Ανασχηματισμός: Ένα restart ή πολιτικό περιτύλιγμα;

Επίσημη πρώτη ήταν η Τετάρτη, 10 Ιανουαρίου, για τα νέα μέλη της Κυβέρνησης αφού παρέλαβαν και επίσημα τα χαρτοφυλάκιά τους από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη. Οι νέοι Υπουργοί, Υφυπουργοί και Επίτροποι, έθεσαν τις προτεραιότητες και τους στόχους τους για την επόμενη μέρα, με τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη να τους παρακινεί να «κλείσουν τα αυτιά τους στις σειρήνες και την αβασάνιστη κριτική» και να αφοσιωθούν στην υλοποίηση του έργου τους προς το δημόσιο συμφέρον καθότι υπόλογοι είναι «μόνο στον κυπριακό λαό και σε κανέναν άλλον». Το ερώτημα που προκύπτει τώρα είναι κατά οι αλλαγές στα κομβικά υπουργεία θα αποτελέσουν το «restart» του Νίκου Χριστοδουλίδη, καθότι η διαρροή της δυσαρέσκειάς του για ορισμένους Υπουργούς, σε συνδυασμό με τη παρατεταμένη φημολογία ανασχηματισμού, που έφερε την οικειοθελή παραίτηση του υφυπουργού Καινοτομίας Φίλιππου Χατζηζαχαρία, προκάλεσε περαιτέρω φθορά στην κυβέρνηση και επίσπευσε τις όποιες αποφάσεις.

Ο Υπουργός Άμυνας Βασίλης Πάλμας, Η Υπουργός Γεωργίας Μαρία Παναγιώτου, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Μάριος Χαρτσιώτης και ο Υπουργός Υγείας Μιχάλης Δαμιανός. 

Αυτό που προκαλεί προβληματισμό είναι ότι μέσα σε δέκα μήνες διακυβέρνησης έχουν ήδη αντικατασταθεί επτά αξιωματούχοι. Πρώτη ήρθε η παραίτηση του Μιχάλη Χατζηγιάννη από το υφυπουργείο Πολιτισμού, λόγω της δυσαρέσκειας του Προέδρου με τους χειρισμούς του, στη συνέχεια ήταν η παραίτηση της αναπληρώτριας κυβερνητικής εκπροσώπου Δόξας Κωμοδρόμου μετά το σκάνδαλο με τις υπερωρίες και τη Δευτέρα αποχώρησαν οι υπουργοί Υγείας, Γεωργίας, Άμυνας, Δικαιοσύνης και υφυπουργός Καινοτομίας, τους οποίους ο Πρόεδρος αντικατέστησε με τους Μιχάλη Δαμιανό, Μαρία Παναγιώτου, Βασίλη Πάλμα, Μάριο Χαρτσιώτη και Νικόδημο Δαμιανού αντίστοιχα. Επιπλέον, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέθεσε στη διευθύντρια του διπλωματικού του γραφείου Μαριλένα Ραουνά, το υφυπουργείο Ευρωπαϊκών Θεμάτων, διόρισε τον στενό του συνεργάτη Παναγιώτη Παλατέ Επίτροπο Πολίτη, επίτροπο Περιβάλλοντος την Αντωνία Θεοδοσίου και Επίτροπο Ορεινών Περιοχών τον Χαράλαμπο Χριστοφίνα.

Ο Επίτροπος Ορεινών Χαράλαμπος Χριστοφίνας, ο Επίτροπος Πολίτη Παναγιώτης Παλατές, η Επίτροπος Περιβάλλοντος Αντωνία Θεοδοσίου και ο Υφυπουργός Καινοτομίας Νικόδημος Δαμιανού. 

Τρεις πολιτικοί αναλυτές μιλούν στην «Κ» για τους χειρισμούς του Προέδρου, τις προκλήσεις και τα επόμενα βήματα των νέων μελών της Κυβέρνησης και επισημαίνουν ότι ο ανασχηματισμός ήταν μονόδρομος για τον Νίκο Χριστοδουλίδη, ειδικότερα με τον τρόπο που ανακοινώθηκε, επιχειρήθηκε και τον αντίκτυπο που είχε. Την ίδια ώρα εκφράζουν την άποψη ότι το νέο κυβερνητικό σχήμα λαμβάνει πιο κομματικό χαρακτήρα και καλείται να αντιμετωπίσει μια σειρά από σημαντικές και εξειδικευμένες προκλήσεις.

