Kathimerini.gr
Μπορεί να πάρει ξαφνικά φόρα ένα αυτοκίνητο, χωρίς τη θέληση του οδηγού; Ακούμε κατά καιρούς διάφορα ανάλογα περιστατικά, τα οποία συνήθως οι οδηγοί αποδίδουν σε μηχανική βλάβη του οχήματός τους. Προσπαθούν ίσως έτσι να αποποιηθούν τη δική τους ευθύνη, αποδίδοντας στο αυτοκίνητο χαρακτηριστικά κακόβουλων συμπεριφορών σαν εκείνων της Plymouth Fury του ’58 που πρωταγωνιστούσε στην Christine του Κάρπεντερ.
Μπορούν όμως τα αυτοκίνητα να αναπτύξουν μια τέτοια επικίνδυνη συμπεριφορά; Οι περιπτώσεις “ακούσιας επιτάχυνσης” αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία με τους όρους “Sudden Unintended Acceleration” (SUA) ή “Unintended Acceleration” (UA), δηλαδή ως “Ξαφνική Ανεπιθύμητη Επιτάχυνση”, ή “Ανεπιθύμητη Επιτάχυνση”. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ανεξέλεγκτη αύξηση της ταχύτητας ενός οχήματος, που προκαλείται είτε από τεχνική βλάβη είτε από λάθος του οδηγού, όπως ακούσια πίεση του πεντάλ γκαζιού αντί για του φρένου.
Ενα τέτοιο θέμα είχε πάρει μεγάλες διαστάσεις στη δεκαετία του ’80 όταν οι οδηγοί ενός γερμανικού μοντέλου διαμαρτύρονταν πως τα οχήματά τους επιτάχυναν ξαφνικά, προκαλώντας ατυχήματα, τα οποία μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις είχαν οδηγήσει και σε τραυματισμούς.
Μετά από εκτεταμένες έρευνες, η Εθνική Υπηρεσία Οδικής Ασφάλειας των ΗΠΑ (NHTSA) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα διερευνηθέντα περιστατικά οφείλονταν σε ανθρώπινο λάθος, με τους οδηγούς να πατούν κατά λάθος το πεντάλ του γκαζιού αντί για το φρένο, ενώ δεν βρέθηκαν αποδείξεις για κάποια μηχανική βλάβη στα εν λόγω οχήματα.
Αυτό δεν αποτελεί το μοναδικό περιστατικό ακούσιας επιτάχυνσης, στις περισσότερες όμως περιπτώσεις αυτά αφορούν αυτόματα αυτοκίνητα, καθώς σε ένα όχημα με χειροκίνητο κιβώτιο, ακόμα κι αν κολλήσει το γκάζι, ο οδηγός με την στοιχειώδη εμπειρία και ψυχραιμία μπορεί να αποσυμπλέξει την ταχύτητα προκειμένου να σταματήσει να επιταχύνει.
Στην Ελλάδα
Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα ακούσιας επιτάχυνσης συνέβη το 2010 στη Θάσο, όταν ένας 62χρονος οδηγός, μη εξοικειωμένος με το αυτόματο κιβώτιο του νέου του τετράτροχου, πάτησε γκάζι αντί για φρένο, με αποτέλεσμα να παρασύρει εννέα άτομα σε ένα εστιατόριο.
Ενα ακόμα περιστατικό, το οποίο έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 1994, σημειώθηκε όταν ο οδηγός αστικού λεωφορείου, που μόλις είχε αναλάβει τη βάρδια του, πλησιάζοντας στη στάση επί της οδού Ακαδημίας, έχασε τον έλεγχο με αποτέλεσμα το όχημα να πέσει πάνω στον κόσμο που περίμενε να επιβιβαστεί. Πέντε νεκροί και έξι σοβαρά τραυματισμένοι ήταν ο θλιβερός απολογισμός του συγκεκριμένου δυστυχήματος. Ο οδηγός του μοιραίου δυστυχήματος ανέφερε: «Πάτησα φρένο… Δεν υπάκουσε… Το λεωφορείο πήγε ακυβέρνητο. Δεν κατάλαβα τι έγινε…».
Μόλις τις προηγούμενες μέρες, ένα ακόμα περιστατικό ακούσιας επιτάχυνσης συνέβη σε μια έκθεση αυτοκινήτων, καθώς ένας νεαρός περιεργαζόταν ένα ηλεκτρικό μοντέλο. Ευτυχώς, στην προκειμένη περίπτωση οι ζημιές ήταν μόνο υλικές.
Τα πρώτα αυτόματα κιβώτια
Μπορεί η πλειονότητα των περιστατικών SUA να αποδίδεται σήμερα σε ανθρώπινο λάθος, αλλά υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα όπου μηχανικά προβλήματα οδήγησαν σε παρόμοιες καταστάσεις. Ο έλεγχος της λειτουργίας των πρώτων αυτόματων κιβωτίων που εμφανίστηκαν στα αμερικάνικα αυτοκίνητα της δεκαετία του ’50 δεν ήταν ηλεκτρονικός και βασιζόταν σε μεγάλο βαθμό σε βαλβίδες και υδραυλικά συστήματα, η κακή ρύθμιση των οποίων μπορούσε να οδηγήσει σε κάποια δυσλειτουργία.
Επίσης η διαφορετική τοποθέτηση του πεντάλ του φρένου σε σχέση με των χειροκίνητων μοντέλων μπέρδευε τους λιγότερο εξοικειωμένους οδηγούς. Η σύγχυση μεταξύ φρένου και γκαζιού ήταν συνηθισμένη εκείνη την εποχή, ενώ τότε δεν υπήρχαν συστήματα όπως το Brake Override System, που δίνει προτεραιότητα στο φρένο έναντι του γκαζιού, όταν πατηθούν ταυτόχρονα και τα δύο πεντάλ.
