Kathimerini.gr
Βάλια Δημητρακοπούλου
Το 60% των ανθρώπων λέει κάποιο ψέμα ανά δέκα λεπτά, σύμφωνα το Journal of Basic and Applied Social Psychology. Εντυπωσιακό, έτσι δεν είναι; Είτε πρόκειται για κάποιο κατά συνθήκη ψεύδος για να προχωρήσουμε τη μέρα μας χωρίς καυγάδες είτε για κάτι πολύ πιο σοβαρό, όλοι είμαστε ένοχοι στο δικαστήριο της ειλικρίνειας.
Γνωρίζοντας, λοιπόν, πως όλοι το κάνουν, πώς θα το καταλάβουμε όταν συμβαίνει; Είμαστε άραγε όλοι το ίδιο καλοί στο να ανιχνεύσουμε τα ψέματα; Τι πρέπει να προσέξουμε στη συμπεριφορά κάποιου το οποίο μας υποδεικνύει ότι δε λέει (απαραίτητα) την αλήθεια;
Αλλαγή τρόπου ομιλίας
Τη στιγμή που κάποιος θα προσπαθήσει να μας εξαπατήσει, η χροιά ή ο τρόπος εκφοράς του λόγου του θα αλλάξει. Μπορεί να βήξει ή να μιλήσει πιο γρήγορα, να γελάσει ή να φάει τα λόγια του. Για να ανιχνεύσει αν κάποιος ψεύδεται, κατά τις ανακρίσεις του, ο Γκρεγκ Μακράρυ, συνταξιούχος εγκληματολόγος στο FBI, έκανε απλές ερωτήσεις, στις οποίες κάποιος δε θα είχε λόγο να πει ψέματα, ώστε να καταλάβει την κανονική εκφορά του λόγου και να μπορέσει να το συγκρίνει με τον τρόπο απάντησής του στις πραγματικά δύσκολες ερωτήσεις της ανάκρισης.
Πολύ λίγα λόγια (ή το αντίθετο)
Όταν κάποιος λέει ψέματα, έχει στο μυαλό του μια εικόνα, αλλά αδυνατεί να την περιγράψει με λεπτομέρεια, γιατί δεν την έχει ζήσει. Αν, για παράδειγμα, κάποιος δεν μπορεί να μεταφέρει με ακρίβεια τη συζήτησή του με κάποιον άλλον, μπορεί να σημαίνει ότι αυτό δε συνέβη ποτέ. Η Αμερικανική Οργάνωση Ψυχολογίας (American Psychological Association – APA) τους αποκαλεί «ψεύτες από παράλειψη». Στην αντίθετη περίπτωση, όταν κάποιος απαντά σε ερωτήσεις που δεν έχουν γίνει, μπορεί κάτι να κρύβει. Αν ειδικά ωραιοποιεί την ιστορία του με εξεζητημένες λέξεις, και εξηγεί υπέρ του δέοντος τις πράξεις του, ίσως δεν είναι όσο ειλικρινής θα ήθελε να πιστέψουμε ότι είναι, λένε ερευνητές από το Χάρβαρντ.
Αποστροφή του βλέμματος (ή και όχι)
Έχουν ειπωθεί πολλά και διάφορα γύρω από την ειλικρίνεια και τη βλεμματική επαφή. Η παλιά γνωστή θεωρία υποστηρίζει ότι όταν κάποιος λέει ψέματα, γυρίζει το βλέμμα του και δεν κοιτάζει ποτέ απευθείας στα μάτια του συνομιλητή του. Πάντως, ενώ αυτό αποτελεί πάγια πεποίθηση στις κοινωνίες της Δύσης, για παράδειγμα, σε άλλες κουλτούρες, το να κοιτάζεις κάποιον στα μάτια τον άλλον θεωρείται αναξιόπιστο. Μάλιστα, αξίζει να σημειώσουμε ότι το 70% των ανθρώπων, σύμφωνα με το Time Magazine, γνωρίζει πώς να πει ψέματα με ευθεία βλεμματική επαφή – οπότε, προχωρήστε με δική σας ευθύνη. Επίσης, η Λίλιαν Γκλας, συγγραφέας του «The Body Language of Liars» λέει πως όταν κάποιος λέει ψέματα, μπορεί να σε κοιτάξει έντονα ή να γυρίσει το βλέμμα του, πιθανότατα για να αποφασίσει τι θέλει να πει μετά.
Σημάδια δυσφορίας
Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος που έχετε απέναντί σας μόλις σας είπε κάτι αναληθές, οπότε για να είστε σίγουροι αποφασίζετε να τον πιέσετε με μερικές παραπάνω πληροφορίες. Ο Ρότζερ Στρέκερ, ανακριτής με 30 χρόνια εμπειρία σε αστυνομικές αρχές, περιγράφει πως «μπορεί να μην το ξέρουμε πολλοί, αλλά όταν το μυαλό είναι σε κατάσταση άγχους – όπως όταν λέει ψέματα – ανεβάζει θερμοκρασία και είναι πολύ πιθανόν να ιδρώσει στο μέτωπο ή το κάτω χείλος». Συμπληρώνει, μάλιστα, πως μπορεί να χτυπάει νευρικά τα πόδια του στο πάτωμα ή να μην ξέρει τι να κάνει με τα χέρια του.
Ψεύτικα χαμόγελα
Σύμφωνα με τη μετα-ανάλυση της Μπέλα Ντεπάολο, υποψήφια διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, οι ψεύτες θα προσπαθήσουν να χαμογελάσουν πιέζοντας τα χείλη τους μεταξύ τους. Είναι μία κίνηση που δε δείχνει φυσική και φαίνεται βεβιασμένη. «Ένας ειλικρινής άνθρωπος γελάει με όλο του το πρόσωπο, κάπως σαν τη Μόνα Λίσα», αναφέρει αντίστοιχα η εισαγγελέας Γουέντι Λ. Πάτρικ στο δίκτυο NBC.
Η παγίδα της σιωπής
«Όσοι λένε ψέματα βρίσκονται σε κατάσταση επιφυλακής και δυσκολεύονται να αντέξουν τη σιωπή. Θα τους ακούσετε να βήχουν ή ακόμα και να χρησιμοποιούν μία ακολουθία λέξεων η οποία δεν έχει καμία θέση στη συγκεκριμένη πρόταση», αναφέρει η Γκαμπριέλε Στιούαρτ, ειδικός σε απάτες ασφαλιστικού τύπου, στην Guardian, προσθέτοντας ότι χρησιμοποιούν πολύ πιο συχνά από ό,τι θα ήταν φυσιολογικό λέξεις όπως «πιθανόν» και «ίσως».