Η Υφυπουργός Ευρωπαϊκών Θεμάτων Μαριλένα Ραουνά η οποία δεν παρέλαβε ακόμη το χαρτοφυλάκιό της καθώς πρέπει να περάσει από το Υπουργικό Συμβούλιο ο νόμος για τη δημιουργία Υφυπουργείου Ευρωπαϊκών Θεμάτων.

Είναι ο ανασχηματισμός το «restart» Χριστοδουλίδη;

«Θεωρητικά θα μπορούσε». Αυτό απάντησε στην «Κ» ο Διδάκτωρ στις Πολιτικές Επιστήμες, Βασίλης Πρωτοπαπάς, ερωτηθείς αν ο ανασχηματισμός μπορεί να αποτελέσει ένα νέο ξεκίνημα για τον Νίκο Χριστοδουλίδη. Ωστόσο, σημείωσε, ότι το ζητούμενο δεν είναι ούτε η εκκίνηση, ούτε η επανεκκίνηση. «Δεν είναι όλα θέμα εικόνας. Η πολιτική δεν μπορεί να είναι μόνο περιτύλιγμα και γαρνιτούρα», τόνισε. Το μείζων όταν μιλάμε για τη διακυβέρνηση ενός κράτους, εξήγησε, είναι η κατεύθυνση, ο κεντρικός προσανατολισμός, το όραμα. «Ποιο είναι το βασικό αφήγημα του Προέδρου; Ποιες είναι οι βασικές του προτεραιότητες και πώς τις προσεγγίζει; Θέλει η κυβέρνηση του να είναι μεταρρυθμιστική ή διαχειριστική; Θέλει να κάνει τομές και ρήξεις, ή προτιμά να είναι μια άγευστη συνέχεια του προηγούμενου απαξιωμένου σε θέματα διαφθοράς προέδρου;», διερωτήθηκε. «Μέχρι σήμερα η μεγάλη εικόνα, παρά τις καλές επιμέρους προθέσεις, ξεχωρίζω τα χαρτοφυλάκια Εσωτερικών και Παιδείας, μαρτυρά ατολμία, διστακτικότητα, συχνά αντιφατικότητα. Στην καλύτερη, μια διαχείριση που παραπέμπει δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπίας. Ο ανασχηματισμός, με τον τρόπο που εξαγγέλθηκε και επιχειρήθηκε, έχει υπονομεύσει το όλο εγχείρημα του προέδρου για ανατροπή του αρνητικού κλίματος. Θα το δούμε στην πορεία, μακάρι να διαψευστούμε», σημείωσε.

Ο Διδάκτωρ στις Πολιτικές Επιστήμες, Βασίλης Πρωτοπαπάς.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Γιάννος Κατσουρίδης, είπε στην «Κ» ότι ο ανασχηματισμός είναι μια ένδειξη ότι η κυβέρνηση και ο πρόεδρος είναι ακόμα σε μια διαδικασία, που δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί, σε σχέση με την καταστάλαξη του βηματισμού και της ολοκληρωμένης στρατηγικής της. Ως προς το γιατί τώρα και το γιατί οι συγκεκριμένοι υπουργοί και όχι άλλοι, ο κ. Κατσουρίδης είπε πως δεν έχει παρουσιαστεί ένα συγκεκριμένο σκεπτικό οπότε μπορούμε να κάνουμε μόνο υποθέσεις εργασίας. Αυτές οι υποθέσεις, εξήγησε, βασίζονται στο τι δήλωσε κατά καιρούς ο πρόεδρος και που αφορά στην δική του αξιολόγηση για την αποδοτικότητα και παραγωγή έργου από τους υπουργούς του. «Πρέπει επίσης να επισημανθεί το ότι, σημειολογικά, αποτυπώνει την αύξηση της αναλωσιμότητας των πολιτικών προσώπων. Αν δεν κάνω λάθος, είναι η πρώτη φορά που γίνεται ανασχηματισμός αυτού του είδους και εύρους μόλις στους 10 μήνες», είπε.