Τέτοια περιστατικά ακούσιας αλλαγής ταχυτήτων ή επιτάχυνσης είχαν αναφερθεί για τα πρώτα αυτόματα κιβώτια της Cadillac, που έφεραν την ονομασία Hydra-Matic. Επίσης, σε μοντέλα της Chrysler που εφοδιάζονταν με το κιβώτιο TorqueFlite, υπήρχαν καταγγελίες για ξαφνικές κινήσεις προς τα εμπρός ή προς τα πίσω όταν ο οδηγός άλλαζε ταχύτητα από “Park” ή “Neutral”, καθώς ο επιλογέας του κιβωτίου μπορούσε να “κουμπώσει” ελαφρώς εκτός θέσης. Αντίστοιχες αναφορές υπάρχουν για μοντέλα της Ford τη δεκαετία του ’60 και της General Motors, στα αμέσως επόμενα χρόνια. Στη σύγχρονη εποχή ανάλογα περιστατικά έχουν περιοριστεί χάρη στις πολλαπλές δικλείδες ασφαλείας.
Πιθανές βλάβες και μέτρα ασφαλείας
Oταν αναφερόμαστε σε ακούσια επιτάχυνση από μηχανική βλάβη, ποιες θα μπορούσαν να είναι οι πιθανές αιτίες; Κολλημένο πεντάλ του γκαζιού, σφάλματα στον κώδικα λογισμικού σε οχήματα με ηλεκτρονικό σύστημα ελέγχου γκαζιού, ή ακόμα και πατάκια δαπέδου που παγιδεύουν το πεντάλ γκαζιού (αυτό μάλλον το έχουν βιώσει οι περισσότεροι από εμάς…) είναι κάποιες από τις αιτίες, ενώ πιο σπάνια ενοχοποιείται το ίδιο το κιβώτιο που εξαιτίας κάποιας δυσλειτουργίας έχει οδηγήσει σε αύξηση των στροφών.
Παρά τα εκατομμύρια απροβλημάτιστα χιλιόμετρα που πραγματοποιούν καθημερινά τα οχήματα με αυτόματα κιβώτια, οι κατασκευαστές στην προσπάθειά τους να εκμηδενίσουν την πιθανότητα φαινομένων ακούσιας επιτάχυνσης εξοπλίζουν τα αυτοκίνητα με αισθητήρες που ανιχνεύουν την πίεση στα πεντάλ και την ταχύτητα κίνησης του αυτοκινήτου. Αν κάτι μοιάζει με «ανεπιθύμητη επιτάχυνση», το σύστημα μπορεί να περιορίσει την ισχύ του κινητήρα.
Επιπλέον τα ηλεκτρονικά συστήματα υποβοήθησης του οδηγού επιβραδύνουν το αυτοκίνητο όταν διαπιστώνουν πως υπάρχει πιθανότητα σύγκρουσης, ενώ ιδιαίτερη μέριμνα έχει δοθεί και για την αποφυγή λάθος χειρισμών από την πλευρά του οδηγού. Ετσι, το Pedal Override System -που προαναφέραμε- δίνει προτεραιότητα στο φρένο, αν πατηθεί κατά λάθος ταυτόχρονα το γκάζι και το φρένο. Επίσης, οι κατασκευαστές έχουν επανασχεδιάσει τη διάταξη των πεντάλ, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη απόσταση μεταξύ του φρένου και του γκαζιού, μειώνοντας τις πιθανότητες λάθους.
Τα αυτόματα κιβώτια είναι το μέλλον
Πριν βιαστεί κάποιος να ενοχοποιήσει τα αυτόματα κιβώτια για τα μεμονωμένα περιστατικά ακούσιας επιτάχυνσης, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την ευθύνη που πρωτίστως έχει ο οδηγός να γνωρίζει καλά το όχημά του. Καλώς ή κακώς το ότι στον 21ο αιώνα χρειάζεται ακόμα να πατάμε συμπλέκτη για την αλλαγή ταχύτητας αποτελεί έναν αναχρονισμό.
Μπορεί στο παρελθόν τα αυτόματα μοντέλα να ήταν πιο αργά, πιο βενζινοβόρα και να μην προσέφεραν καμιά οδηγική απόλαυση, σήμερα όμως τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Αλλάζουν ταχύτητες γρήγορα και προοδευτικά και στις περισσότερες περιπτώσεις ο μεγάλος αριθμός των σχέσεων που διαθέτουν (από έξι έως και δέκα!) έχει σαν αποτέλεσμα να αξιοποιούνται αποτελεσματικότερα τα χαρακτηριστικά του κινητήρα προς όφελος των επιδόσεων και της κατανάλωσης.
Μοναδικός πραγματικός ανασταλτικός παράγων για την επιλογή ενός αυτόματου μοντέλου αποτελεί σήμερα η τιμή του, που κατά μέσο όρο είναι κάπου 2000 ευρώ υψηλότερη του συμβατικού χειροκίνητου μοντέλου.
Oσο όμως περνάμε στον κόσμο της ηλεκτροκίνησης, εκεί δεν θα υπάρχουν τέτοια διλήμματα, καθώς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα δεν διαθέτουν ταχύτητες. Η πληθωρική ροπή και το μεγάλο εύρος στροφών των ηλεκτροκινητήρων εξασφαλίζουν εντυπωσιακές επιδόσεις ακόμα και με μια μοναδική σχέση μετάδοσης. Το μόνο που έχει να κάνει ο οδηγός του είναι να επιλέξει την κατεύθυνση που θα κινηθεί. Προς τα εμπρός ή προς τα πίσω. Α, και να το φορτίσει καλά πριν εξορμήσει στα χιόνια…
