Του Απόστολου Τομαρά
Αναμφίβολα η κοινή δήλωση Κυπριακής Δημοκρατίας και Ηνωμένου Βασιλείου, για το σχέδιο ανάπτυξης των Βρετανικών Βάσεων, αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη, η οποία έρχεται να αποκαταστήσει πολύχρονες στρεβλώσεις που υπήρχαν με ένα μεγάλο αριθμό ιδιοκτησιών, οι οποίες από το 1960 παρέμειναν εγκλωβισμένες. Η συμφωνία των δυο χωρών ουσιαστικά δίνει πίσω στους ιδιοκτήτες το δικαίωμα να εκμεταλλευτούν όπως αυτοί επιθυμούν περιουσίες, οι οποίες για πάνω από 60 χρόνια είναι αδρανείς. Κάτι που αποτυπώνεται και στην κοινή δήλωση που ανακοινώθηκε την περασμένη Δευτέρα. Η ολοκλήρωση των διαπραγματεύσεων που είχαν ξεκινήσει από το 2014 με την υπογραφή, «σηματοδοτεί την έναρξη της εφαρμογής του νέου σχεδιασμού Μη Στρατιωτικής Ανάπτυξης, ενός πολεοδομικού σχεδιασμού ο οποίος θα επιτρέπει περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης στις περιοχές των Βάσεων». Η απελευθέρωση 200 τετραγωνικών χιλιομέτρων από τα 250 τετραγωνικά χιλιόμετρα που είναι η έκταση των ΒΒ, αναμένεται να δημιουργήσει ένα νέο περιβάλλον ανάπτυξης, το μέγεθος του οποίου δεν μπορεί να προσδιορισθεί επί του παρόντος. Κύριο ζητούμενο που ήδη δημιουργεί αλληλοσυγκρουόμενα αισθήματα είναι η άρση των περιορισμών στη δημιουργία νέων πολεοδομικών ζωνών. «Οι πολεοδομικές ζώνες και διαδικασίες, παρόμοιες με αυτές στην Κυπριακή Δημοκρατία, θα εφαρμοστούν και στις Βάσεις από τις 16 Μαΐου 2022, εξαιρουμένων των περιοχών που σχετίζονται με τις στρατιωτικές ανάγκες των Βάσεων και ζητήματα ασφάλειας. Τα δικαιώματα όλων των ιδιοκτητών γης και περιουσίας θα συνεχίσουν να διασφαλίζονται ανεξαρτήτως χώρου διαμονής, ενώ, παράλληλα, οι περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές θα προστατεύονται», αναφέρεται στην κοινή δήλωση. Παρά τις αναφορές που υπάρχουν στην κοινή δήλωση την εμφάνισή τους κάνουν οι πρώτες ανησυχίες, κυρίως από την πλευρά του Επιστημονικού Τεχνικού Επιμελητηρίου Κύπρου (ΕΤΕΚ).
Ναι μεν αλλά
Επί της αρχής η αντίδραση του ΕΤΕΚ στη συμφωνία για τις περιουσίες των Βάσεων είναι θετική και εδράζεται στην μακροχρόνια αδικία που βίωσαν οι ιδιοκτήτες περιουσιών εντός των Βάσεων. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στην «Κ» ο Βύρων Ιωάννου πολεοδόμος του ΕΤΕΚ, «για το λόγο αυτό η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί αρνητικά από το ΕΤΕΚ». Πέρα από τη γενική τοποθέτηση, το ΕΤΕΚ εκφράζει μια σειρά από ανησυχίες που έχουν ως κοινό παρονομαστή την αειφόρο ανάπτυξη στον πολεοδομικό σχεδιασμό. Συγκεκριμένα, το ΕΤΕΚ εδράζει τις ανησυχίες του στον προβληματισμό που υπάρχει για επιπτώσεις στην ανάπτυξη των περιοχών των Βάσεων από την απουσία ενός Εθνικού Χωροταξικού σχεδιασμού. Όπως μας επισημαίνει ο κ. Ιωάννου, πάγια θέση του ΕΤΕΚ είναι μια συντηρητική πολιτική στην επέκταση των ζωνών υπό το πρίσμα ότι ο συντελεστής πυκνότητας οικιστικών περιοχών στην Κύπρο είναι πέντε φορές χαμηλότερος από την μέση ευρωπαϊκή πόλη. Ο ίδιος θεωρεί πως δημιουργείται ένα σοβαρό ζήτημα αν ληφθεί υπόψη και η περίπτωση της περιοχής των διυλιστηρίων στη Λάρνακα, η οποία απελευθερώνεται μετά και την απομάκρυνση των εκεί υποδομών καυσίμων.