Ο πολιτικός αναλυτής, Χριστόφορος Χριστοφόρου, ανέφερε ότι ο ανασχηματισμός φαινόταν από καιρό ως αναγκαία ενέργεια για να αντιμετωπιστούν αδυναμίες των αρχικών επιλογών. «Έγινε επιτακτική ανάγκη μετά τη συνέντευξη του Πρόεδρου και τον αντίκτυπο σε πολιτικό, λειτουργικό, μα και ηθικό επίπεδο» σημείωσε, επισημαίνοντας ότι ως κίνηση, απέφυγε παράταση προβλημάτων. Ωστόσο, ως ουσία, πρόσθεσε, αντί ουσιαστική ενίσχυση της δυνατότητας παραγωγής έργου, με στελέχη γνώστες του πορτοφολίου που αναλαμβάνουν, οι πιο πολλές επιλογές φαίνεται να απαντούν πιο πολύ στην ανάγκη αλλαγής προσώπων. «Μάλιστα, έχουμε υπουργούς εντελώς ξένους με το αντικείμενο, σε υπουργεία όπου καλούνται να διαχειρίζονται θέματα τα οποία απαιτούν ευρείες εξειδικευμένες γνώσεις. Βεβαίως, στηριζόμαστε στους λειτουργούς της διοίκησης, μα αυτό είναι άκρως ανεπαρκές αν δεν έχουμε στερεές γνώσεις του αντικειμένου», υποστήριξε.

Το κομματικό αποτύπωμα και το ανέγγιχτο Προεδρικό

Στο νέο κυβερνητικό σχήμα είναι αντιληπτή η ισχυρότερη παρουσία του ΔΗΚΟ, αφού ο αντιπρόεδρος του κόμματος Μιχάλης Δαμιανός αναλαμβάνει το κρίσιμο υπουργείο Υγείας, ενώ και για το υπουργείο Δικαιοσύνης ήθελε να έχει λόγο ο Νικόλας Παπαδόπουλος. Για το γεγονός αυτό, ο κ. Πρωτοπαπάς είπε πως είναι πασιφανές ότι ο πρόεδρος θέλησε να συνδέσει εντονότερα την κυβέρνησή του με τα κόμματα που τον στηρίζουν. «Σαφώς και τα κόμματα θα ήθελαν κάτι τέτοιο, καθώς το δημοσκοπικό τους εκτόπισμα έχει καταβαραθρωθεί» σημείωσε και επισήμανε ότι «η σχέση κυβέρνησης – συγκυβερνώντων κομμάτων μοιάζει να λειτουργεί αρνητικά για όλους. Δεν υπάρχει κάτι μεμπτό στο διορισμό υπουργών που έχουν κομματική ιδιότητα. Το πρόβλημα είναι ότι προεκλογικά αλλά και μετεκλογικά ο πρόεδρος δεσμεύτηκε ότι δεν θα διορίσει κομματικά στελέχη στην κυβέρνηση. Ούτε άτομα που υπηρέτησαν σε προηγούμενες κυβερνήσεις. Δικαιούται να αλλάξει γνώμη. Αλλά οφείλει να το παραδεχθεί και να το εξηγήσει δημόσια στους πολίτες. Αντί για μια έντιμη και πειστική εξήγηση, οι πολίτες αντιμετωπίζονται από την κυβέρνηση ως να είναι περιορισμένης αντιληπτικής ικανότητας».

Από την μεριά του ο κ. Κατσουρίδης χαρακτήρισε στην «Κ» την αλλαγή στο κυβερνητικό σχήμα ως «πιο πολιτική». «Υποχωρεί το τεχνοκρατικό στοιχείο στη συνολική σύνθεση του υπουργικού συμβουλίου προς όφελος του πολιτικού και του κομματικού», εξήγησε. Επισήμανε πως οι επιλογές θα κριθούν στην πράξη, από το έργο και τις επιλογές του καθενός. «Κριτήριο της αλήθειας είναι η πράξη. Αν θα ξεχώριζα κάτι στις νέες επιλογές δεν είναι ως προς τα άτομα αυτά καθ' εαυτά, αλλά ως προς τα πολιτικά μηνύματα που δίνονται μέσα από τις συγκεκριμένες επιλογές. Ως τέτοια είναι η κίνηση εμπλοκής του Κινήματος Οικολόγων στο κυβερνητικό σχήμα έστω και έμμεσα, η απεύθυνση του προέδρου ξανά στο ακροατήριο του ΔΗΣΥ και της εκκλησίας μέσω συγκεκριμένων επιλογών που έγιναν και η ενίσχυση των κομματικών αναφορών μελών του υπουργικού συμβουλίου», τόνισε.

