Της δρος ΑΝΤΡΗΣ ΧΑΤΖΗΑΝΔΡΕΟΥ
Μια ιστορική διερεύνηση των disjecta membra, δηλαδή των «διάσπαρτων θραυσμάτων» της σύγχρονης κυπριακής πολιτικής, δεν θα μπορούσε να ήταν πολύπλευρη και ολοκληρωμένη εάν δεν λάμβανε υπόψη τη σχέση έντασης μεταξύ της αισθητικής στη σύγχρονη πολιτική, έτσι όπως εκφράζεται από τους πολιτικούς σήμερα, και της εμπειρικής πραγματικότητας, έτσι όπως καταγράφεται στον δημόσιο διάλογο και στη μετεξέλιξη των αντιλήψεων των πολιτών.
Ένα τέτοιο παράδειγμα έντασης αποτελεί η προτροπή του Tiny Kox από το βήμα της κυπριακής Βουλής στον Νίκο Χριστοδουλίδη να συνεχίσει τις συνομιλίες από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά και να αξιοποιήσει πλήρως το πλαίσιο Γκουτέρες, την ώρα που η κυβέρνηση αποφασίζει να δώσει λύση (δύο κρατών) στον σάλο με τα καύσιμα, παραβιάζοντας τον Κανονισμό της Πράσινης Γραμμής και προσπερνώντας διακριτικά τις ενδεχόμενες συνεννοήσεις τιμών από πρατηριούχους, καθώς και τις αυξήσεις στις πωλήσεις τους σε σχέση με τις αντίστοιχες περιόδους 2022 και 2021. Ο πολιτικός σουρεαλισμός, που χαρακτηρίζει την παρούσα χρονική περίοδο, θυμίζει στίχους αρχαίας ποίησης που ενώ ανήκουν στο ίδιο χειρόγραφο, είναι σχισμένοι και φυλαγμένοι σε διάφορες βιβλιοθήκες.
Κάποια στιγμή, το ποίημα αυτό αναδιατάσσεται με τρόπο που τα διαμελισμένα μέρη του συνενώνονται και θυμίζουν μια αναγνωρίσιμη πηγή. Αυτή, της σύγχρονης κυπριακής πολιτικής, σε μια περίοδο όπου οι αναλύσεις πολιτών και πολιτικών, κτυπούν για άλλη μια φορά κόκκινο στο πατριωτικό βαρόμετρο. Η ένταση που δημιουργείται από την αισθητική ανάλυση της πολιτικής στασιμότητας στο Κυπριακό από τη μία, σε συνάρτηση με την εμπειρική πραγματικότητα στον εφοδιασμό καυσίμων από τα Κατεχόμενα από την άλλη, αποτελούν εκρηκτικό κοκτέιλ κλαταρίσματος των συνειδήσεων των πολιτών, αφού οι χειρισμοί της κυβέρνησης εδραιώνουν συνειδησιακά την επίσημη πλέον θέση της Τουρκίας για λύση δύο κρατών.
Αλλο όραμα και άλλο όρομα
Όταν λοιπόν, το πατριωτικό βαρόμετρο κτυπά κόκκινο και οι συνειδήσεις κλατάρουν, παρατηρείται το εξής φαινόμενο: οι δημόσιοι εναγκαλισμοί μεταξύ πολιτικών και πολιτών/προσωπικοτήτων αυξάνονται και λειτουργούν ως σφραγίδα ηθικής ανωτερότητας στη σύγχρονη πολιτική. Ως συμπεριφορικό σκαλοπάτι που αποδεικνύει ότι οι ανθρώπινες σχέσεις υπερισχύουν των σοβαρά αντικρουόμενων πολιτικών απόψεων και δημιουργούν, μάλιστα, πρόσφορο έδαφος για χάραξη κοινής πολιτικής σε φλέγοντα ζητήματα.
