Προωθητική Ενέργεια
Ο νομικός Μενέλαος Κυπριανού εξηγεί με απλό και κατανοητό τρόπο ορολογίες που σχετίζονται με το εθνικό μας θέμα και που κυριαρχούν στις δηλώσεις των πολιτικών και στην αρθρογραφία δημοσιογράφων. Όροι, όπως η κυριαρχία, η κρατική αναγνώριση και η διεθνής προσωπικότητα, όπου συχνά συμπλέκονται έντονα η νομική με την πολιτική επιστήμη.
–Μπορούμε να αρχίσουμε με τον ορισμό του «κυρίαρχου κράτους». Πότε βάσει του διεθνούς δικαίου θεωρείται ότι ένα κράτος είναι κυρίαρχο και πώς εφαρμόζεται η έννοια αυτή στην περίπτωση της λεγόμενης ΤΔΒΚ;
–Η κυριαρχία είναι το πιο απαραίτητο χαρακτηριστικό ενός κράτους και σημαίνει τη δυνατότητα ενός κράτους, στο πλαίσιο καθορισμένης εδαφικής επικράτειας, να ασκεί εσωτερική και εξωτερική πολιτική και να είναι αυτόνομο. Μόνο κυρίαρχα κράτη μπορούν να είναι μέλη των Ηνωμένων Εθνών και άλλων διεθνών οργανισμών και να έχουν πρόσβαση στο Διεθνές Δικαστήριο.
Βάσει της Συνθήκης του Μοντεβιδέο του 1933 για να θεωρείται κυρίαρχο ένα κράτος θα πρέπει να πληροί τέσσερα κριτήρια και συγκεκριμένα να έχει μόνιμο πληθυσμό, καθορισμένη εδαφική επικράτεια, κυβέρνηση και την ικανότητα να συναλλάττεται με άλλα κράτη. Εφαρμόζοντας τα πιο πάνω στην περίπτωση της ΤΔΒΚ βλέπουμε ότι δεν έχει πλήρη ικανότητα να συναλλάττεται με άλλα κράτη, αφού αυτά αρνούνται να έχουν διπλωματικές ή εμπορικές σχέσεις μαζί της (με εξαίρεση την Τουρκία και ενδεχομένως και μικρό αριθμό άλλων κρατών). Οπότε είναι σαφές ότι η ΤΔΒΚ δεν πληροί το τέταρτο κριτήριο για να θεωρείται κυρίαρχο κράτος. Υπάρχει δε και ερωτηματικό εάν πληροί το τρίτο κριτήριο δηλαδή της ύπαρξης κυβέρνησης. Αυτό λόγω του ότι βάσει του διεθνούς δικαίου η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι και αυτόνομη. Στην περίπτωσή μας υπάρχει σαφής σχέση εξάρτησης της ΤΔΒΚ με την Τουρκία, η οποία ανάμεσα σε άλλα διατηρεί στρατεύματα επί του εδάφους και της παρέχει σοβαρή οικονομική στήριξη. Η εν λόγω σχέση εξάρτησης έχει διαπιστωθεί και από το ΕΔΑΔ στην υπόθεση Λοϊζίδου και σε μεταγενέστερες υποθέσεις.
–Ένα άλλο επίκαιρο θέμα είναι αυτό της αναγνώρισης. Με ποιο τρόπο ένα κράτος μπορεί να αναγνωρίσει κάποια άλλη οντότητα;
«Βάσει του διεθνούς δικαίου είναι ακατανόητο αυτό που κατά καιρούς αναφέρεται από την τουρκική πλευρά ότι στην Κύπρο υπάρχουν «δύο κυριαρχικά ίσες οντότητες».
–Κρατική αναγνώριση βάσει του διεθνούς δικαίου σημαίνει την απόφαση ενός κυρίαρχου κράτους να αποδεχθεί και να αντιμετωπίζει άλλη οντότητα επίσης ως κυρίαρχο κράτος. Αποτελεί αποκλειστικό προνόμιο κάθε κράτους κατά πόσο επιθυμεί να αναγνωρίσει άλλη οντότητα ως κυρίαρχο κράτος. Συνήθως τα κράτη δεν θα αναγνωρίσουν μία άλλη οντότητα όταν θεωρούν ότι αυτή προκύπτει ως αποτέλεσμα παρανομίας ή ως αποτέλεσμα παράβασης του διεθνούς δικαίου. Παράδειγμα βεβαίως αποτελεί η ίδια η ΤΔΒΚ (άλλο παράδειγμα αποτέλεσε η Ροδεσία, η οποία δεν αναγνωρίστηκε από κανένα κράτος εκτός ενδεχομένως από τη Νότια Αφρική).
Το πώς επιτυγχάνεται η αναγνώριση είναι ένα σύνθετο θέμα και υπάρχουν διάφορες θεωρίες. Είναι δε ένα θέμα στο οποίο συμπλέκεται έντονα η νομική με την πολιτική επιστήμη. Γενικά, όμως, μπορεί να λεχθεί ότι αναγνώριση επιτυγχάνεται είτε με ρητό τρόπο (δηλαδή με ανακοίνωση ενός κράτους ότι αναγνωρίζει την άλλη οντότητα) είτε με κάποια πράξη που να συνεπάγεται την αναγνώριση της άλλης οντότητας. Στη δεύτερη, όμως, περίπτωση θα πρέπει η πράξη αυτή να είναι ξεκάθαρη και να μην αφήνει αμφιβολία ότι με αυτήν αναγνωρίζεται η άλλη οντότητα. Για παράδειγμα, η χωρίς επιφύλαξη σύναψη απευθείας σύμβασης με άλλη οντότητα συνεπάγεται την αναγνώρισή της. Από την άλλη εάν ένα κράτος εισέλθει σε μια πολυμερή διεθνή σύμβαση στην οποία τυγχάνει να είναι μέρος και η άλλη οντότητα αυτό δεν συνεπάγεται δίχως άλλο ότι την αναγνωρίζει.