Ο Αναπληρωτής Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Γιάννος Κατσουρίδης.

Αίσθηση προκάλεσε και το γεγονός ότι, παρά τις κρίσεις που είχαν προκύψει από τον Λόφο και τους χειρισμούς του ιδίου του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο κ. Χριστοδουλίδης δεν προχώρησε σε οποιεσδήποτε αλλαγές στο Προεδρικό. Κληθείς να σχολιάσει την απόφαση αυτή, ο κ. Πρωτοπαπάς είπε πως δεν θεωρεί ότι με την πρώτη δυσκολία ή κρίση πρέπει να παύονται και να αντικαθίστανται πολιτικοί συνεργάτες. «Ένας ηγέτης που με την πρώτη δυσκολία και προς εξυπηρέτηση της δικής του εικόνας θυσιάζει συνεργάτες, δεν είναι ηγέτης. Θα μπορούσα χάριν λαϊκισμού να σας πω ότι ο πρόεδρος δεν έκανε αλλαγές στο προεδρικό διότι πολλοί συνεργάτες του είναι συγγενείς, φίλοι και κουμπάρες. Ειλικρινά δεν πιστεύω κάτι τέτοιο. Ούτε μπορώ να συμφωνήσω ότι υπήρξαν τέτοια προβλήματα που θα δικαιολογούσαν εκκαθαρίσεις στενών συνεργατών. Για να μπορέσει ένα πολιτικό στέλεχος να παράξει έργο χρειάζεται χρόνο και πάνω από όλα περιβάλλον στήριξης και εμπιστοσύνης. Δεν γίνεται τη μια μέρα να λες στους Υπουργούς σου ότι αν έχεις παράπονο θα τους το πεις απευθείας, και την επομένη να τους παύεις χωρίς οι ίδιοι να έχουν καταλάβει τι έκαναν λάθος», διευκρίνισε.

Οι χειρισμοί Χριστοδουλίδη

Για τον τρόπο με τον οποίο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας διαχειρίστηκε την όλη κατάσταση, ο κ. Κατσουρίδης είπε ότι ο Πρόεδρος δεν είχε άλλη επιλογή από το να επισπεύσει την όποια σκέψη έκανε για ανασχηματισμό και να την πραγματώσει. «Η συνέχιση της εσωστρέφειας που προκλήθηκε θα μεγέθυνε τη ζημιά τόσο στην εικόνα της κυβέρνησης και του ίδιου προσωπικά όσο και στην παραγωγή πολιτικής» δήλωσε, προσθέτοντας ότι η παραίτηση του κ. Χατζηζαχαρία είναι χαρακτηριστικό δείγμα του πώς μια κατάσταση και ανεξάρτητα ποιος την δρομολόγησε ή την ξεκίνησε, μπορεί να αποκτήσει μια δυναμική δική της που να εκφύγει του οποιουδήποτε ελέγχου. «Ο πρόεδρος προφανώς άνοιξε το θέμα με άλλο σκεπτικό, και με άλλη στόχευση, αλλά δεν του βγήκε, κάτι που οδήγησε σε επίσπευση της υλοποίησης του ανασχηματισμού», σημείωσε.

Ο κ. Χριστοφόρου εξέφρασε την άποψη ότι έχουμε ένα αμφίσημο χειρισμό, καλό και κακό. «Φυσικά, η μεγάλη ζημιά είχε ήδη γίνει. Μάλιστα, παρά τον ανασχηματισμό, παραμένουν σκιές για μέλη της κυβέρνησης τα οποία ναι μεν δεν αντικαταστάθηκαν, εκτέθηκαν όμως με αναφορές στον τύπο. Εκ των υστέρων, κρίνεται πως ήταν θετικό που έγινε ο ανασχηματισμός πριν προκληθεί μεγαλύτερη αναστάτωση και ζημιά. Όμως, έγινε βεβιασμένα και με την αρνητική επενέργεια όσων προηγήθηκαν. Αυτό έδρασε ανασταλτικά στην ανάγκη για πιο αξιόπιστες επιλογές, οι οποίες να πείθουν. Έχω την αίσθηση πως η μακρά προσφώνηση του Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη κατά την τελετή διαβεβαίωσης είχε το χαρακτήρα προεκλογικής ή προβολής πεπραγμένων, ακριβώς για να διώξει σκιές που παραμένουν στο θέμα του ανασχηματισμού», δήλωσε.

