ΑΜΠΕ
Ένα νέο είδος σαύρας που έζησε στην Τυνησία πριν από περίπου πενήντα εκατομμύρια χρόνια ανακάλυψε ο Δρ. Γιώργος Γεωργαλής, καθηγητής στο Ινστιτούτο Συστηματικής κι Εξέλιξης των Ζώων της Πολωνικής Ακαδημίας Επιστημών στην Κρακοβία, ο οποίος, σε συνεργασία με ερευνητές από Γερμανία, Γαλλία και Τυνησία, ερευνά απολιθώματα σαγονιών και σπονδύλων που φυλάσσονται στις συλλογές του Εθνικού Γραφείου Ορυχείων της Τυνησίας στην Τύνιδα.
«Έδωσα το όνομα Τεραστιοδοντόσαυρος (Terastiodontosaurus marcelosanchezi) στο νέο ζώο για να τονίσω τα πολύ αξιοπερίεργα χαρακτηριστικά του σχετικά με το μέγεθος και το σχήμα των δοντιών του», ανέφερε στο Αθηναϊκό/ Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο ερευνητής.
Ο Τεραστιοδοντόσαυρος, όπως εξηγεί, ανήκε σε μια ομάδα σαυρών που ονομάζονται Αμφίσβαινες. Πρόκειται για κυρίως άποδες σαύρες, που ζουν τον περισσότερο χρόνο σε υπόγεια λαγούμια και σπάνια εμφανίζονται στην επιφάνεια της γης. Οι Αμφίσβαινες υπάρχουν σήμερα στην Αμερική, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή ενώ στην Ευρώπη ζουν αποκλειστικά στην Ιβηρική χερσόνησο και σε κάποια νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
«Τα απολιθωμένα σαγόνια του Τεραστιοδοντόσαυρου είναι πολύ μεγαλύτερα από οποιοδήποτε άλλη Αμφίσβαινα και φανερώνουν ότι ήταν ένα ζώο που ξεπερνούσε το ένα μέτρο σε μήκος, καθιστώντας το ως τον μεγαλύτερο αντιπρόσωπο αυτής της ομάδας σαυρών. Πιθανόν αυτό το μέγιστο μέγεθος να οφείλεται στο γεγονός ότι η εποχή που έζησε ο Τεραστιοδοντόσαυρος χαρακτηρίζεται από εξαιρετικά θερμό κλίμα και υψηλές θερμοκρασίες, οι οποίες προφανώς ευνοούσαν τα ερπετά».
Πέραν του εντυπωσιακού μεγέθους, ο Τεραστιοδοντόσαυρος είναι αξιοσημείωτος για τα πολύ περίεργα δόντια του, τα οποία διαφέρουν από οποιοδήποτε άλλο ερπετό. Ο Δρ. Γεωργαλής το ονόμασε έτσι για κάποιο προφανή λόγο (στην Παλαιοντολογία, τα ζώα ονομάζονται διεθνώς συνήθως με ελληνικά ονόματα): ένα δόντι στο πάνω και κάτω σαγόνι του Τεραστιοδοντόσαυρου ήταν πραγματικά «τεράστιο» σε σχέση με τα υπόλοιπα δόντια. Με αυτά τα δόντια, ο Τεραστιοδοντόσαυρος είχε ένα πανίσχυρο δάγκωμα, το οποίο του επέτρεπε να συνθλίβει μεγάλα σαλιγκάρια που ζούσαν στο περιβάλλον του.
«Το ένα δόντι στην πάνω και κάτω σιαγόνα είναι πραγματικά τεράστιο -αλλά όχι σε ύψος, σε μήκος. Είναι πολύ πεπλατυσμένο και πολύ μεγαλύτερο απ' όλα τα υπόλοιπα δόντια στη σειρά. Αυτό φαίνεται καθαρά και στην απεικόνιση, όπου στην πάνω σιαγόνα, το δεύτερο δόντι (μετρώντας από πίσω) είναι τεράστιο σε μήκος σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα δόντια».
Αντίθετα με τις σημερινές Αμφίσβαινες, ο Τεραστιοδοντόσαυρος θεωρείται ότι δεν ζούσε σε λαγούμια, αλλά στην επιφάνεια της γης. Το νέο αυτό είδος λοιπόν, σύμφωνα με τον κ. Γεωργαλή, προσφέρει πολύτιμα στοιχεία για τον γιγαντισμό, την εξέλιξη, την ποικιλομορφία και τον τρόπο ζωής των Αμφίσβαινων, της μυστηριώδους αυτής ομάδας σαυρών, που ζουν κυρίως στην αφάνεια κάτω από το έδαφος- ανάμεσα τους και τη «δική μας» σημερινή Αμφίσβαινα (είδος Blanusstrauchi), που ζει σε κάποια από τα νησιά μας (Ρόδος, Σύμη, Κως,Λέρος, Κάλυμνος, Καστελόριζο, Φούρνοι και Σάμος).
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό Zoological Journal of the Linnean Society, Georgalis, G.L., K.T. Smith, L. Marivaux, A. Herrel, E.M. Essid, H. Khayati Ammar, W. Marzougui, R. Temani and R. Tabuce. 2024. The world's largest worm lizard: a new giant trogonophid (Squamata, Amphisbaenia) with extreme dental adaptations from the Eocene of Chambi, Tunisia. Zoological Journal of the Linnean Society, zlae133.
