Του Απόστολου Τομαρά
Η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για τη σύμβαση κατασκευής του τερματικού Φυσικού Αερίου (ΦΑ) στο Βασιλικό ανοίγει ένα ιδιαίτερα επώδυνο κεφάλαιο με ανυπολόγιστες επιπτώσεις τόσο για το ίδιο το μισοτελειωμένο έργο όσο και για την Κυπριακή Δημοκρατία η οποία το επόμενο διάστημα θα κληθεί να υπερασπιστεί τη φήμη της στα ευρωπαϊκά όργανα. Ήδη οι πρώτες παρενέργειες εμφανίσθηκαν με την επιστολή που έλαβε η Λευκωσία από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με την οποία οι Βρυξέλες διεκδικούν ί την επιστροφή ποσού €68,608,438.46, που αποτελεί την ευρωπαϊκή χορηγία που έχει καταβληθεί μέχρι σήμερα προς την ΕΤΥΦΑ, ως το συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση. Το ποσό αποτελεί εκταμίευση ευρωπαϊκής χρηματοδότησης του έργου ύψους €101 εκατομμυρίων. Πέρα από την ενδεχόμενη απώλεια ενός σεβαστού ποσού για το ενεργειακό έργο αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η επισημάνσεις της Κομισιόν που ενδεχομένως να αγγίξουν και το άλλο κομμάτι της ευρωπαϊκής εμπλοκής που είναι οι ποινικές έρευνες που αναζητούν στοιχεία εάν το τερματικό στο Βασιλικό πράγματι είναι ένα σκάνδαλο. Στην επιστολή της Κομισιόν προτού ολοκληρωθούν οι έρευνες της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας που έχουν ξεκινήσει από το Μάρτιο του 2024 «καταγράφονται πιθανές παρατυπίες που προέκυψαν κατά την περίοδο αξιολόγησης του διαγωνισμού για την κατασκευή και λειτουργία του Τερματικού Αποθήκευσης και Επαναεριοποίησης Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου στο Βασιλικό. Τα ζητήματα αυτά αφορούν στα κριτήρια της αξιολόγησης της κοινοπραξίας China Petroleum Pipeline Engineering Co. Ltd., Metron Energy Applications S.A., Hudong-Zhonghua Shipbuilding (Group) Co. Limited και Wilhelmsen Ship Management Limited». Επίσης στην επιστολή διατυπώνεται ισχυρισμός για δύο ουσιαστικές παραβάσεις. Η πρώτη αφορά στα κριτήρια κατακύρωσης του διαγωνισμού στην εν λόγω κοινοπραξία (Δεκέμβριος 2019) και η δεύτερη αφορά σε υπογραφή της διμερούς συμφωνίας κατά την έγκριση των επιπρόσθετων €25 εκατομμυρίων (Ιούνιος 2022). Η εξέλιξη αυτή θεωρείται άκρος ανησυχητική στη Λευκωσία μιας και έχει όλες τις προϋποθέσεις να βάλει στο κάδρο των ευθυνών όλα τα πρόσωπα, πολιτικά και μη, τα οποία χειρίστηκαν τη σύμβαση του έργου.
Οι έρευνες
Πέρα από την τρύπα που θα ανοίξει στην ολοκλήρωση του έργου μετά και την αποχώρηση της κινέζικης κοινοπραξίας η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία έχει προχωρήσει στη σύσταση ομάδας ποινικών ανακριτών στη Λευκωσία η οποία ξεσκονίζει τους φακέλους. Άγνωστο παραμένει επί του παρόντος εάν οι ανακριτές έχουν στείλει προσκλήσεις σε άτομα να περάσουν από τα γραφεία της Αστυνομίας στη Λευκωσία. Πηγές στην κυπριακή πρωτεύουσα έλεγαν στην «Κ» πως ακόμα και αν δεν καλεστεί πρόσωπα αυτό θα γίνει το επόμενο διάστημα. Όπως έγραψε η κυριακάτικη «Κ» η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ενημέρωσε ήδη τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας ότι άσκησε αρμοδιότητα (έναρξη έρευνας) εξέλιξη που συνιστά αποχή από κάθε ενέργεια η οποία μπορεί να προκαλέσει σύγκρουση με την αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας. Για τις έρευνες ενημερώθηκε και ο Αρχηγός Αστυνομίας.