Είναι δε πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι ένα κράτος μπορεί με ρητό τρόπο να διακηρύξει ότι συγκεκριμένες πράξεις του δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι υποδηλούν την αναγνώριση της άλλης οντότητας. Αυτό το βλέπουμε διαχρονικά να συμβαίνει στην πράξη στη σχέση των αραβικών κρατών με το Ισραήλ.
–Ο Ερσίν Τατάρ κάνει λόγο για τα τρία Α – Απευθείας Πτήσεις, Απευθείας Εμπόριο και Απευθείας Σχέσεις με άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμούς. Εάν τα πιο πάνω λάβουν χώρα θα σημαίνει ότι το ΤΔΒΚ αναγνωρίζεται ως κράτος;
–Όχι απαραιτήτως, αφού ένα κράτος το οποίο, για παράδειγμα, θα έχει απευθείας εμπορικές σχέσεις με την ΤΔΒΚ μπορεί ρητά να διακηρύξει ότι η πράξη αυτή δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι σημαίνει ότι αναγνωρίζει την ΤΔΒΚ. Παραπέμπω και στα όσα ανέφερα παραπάνω.
–Πώς θα πρέπει κάποιος να αντιλαμβάνεται τον όρο «κυριαρχική ισότητα» που με κατά καιρούς δηλώσεις του θέτει ως προϋπόθεση ο Τ/κ ηγέτης για να παρακαθήσει σε συνομιλίες;
–Ο όρος «κυριαρχική ισότητα» δεν συναντάται στο διεθνές δίκαιο. Σε κάθε περίπτωση και με βάσει όσα ανέφερα πιο πάνω η Κυπριακή Δημοκρατία ακόμη και να ήθελε δεν μπορεί από μόνη της να καταστήσει την ΤΔΒΚ κυρίαρχο κράτος. Πόσο μάλλον «ισότιμο» κυρίαρχο κράτος με την Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία είναι κράτος μέλος των Ηνωμένων Εθνών και η οποία είναι συμβαλλόμενο μέρος σε διμερείς και διεθνείς συνθήκες που ως κυρίαρχο κράτος έχει υπογράψει. Μόνο εάν ικανοποιήσει τα τέσσερα κριτήρια που αναφέρθηκαν προηγουμένως θα μπορεί η ΤΔΒΚ, βάσει του διεθνούς δικαίου, να θεωρείται κυρίαρχο κράτος. Σε σχέση λοιπόν με τα παραπάνω μπορεί και να λεχθεί ότι βάσει του διεθνούς δικαίου είναι ακατανόητο αυτό που κατά καιρούς αναφέρεται από την τουρκική πλευρά (για παράδειγμα πρόσφατα από τον Τούρκο ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν) ότι στην Κύπρο υπάρχουν «δύο κυριαρχικά ίσες οντότητες».
–Γίνεται συχνά αναφορά ότι η Άγκυρα θα πρέπει να επανέλθει εντός του πλαισίου των ψηφισμάτων του ΟΗΕ και ειδικότερα στα λεγόμενα τρία «singles», δηλαδή τις αρχές της μιας κυριαρχίας, μιας διεθνούς προσωπικότητας και μιας ιθαγένειας. Πώς ερμηνεύονται βάσει του διεθνούς δικαίου οι έννοιες αυτές;
–Στην περίπτωση του εθνικού μας θέματος η συζήτηση αυτή αφορά τη διαφορά μεταξύ ενός ενιαίου ομόσπονδου κράτος που αποτελείται από συνιστώντα κρατίδια και τη λύση που εσχάτως προτείνει η τουρκική πλευρά των δύο κρατών. Η μία κυριαρχία, η μία διεθνής προσωπικότητα και η μία ιθαγένεια αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά ενός ομόσπονδου κράτους. Όπου υπάρχει μόνο μία κεντρική κυβέρνηση (από την οποία όμως σημαντικές εξουσίες μεταβιβάζονται στα συνιστώντα κρατίδια). Το ομόσπονδο κράτος έχει μόνο μία διεθνή προσωπικότητα και όλοι οι πολίτες του έχουν την ίδια ιθαγένεια.
Παράδειγμα ομόσπονδου κράτους αποτελούν βεβαίως οι ΗΠΑ όπου οι Πολιτείες έχουν τις δικές τους εξουσίες και νόμους αλλά ταυτόχρονα ακολουθούν τους νόμους και τις πολιτικές του ομόσπονδου κράτους σε σχέση με εθνικά και άλλα συγκεκριμένα θέματα. Οι ΗΠΑ έχουν μόνο μία διεθνή προσωπικότητα και όλοι οι πολίτες της την ίδια ιθαγένεια.
Αντιθέτως η λύση δύο κρατών στην περίπτωσή μας σημαίνει τη δημιουργία δύο ανεξάρτητων, κυρίαρχων κρατών που θα υπάρχουν δίπλα-δίπλα. Με το κάθε κράτος να έχει τη δική του κυβέρνηση και διεθνή προσωπικότητα και οι πολίτες του κάθε κράτους να έχουν τη δική τους ιθαγένεια. Πρόσφατο παράδειγμα αποτελεί η διαίρεση της Τσεχοσλοβακίας το 1993.
