλαδή σιδερένιο κοκοράκι της οροφής, κοινώς ανεμοδούρα.