Τα προβλήματα
Το γενικότερο ζήτημα του Εθνικού Χωροταξικού Σχεδιασμού θα τεθεί επί τάπητος σε ημερίδα που θα πραγματοποιηθεί στις 19 Μαΐου με τις περιοχές των Βάσεων που απεγκλωβίζονται να βρίσκονται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της ημερίδας. Το ΕΤΕΚ, σύμφωνα με τον κ. Ιωάννου, θεωρεί πως οι υφιστάμενοι οικισμοί-περιοχές εντός των Βάσεων είναι αραιοδομημένες. Αντί την επέκταση των ζωνών το ΕΤΕΚ προκρίνει την πρακτική ενθάρρυνσης πύκνωσης αυτών των περιοχών. Σε διαφορετική περίπτωση, όπως επισημαίνει ο κ. Ιωάννου, θα παρατηρηθεί το φαινόμενο της αραιής δόμησης με σπατάλη πόρων για δημιουργία υποδομών κοινής ωφέλειας.
Οι επηρεαζόμενοι
Επί του παρόντος οι επηρεαζόμενες περιοχές επικεντρώνονται στη μεγάλη εικόνα που είναι η επιστροφή του δικαιώματος χρήσης των περιουσιών τους. Η αντιμετώπιση της κοινής δήλωσης εκ των πραγμάτων είναι θετική τόσο για τις περιουσίες στην Δεκέλεια όσο και στο Ακρωτήρι. Από τη συμφωνία επηρεάζονται τέσσερις δήμοι και 23 κοινότητες, ενώ για την ώρα παραμείνει άγνωστος ο αριθμός των ιδιοκτησιών. Πληρέστερη εικόνα για τη νέα εποχή με τις περιουσίες εντός των Βάσεων θα υπάρχει μετά τις 16 Μαΐου, ημερομηνία κατά των οποία θα τεθεί σε εφαρμογή η συμφωνία και δημοσιευθούν οι χάρτες με τις περιουσίες που απεγκλωβίζονται. Για τις επηρεαζόμενες κοινωνίες ζητήματα όπως αυτά που θέτει το ΕΤΕΚ, επί του παρόντος, δεν φαίνεται να τις απασχολούν. Το πρώτο ζήτημα που τίθεται είναι η αλλαγή των διαδικασιών εξασφάλισης των σχετικών αδειών ανάπτυξης των περιουσιών τους. Το δεύτερο σημαντικό ζήτημα για τους ιδιοκτήτες είναι η δυνατότητα πώλησης των περιουσιών αυτών καθώς και η ανάπτυξή τους, άσχετα με κάποιους περιορισμούς που τίθενται για περιοχές που γειτνιάζουν με στρατιωτικές ζώνες.
Οι πολιτικές προεκτάσεις της συμφωνίας
Το πλέγμα του αποτυπώματος της συμφωνίας σε πολιτικό επίπεδο το καθορίζει η ίδια η κοινή δήλωση στην οποία γίνεται λόγος για «σημαντικό ορόσημο στις μακρόχρονες διμερείς σχέσεις μεταξύ των δύο Κρατών, αντικατοπτρίζοντας τη στενή συνεργασία και τους δεσμούς που μοιραζόμαστε για περισσότερες από έξι δεκαετίες». Μια ενδιαφέρουσα προέκταση της συμφωνίας φαίνεται να προέκυψε πριν από οκτώ χρόνια στο Λονδίνο, κατά την υπογραφή της συμφωνίας από τους Υπουργούς Εξωτερικών των δυο χωρών. Όπως υποστηρίζεται σε διπλωματικό επίπεδο, η βρετανική πλευρά φαίνεται να χαρακτήρισε τη συμφωνία ως το προοίμιο του εδαφικού ζητήματος των ΒΒ σε περίπτωση λύσης του Κυπριακού. Επί του παρόντος στο κυπριακό ΥΠΕΞ αντιμετωπίζουν την κοινή δήλωση ως μια σημαντική εξέλιξη που αποκαθιστά τα δικαιώματα ιδιοκτητών περιουσιών, με ταυτόχρονη διαφοροποίηση των Συμφωνιών Εγκαθίδρυσης της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960.
