Της Μαρίνας Οικονομίδου
Μετά το άνοιγμα της κάλπης και αφότου γίνει η σύνθεση της βουλής, ξεκινούν οι συζητήσεις για την επόμενη μέρα. Το ποσοστό του κάθε κόμματος αποτελεί ορόσημο για τις προεδρικές; Κάποιες φορές κόμματα που είδαν τα ποσοστά τους να πέφτουν κατακόρυφα, ανασκουμπώθηκαν και δούλεψαν σκληρά ανεβαίνοντας στην εξουσία, ενώ κόμματα και σχηματισμοί που συγκέντρωναν την πλειοψηφία δεν τα κατάφεραν στις προεδρικές εκλογές που ακολούθησαν. Η ιστορία παρουσιάζει τις συνεργασίες, τις εσωκομματικές προστριβές και τα αποτελέσματα των εκλογών.
Το μίνιμουμ πρόγραμμα και οι προεκτάσεις
Μία από τις χειρότερες εκλογικές αναμετρήσεις για το ΑΚΕΛ ήταν οι βουλευτικές εκλογές του 1985 ήταν μία πολύ κακή εκλογική μάχη για το ΑΚΕΛ. Είχε δει το ΔΗΚΟ να το προσπερνά σε ποσοστά και να κολλάει στην τρίτη θέση. Οι λόγοι ποικίλλουν, ωστόσο, σύμφωνα με ΑΚΕΛικούς κύκλους, η βάση θέλησε να τιμωρήσει, όπως λέγεται, την απόφαση της ηγεσίας να συμπορευθεί με τον ΔΗΣΥ για το «μίνιμουμ πρόγραμμα». Βεβαίως, αυτό το κακό αποτέλεσμα δεν καθόρισε τη συνέχεια. Βοήθησε, όπως λένε στελέχη, το ΑΚΕΛ να ανασκουμπωθεί, να διαχειριστεί την κρίση και να καταφέρει να εκλέξει τρία χρόνια αργότερα τον Γιώργο Βασιλείου στην προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, με τη στήριξη του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ στον β΄ γύρο. Μία υποψηφιότητα, που είχε σίγουρα τη δική της δυναμική και σημασία.
Τα πράγματα διαφοροποιούνται στις εκλογές του 1991. Ο ΔΗΣΥ όχι μόνο διατήρησε την πρωτιά του, αλλά αύξησε παράλληλα τα ποσοστά του. Κατάφερε να κερδίσει την προεδρία το 1993, με τον ιδρυτικό του ηγέτη Γλαύκο Κληρίδη και να προχωρήσει σε συμμαχία με το ΔΗΚΟ του Σπύρου Κυπριανού, ο οποίος βρισκόταν σε πλήρη ρήξη με τον Γιώργο Βασιλείου από ένα σημείο και μετά. Το ΑΚΕΛ πέρασε μία σοβαρή διάσπαση, με την αποχώρηση μιας σειράς πρωτοκλασάτων στελεχών (Δίγκλης, Φάντης, Ζιαρτίδης, Παπαπέτρου), άλλαξε ηγεσία με γενικό γραμματέα τον Δημήτρη Χριστόφια και ωστόσο κατάφερε να αυξήσει αισθητά τα ποσοστά τού κόμματος. Έχασε, ωστόσο, την εξουσία που για πολλούς ήταν δεδομένη το 1993, έστω και για 2.000 περίπου ψήφους.