Ο πολιτικός αναλυτής, Χριστόφορος Χριστοφόρου.

Οι προκλήσεις και η επόμενη μέρα

Σε σχέση με τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι νέοι Υπουργοί, ο κ. Κατσουρίδης είπε ότι στο κάθε υπουργείο και στον κάθε τομέα υπάρχουν πολλές και εξειδικευμένες προκλήσεις. «Αν θα έκανα αναφορά σε μια γενική πρόκληση, αυτή είναι η παραγωγή πολιτικής, ο καθένας στον τομέα του, που να έχει απτό όφελος στον πολίτη. Αυτό συνεπάγεται μελέτη, ενσυναίσθηση για το τι συμβαίνει στην κοινωνία, ικανότητα σύνθεσης, καλά αντανακλαστικά, υπευθυνότητα και μεγάλα αποθέματα αντοχής διότι οι πολιτικοί γίνονται ολοένα και περισσότερο αντικείμενο κάθε είδους κριτική και ως εκ τούτου πιο εύκολα αναλώσιμοι σε σχέση με το παρελθόν», επισήμανε.

Ο κ. Χριστοφόρου εξέφρασε τη θέση πως πρώτη πρόκληση για όλους είναι να ενημερωθούν για το αντικείμενο για το οποίο καλούνται να διαμορφώσουν πολιτική και να λαμβάνουν αποφάσεις. «Στα υπουργεία Υγείας και Γεωργίας, λιγότερο στο Δικαιοσύνης, αυτή η ενημέρωση θα είναι μακρά και επίπονη. Δεν αφορά απλώς πληροφορίες και γνώσεις, είναι διαδικασία κατανόησης της ουσίας των προβλημάτων που υπάρχουν, συσχετισμού μεταξύ διαφόρων τομέων και συμφερόντων. Η επιβίωση του ΓΕΣΥ, η αυτονόμηση δημοσίων υπηρεσιών υγείας, προπάντων ο έλεγχος και η βελτίωση των υπηρεσιών που προσφέρονται είναι σύνθετα, δύσκολα προβλήματα. Πολλά συμφέροντα εμπλέκονται, το συμφέρον του πολίτη αναμένει αντιμετώπιση επιβουλών και, κυρίως, λύσεις προς όφελος της υγείας. Στο υπουργείο Γεωργίας, δεν μπορεί να μας διαφεύγουν οι τεράστιες πιέσεις στο περιβάλλον, οι πολύ χαμηλές επιδόσεις της Κύπρου στην προστασία, η ανάγκη διαφύλαξης του Ακάμα ως πραγματικού Εθνικού Πάρκου, η, επιτέλους, ορθολογική διαφύλαξη του χαλουμιού, όχι ως ΠΟΠ κάποιων επαγγελματιών, μα ως εθνικού προϊόντος με παράδοση», εξήγησε. Στο υπουργείο Δικαιοσύνης, συμπλήρωσε, «μέγιστο πρόβλημα είναι οι καθυστερήσεις στην απόδοση Δικαιοσύνης, όπως επίσης η απαξίωση στην κρίση των πολιτών». Ολόκληρο το σύστημα, από την αρχική έρευνα υποθέσεων, την ανάκριση, την ιατροδικαστική και τα δικαστήρια παρουσίασε τα τελευταία χρόνια πολύ προβληματικό πρόσωπο. Εκτός από τη ζωή και την καθημερινότητα των πολιτών, το σύστημα δικαιοσύνης έχει εμφανείς αρνητικές επιπτώσεις στην κοινωνία γενικά, μα και στην οικονομική ζωή. Πώς θα λυθούν αυτά, προβλήματα που χρονίζουν;», διερωτήθηκε.