Οι δημόσιοι εναγκαλισμοί, είναι αδιαμφισβήτητα ένα από τα πιο διαδεδομένα εργαλεία προώθησης ορόματος, εκεί όπου το όραμα στερείται λογικής, άρα και προοπτικής. Ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι η εμμονική δέσμευση του Νίκου Χριστοδουλίδη για διορισμό απεσταλμένου της Ε.Ε. στο Κυπριακό, χωρίς αυτή να συνοδεύεται από συγκεκριμένο έγγραφο που να εξηγεί τον ρόλο του σε σχέση με τα Ηνωμένα Έθνη, ή τη στρατηγική με την οποία η ε/κ πλευρά θα πείσει την Τουρκία να αποδεχτεί κάτι τέτοιο σήμερα. Η τραγικότητα που συνοδεύει τη «μέθοδο του εναγκαλισμού», λειτουργεί λίγο-πολύ ως ένα ποιητικό γεφύρωμα μεταξύ της σκληρής πραγματικότητας και της υποκειμενικής ερμηνείας, κάτι παρόμοιο με την επικινδυνότητα που κρύβεται πίσω από το ανέλεγκτο του γενικού εισαγγελέα και την επίκληση του δημοσίου συμφέροντος με υποκειμενικές ερμηνείες. Και στις δύο περιπτώσεις, «η έγνοια» για το κοινό καλό, δημιουργεί ένα περίεργο είδος συλλογικότητας όπου το «εγώ» κυριαρχεί και θωρακίζεται.
Και ενόσω ο πρόεδρος ψάχνει συμμαχίες στην Ευρώπη για να επιτύχει την ενότητα στο κυβερνητικό μέτωπο, στο εσωτερικό εξελίσσονται διεργασίες για επίτευξη συμμαχιών. Το πρόσφατο επίσημο κάλεσμα του ΑΚΕΛ σε προσωπικότητες με σκοπό τη δημιουργία οργανικών συνθηκών οικοδόμησης μιας ευρύτερης κοινωνικής συμμαχίας, φέρεται να ενόχλησε εν πρώτοις κάποιους κύκλους πολιτών. Μια από τις προφάσεις που προβλήθηκαν, ήταν ότι η απόφαση της Αριστεράς να απευθύνει πρόσκληση σε προσωπικότητες αντί σε οργανωμένα σύνολα, φανέρωνε μια μετατόπιση του κόμματος από το συλλογικό στο προσωπικό.
Η ενόχληση αυτή, αν και σεβαστή, δεν ήταν επαρκώς αιτιολογημένη κατά την άποψή μου, ιδιαίτερα εάν αναλογιστεί κανείς πως για να υπάρξει μια εννοιακά κατανοημένη κοινότητα και δη μια υγιής κοινωνική συμμαχία, η ύπαρξη μιας απελευθερωμένης ατομικότητας αποτελεί προϋπόθεση –όπως και το αντίθετο βεβαίως. Οι άγραφοι νόμοι ηθικής μπορούν εύκολα ή και άθελα να υποκινήσουν μια διαδικασία βραχυκύκλωσης του «ιδεατά συλλογικού», τοποθετώντας προσωπικότητες είτε στη «σωστή» είτε στη «λανθασμένη» πλευρά της ιστορίας. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι, η επίκληση της «σωστής πλευράς της ιστορίας» είναι ένας μηχανισμός αυτοπροστασίας που τίθεται σε λειτουργία υποκινούμενος από τις ασυνείδητες προκαταλήψεις μας, κάθε φορά που νιώθουμε ότι τα νερά μιας προσπάθειας θολώνουν επιτηδευμένα, ενώ ταυτόχρονα αδυνατούμε να διακρίνουμε και να αποδεχθούμε ότι το «εγώ» μας, «κλωτσά», κάθε φορά που «το δικό μας δεν περνά» ακριβώς έτσι όπως το φανταζόμασταν.