Ανατροπή συνεργασιών
Την εκλογική μάχη του 1996 ηγήθηκε από πλευράς του ΔΗΣΥ ο Γιαννάκης Μάτσης. Οι σχέσεις με τον Γλαύκο Κληρίδη που ήταν στην εξουσία, δεν ήταν και οι καλύτερες, καθώς αποτελούσε την εσωκομματική του αντιπολίτευση όσο προέδρευε του κόμματος. Το κόμμα διατήρησε την πρωτιά του, αλλά με αρκετά εσωκομματικά ζητήματα, με τον Νίκο Αναστασιάδη να αναλαμβάνει την προεδρία έναν χρόνο μετά τις βουλευτικές. Το ενδιαφέρον στις εν λόγω εκλογές ήταν η ανατροπή συνεργασιών από την επομένη των βουλευτικών μέχρι και τις προεδρικές του 1998. Το ΑΚΕΛ είχε αύξηση ποσοστών και είχε αναλάβει πρωτοβουλία συνεργασίας για τις προεδρικές εκλογές με ΕΔΕΚ και το νεοσυσταθέν Κίνημα Ενωμένων Δημοκρατών του Γιώργου Βασιλείου, ως αντίποδα στη δεδομένη μέχρι τότε συνεργασία ΔΗΣΥ με το ΔΗΚΟ του Σπύρου Κυπριανού. Η αρχική συμφωνία ΑΚΕΛ, ΕΔΕΚ, ΕΔΗ, ναυάγησε καθώς δεν υπήρχε ομοφωνία σε έναν κοινό υποψήφιο. Τόσο η ΕΔΕΚ με την γνωστή πολιτική «εμβολιασμού», όσο και ο Γιώργος Βασιλείου στήριξαν τον Γλαύκο Κληρίδη στον β΄ γύρο και όχι τον Γιώργο Ιακώβου όπως αναμενόταν. Ο Γιώργος Ιακώβου έχασε την προεδρία για λίγες μόλις ψήφους. Στηρίχθηκε τελικώς από τον Σπύρο Κυπριανού, ο οποίος κατήγγειλε τον Γλαύκο Κληρίδη πως τον ξεγέλασε και δεν τήρησε τη συμφωνία του να τον στηρίξει στις προεδρικές του 1998. Το ΔΗΚΟ βεβαίως διασπάστηκε και καταλυτικό ρόλο στην επανεκλογή Κληρίδη έπαιξε η υποψηφιότητα του μέχρι τότε ΔΗΚΟϊκού Αλέξη Γαλανού.
Η ηθική υποχρέωση
Το 2001, το ΑΚΕΛ καταφέρνει να λάβει την πρωτιά στις βουλευτικές εκλογές, αφήνοντας πίσω τον ΔΗΣΥ, ο οποίος αναπόφευκτα είχε δεχτεί πλήγμα από την κυβερνητική φθορά. Η συνεργασία ΑΚΕΛ - ΔΗΚΟ θεωρήθηκε από τότε μονόδρομος. Όχι μόνο γιατί το ΔΗΚΟ στήριξε για την προεδρία της Βουλής τον Δημήτρη Χριστόφια, με τον τελευταίο να επισημαίνει πως δημιουργείται ηθική υποχρέωση του ΑΚΕΛ έναντι στο ΔΗΚΟ για τις προεδρικές εκλογές του 2003, αλλά και γιατί οι σχέσεις Τάσσου-ΑΚΕΛ, βρίσκονταν σε πλήρη αρμονία από το διάστημα που ο πρώτος ήταν κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΔΗΚΟ. Η συνεργασία για την προεδρία της Βουλής, οδήγησε και στη στήριξη του Τάσσου Παπαδόπουλου για την προεδρία το 2003, με τη συνεργασία της ΕΔΕΚ και των Οικολόγων. Συνεργασία που εξέλεξε πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Τάσσο Παπαδόπουλο από την πρώτη Κυριακή.
Η απαρχή του Ενδιάμεσου
Από την «αλλαγή από την πρώτη Κυριακή», μέχρι και τις βουλευτικές εκλογές του 2006, μεσολάβησαν πολλά και κυρίως το δημοψήφισμα για το Σχέδιο Ανάν. Το ΑΚΕΛ έκοψε πρώτο το νήμα, αλλά με μικρή μείωση ποσοστών. Ακολούθησε δεύτερος ο ΔΗΣΥ ενώ τα κόμματα του Ενδιάμεσου, ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, ΕΥΡΩΚΟ, Οικολόγοι είχαν όλα ανεξαιρέτως αύξηση ποσοστών. Μία αύξηση ποσοστών που άνοιξε τη συζήτηση για τη δημιουργία του τρίτου πόλου απέναντι στο δίπολο ΑΚΕΛ-ΔΗΣΥ για τις προεδρικές εκλογές. Το αποτέλεσμα της πρώτης Κυριακής, με τον Τάσσο Παπαδόπουλο να μένει εκτός του β΄ γύρου διέλυσε τις όποιες επιδιώξεις δημιουργίας τρίτου δρόμου, με τον ενδιάμεσο χώρο να συμπαρατάσσεται δίπλα από το μεγαλύτερο κόμμα και για χρόνια σύμμαχο ΑΚΕΛ, εκλέγοντας τον πρώτο αριστερό πρόεδρο. Ο ΔΗΣΥ από την άλλη, λαβωμένος από τη στάση που τήρησε στο δημοψήφισμα και με τον Νίκο Αναστασιάδη να καταγράφει χαμηλά ποσοστά δημοτικότητας, διεκδίκησε με τον Ιωάννη Κασουλίδη, ο οποίος παρά τις αρχικές προβλέψεις, κατάφερε να κόψει πρώτος το νήμα την πρώτη Κυριακή.