Το υπόβαθρο των ερευνών
Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία στο Λουξεμβούργο στις έρευνες που πραγματοποιεί έχει ως βάση τα όσα της διαβίβασε ο Γενικός Ελεγκτής της Δημοκρατίας, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο, το Ευρωπαϊκό Εκτελεστικό Οργανισμό για το Κλίμα, και οι Υποδομές για το Περιβάλλον (CINEA. Σύμφωνα με τις πληροφορίες της «Κ» Η έρευνα θα αφορά το σύνολο του έργου αλλά και μέρος αυτού κάτι που θα αξιολογηθεί στην πορεία των ερευνών. Εάν από τις έρευνες προκύψουν στοιχεία που θα δικαιολογούν ότι η ανάθεση στην συγκεκριμένη κοινοπραξία δεν έπρεπε να είχε γίνει ποτέ σε αυτή την περίπτωση το εύρος των ποινικών αδικημάτων, εάν προκύψουν, θα καλύπτουν όλα τα εμπλεκόμενα πρόσωπα (πολιτικά, δημόσιους λειτουργούς, οντότητες) από προκήρυξης του έργου, αξιολόγησης των προσφορών και ανάθεσης. Στην περίπτωση που διαπιστωθεί ότι η σύμβαση νόμιμα κατακυρώθηκε στην κινέζικη κοινοπραξία αλλά στην πορεία μέσα από καθυστερήσεις, παρατάσεις ή μη νόμιμες αμοιβές σημειώθηκαν ζημιές σε αυτή την περίπτωση οι ποινικές ευθύνες θα περιορισθούν για τις συγκεκριμένες περιπτώσεις.
Ποινική διαδικασία
Ένα σημαντικό κεφάλαιο των ερευνών που πραγματοποιούνται αφορούν το χειρισμό της υπόθεσης στο υποθετικό σενάριο που προκύψουν στοιχεία που να δικαιολογούν τις αρχικές υποψίες για ενδεχόμενη απάτη στον τομέα των δημόσιων συμβάσεων, ενδεχόμενη υπεξαίρεση κονδυλίων της ΕΕ και διαφθορά. Με βάση την πρακτική που ακολουθείται, η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία ασχολείται μόνο με ποινικά αδικήματα και όχι με διοικητικές παραβιάσεις. Όπως εξήγησαν στην «Κ» πηγές από το Λουξεμβούργο στην περίπτωση που εντοπιστούν στοιχεία που να δικαιολογούν παραπομπή προσώπων ενώπιον της δικαιοσύνης αυτά θα παραπεμφθούν σε κυπριακά δικαστήρια στην προκειμένη περίπτωση στο κακουργιοδικείο. Συγκεκριμένα με βάση την διαδικασία όπως αυτή καθορίζεται από το νομοθετικό ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο που έχει υιοθετήσει και η Κυπριακή Δημοκρατίας - Ν.2(Ι)/2021 όπως τροποποιήθηκε από την Βουλή των Αντιπροσώπων (61(Ι)/2024) - η πρόταση για δίωξη υποβάλλεται από την Ευρωπαία Εντεταλμένη Εισαγγελέα προς το τριμελές Μόνιμο Τμήμα της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας στο Λουξεμβούργο, το οποίο συνεδριάζει στην παρουσία της Ευρωπαίας Εισαγγελέως της χώρας (της Κύπρου στην προκειμένη περίπτωση) που παρουσιάζει την πρόταση και συμμετέχει στη συζήτηση. Την έγκριση δίωξης δίνει το τριμελές Τμήμα. Κατόπιν τούτου τυχόν κατηγορητήριο υπογράφεται από την Ευρωπαία Εντεταλμένη Εισαγγελέα και καταχωρείται ενώπιον Κυπριακού Δικαστηρίου για εκδίκαση.
Δημεύσεις περιουσιών
Πέρα από τα ποινικά αδικήματα οι έρευνες αφορούν και ενδεχόμενες οικονομικές ζημιές που μπορεί να έχουν προκύψει από ενάρξεως του έργου μέχρι και σήμερα. Εδώ η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία όπως μας εξηγήθηκε από νομικές πηγές με γνώση του δικαίου της Ε.Ε, έχει εξουσία να διατάξει και λήψη μέτρων όπως η παγοποίηση περιουσιακών στοιχείων προσώπων ή οντοτήτων για να ανακτηθούν ποσά τα οποία αντλήθηκαν από τα ευρωπαϊκά ταμεία ή άλλες ευρωπαϊκές πηγές. Εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε πως το συγκεκριμένο έργο στο Βασιλικό έχει λάβει χορηγία €101 εκατ. από την Ε.Ε από τα οποία έχουν εκταμιευθεί περίπου €68 εκατ. Αυτό σημαίνει πως μέχρι να ολοκληρωθούν οι έρευνες το υπολειπόμενο ποσό της ευρωπαϊκής χορηγίας παγώνει. Με βάση το κυπριακό δίκαιο απόφαση δήμευσης περιουσίας εκδίδεται μετά την καταδίκη, αλλά πριν την επιβολή ποινής. Επίσης απόφαση παγοποίησης μπορεί να εκδοθεί και πριν την καταχώρηση κατηγορητηρίου ή και αμέσως μετά αναλόγως κινδύνου να αποξενωθούν οι πόροι από εγκληματική δραστηριότητα.