Μετά τον Στέφανο Στεφάνου και το ΑΚΕΛ από τη μια, σε μια ενδιαφέρουσα αποκάλυψη προέβη και ο Γιώργος Παμπορίδης από την άλλη, σε συνέντευξή του στον Αντρέα Κημήτρη στην «Καθημερινή», αφού επίσης οδεύει ολοταχώς στη δημιουργία πολιτικής πλατφόρμας, χωρίς όμως συγκεκριμένο πολιτικό στίγμα ή προσανατολισμό και μακριά από κομματικούς μηχανισμούς. Η έννοια της σύγχρονης ηθικής ανωτερότητας στην πολιτική, επιχειρεί να πάρει σάρκα και οστά το αμέσως επόμενο διάστημα.
Ενώνοντας τα διάσπαρτα θραύσματα της σύγχρονης κυπριακής πολιτικής επομένως, διαπιστώνει κανείς μια αναθεωρημένη ρητορική της σύγχρονης ηθικής ανωτερότητας στην πολιτική. Αυτής που, ενώ θέλει την κοινωνία να πολιτεύεται χωρίς πολιτικό στίγμα, τη θέλει ταυτόχρονα να μπορεί να προσφέρει στην αξία, στην ελευθερία και στην ανεξαρτησία των ανθρώπων ως λομπίστας. Μέσα δηλαδή, από την επιρροή της στη διαμόρφωση πολιτικών. Επιδιώκεται έτσι, ένα νέο μοντέλο συμμετοχικότητας, στο οποίο οι πολίτες να δημιουργούν πολιτικές συνθήκες επίλυσης προβλημάτων, έχοντας ως αφετηρία την απομάκρυνσή τους από παλαιοκομματικούς μηχανισμούς. Η ρητορική αυτή ξεφεύγει από τα στεγανά της πολιτικής ανάλυσης με βάση το πολιτικό κριτήριο, αλλά διαμορφώνεται με βάση μια παρερμηνευμένη, ίσως, έννοια της ενεργούς πολιτότητας, η οποία μέχρι στιγμής εκφράζεται κυρίως μέσα από τα ΜΚΔ, προσφέροντας ικανοποιητική εκτόνωση στη σύγχρονη επαναστατική απολιτίκ οντότητα.
Ωστόσο, η έννοια της πολιτικής συνθήκης συγχέεται με αυτή της διαπροσωπικής σχέσης. Συγχέεται δηλαδή με την αποτύπωση μιας συγκεκριμένης στιγμής από το φωτογραφικό κλικ και το ανέβασμά της στο διαδίκτυο με ενισχυμένο το «φίλτρο απολιτίκ».
Οφείλουμε συνεπώς, να λέμε στην κοινωνία τα πράγματα με τ’ όνομά τους και να παραδεχόμαστε ότι, τα σύγχρονα επικοινωνιακά εργαλεία δεν δημιουργούν ουσιαστικές και στέρεες συνθήκες μακροχρόνιας πολιτικής στρατηγικής. Ούτε οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις μεταξύ πολιτικών και άλλων παραγόντων του τόπου μπορούν και είναι ικανές από μόνες τους να δημιουργήσουν υγιείς πολιτικές συνθήκες για το καλώς νοούμενο συμφέρον των πολιτών. Αυτά, αποτελούν ουτοπικές προσεγγίσεις στη διαμόρφωση συνειδησιακής πολιτικής, ιδιαίτερα σε ένα μικρό πολιτικό σκηνικό όπου κυριαρχεί η διαφθορά και όπου πολίτης και πολιτικός υποτάσσονται σε επιθυμίες και συμφέροντα της στιγμής. Τέτοιες φιλοσοφίες, πόρρω απέχουν από τη διαχρονική διαπίστωση ότι, ο μόνος τρόπος περιορισμού της ανόδου της Ακροδεξιάς στον τόπο μας και της αποφυγής της διχοτόμησης του νησιού μας, είναι η επείγουσα διεύρυνση της σύγχρονης προοδευτικής Αριστεράς. Η εξελισσόμενη, άρα, έννοια της αισθητικής στην πολιτική θα είναι πάντοτε ανοικτή σε υποψίες και έτσι οφείλει να παραμείνει.
Η δρ Άντρη Χατζηανδρέου είναι πιανίστα και εκπαιδευτικός.