Στις βουλευτικές εκλογές του 2011 που πραγματοποιήθηκαν λίγο πριν από το Μαρί και την οικονομική κρίση, το ΑΚΕΛ μπορεί να αύξησε τα ποσοστά του, ωστόσο το νήμα, με σημαντική αύξηση ποσοστών, έκοψε πρώτος ο ΔΗΣΥ, προλειαίνοντας το έδαφος για το 2013. Ο Νίκος Αναστασιάδης είχε ήδη αρχίσει να ράβει το προεδρικό του κοστούμι και το ΑΚΕΛ να επηρεάζεται από την κυβερνητική φθορά. Σε αντίθεση με το 2006, το ΔΗΚΟ είχε υποστεί φθορά και μείωση ποσοστών, όπως σχετική μείωση είχαν και άλλα κόμματα του λεγόμενου ενδιάμεσου χώρου, ΕΔΕΚ, ΕΥΡΩΚΟ πλην των Οικολόγων. Το ΑΚΕΛ, παρά την αύξηση ποσοστών στις βουλευτικές του 2011, κινδύνευε να μείνει εκτός του β΄ γύρου, ενώ ο ΔΗΣΥ σε συνεργασία με το μισό ΔΗΚΟ του Μάριου Καρογιάν, ο οποίος είδε να χάνει από τη συνεργασία του με το ΑΚΕΛ και συνέπλευσε με τον ΔΗΣΥ, κατάφερε να εκλέξει πρόεδρο τον Νίκο Αναστασιάδη. Αξίζει να σημειωθεί πως η ΕΔΕΚ, παρά το γεγονός ότι ο ΔΗΣΥ είχε στηρίξει τον Γιαννάκη Ομήρου για την Προεδρία της βουλής, δεν στήριξε την υποψηφιότητα Αναστασιάδη όπως όλοι νόμιζαν και στήριξε την υποψηφιότητα Γιώργου Λιλλήκα.
Η εκλογική μάχη του 2016 θεωρήθηκε από τις χειρότερες του ΑΚΕΛ, χάνοντας κάπου στις 42.000 χιλιάδες ψήφους από το 2011. Ο ΔΗΣΥ κέρδισε ωστόσο με σχετική μείωση ποσοστών, καθώς το μνημόνιο, η οικονομική κρίση και η αποχώρηση της Ελένης Θεοχάρους που ίδρυσε νέο κόμμα, φέρεται να επηρέασαν σε θέμα εκλογικής δύναμης το κυβερνών κόμμα. Το ΑΚΕΛ πλήρωσε τη φθορά της διακυβέρνησης Χριστόφια, ενώ ένας νέος ενδιάμεσος χώρος έδινε το παρών του. Μικρά κόμματα με σκληρή γραμμή στο Κυπριακό έβγαιναν μπροστά και προσθέτοντάς τα, ξεπερνούσαν σε εκλογική δύναμη το ΑΚΕΛ. Αυτό ήταν αρκετό ώστε ο Νικόλας Παπαδόπουλος να επιχειρήσει αυτό που ξεκίνησε ο πατέρας του Τάσσος, τη δημιουργία τρίτου πόλου. Λίγο οι διαφορετικές προτάσεις και θέσεις, όπως και η διάσπαση με την υποψηφιότητα Γιώργου Λιλλήκα, άφησαν τον Νικόλα Παπαδόπουλο και τη συμμαχία του ενδιάμεσου χώρου εκτός β΄ γύρου. Παρά τις προβλέψεις για πανωλεθρία του ΑΚΕΛ, το κόμμα της Αριστεράς κατάφερε με τον Σταύρο Μαλά να κερδίσει για δεύτερη φορά εισιτήριο για τη δεύτερη Κυριακή.
