Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Από τη Citigroup, την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος και την EFG-Hermes και ο κ. Ευστράτιος-Γεώργιος (Τάκης) Αράπογλου συμμετέχει σε μια σειρά Διοικητικών Συμβουλίων εισηγμένων εταιρειών και την τελευταία τετραετία βρίσκεται στην Προεδρία του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας Κύπρου. Μέσα σε αυτή την τετραετία υπήρξαν πολλές προκλήσεις για τις τράπεζες στην Κύπρο. Εν μέσω χρηστής διαχείρισης με σκοπό την εξυγίανση του ισολογισμού τους, ήρθε η πανδημία, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία και ακολούθως πληθωρισμός. Και όμως, οι κυπριακές τράπεζες αποδεικνύονται –μέχρι στιγμής τουλάχιστον– ανθεκτικές.
Ο κ. Αράπογλου σε μία από τις λίγες συνεντεύξεις που έχει παραχωρήσει τονίζει πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για οποιοδήποτε αρνητικό αντίκτυπο στον κυπριακό τραπεζικό χώρο από τα γεγονότα της τραπεζικής κρίσης σε Αμερική και Ευρώπη, μιλάει για τα επιτόκια, ξεδιπλώνει τη στρατηγική που θα δούμε στην Τράπεζα τα επόμενα χρόνια και εκφράζει θέση για τις προτάσεις εξαγοράς προς την Τράπεζα Κύπρου.
–Κατά πόσο η τραπεζική κρίση σε Ευρώπη και Αμερική θα έχει προεκτάσεις και στον κυπριακό τραπεζικό χώρο;
–Οι πρόσφατες πτωχεύσεις τραπεζών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ήταν μεμονωμένα περιστατικά και αποτέλεσμα κακής διαχείρισης κινδύνων και πλημμελούς εποπτείας. Η τραπεζική βασίζεται στην εμπιστοσύνη και πολύ εύκολα η ψυχολογία και ο φόβος των καταθετών μπορεί να ξεπεράσει τη λογική και να τους ωθήσει σε άμεση απόσυρση των καταθέσεων τους από μια τράπεζα που αντιμετωπίζει προβλήματα, όπως και έγινε. Λύσεις τελικά βρέθηκαν και οι αντίστοιχες εποπτικές αρχές σε συνεργασία με άλλες μεγαλύτερες τράπεζες έδωσαν λύσεις εκ των ενόντων για τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν με σχετικά διαχειρίσιμες ζημιές από πλευράς καταθετών. Όμως η δομή και οι κανόνες λειτουργίας των αντίστοιχων συστημάτων προστασίας των καταθετών σε τέτοιες κρίσεις θα πρέπει να αναθεωρηθούν για την καλύτερη αντιμετώπιση παρόμοιων καταστάσεων στο μέλλον, που από την ίδια τη φύση της τραπεζικής δεν είναι δυνατόν να αποφευχθούν.
Οι τράπεζες στην Κύπρο, μετά την πρόσφατη αναδόμησή τους, είναι θωρακισμένες με υπερεπάρκεια κεφαλαίων και ρευστότητας και έχουν αναπτύξει, σε συνεργασία με τις εποπτικές αρχές, ιδιαίτερα αποτελεσματικά συστήματα διαχείριση κινδύνων. Επιπλέον δεν έχουν έκθεση στις τράπεζες που πτώχευσαν. Με τα δεδομένα αυτά θεωρώ ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για οποιοδήποτε αρνητικό αντίκτυπο στον κυπριακό τραπεζικό χώρο από τα γεγονότα αυτά.
–Ποιες είναι οι προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης της Τράπεζας Κύπρου δεδομένου του πολύ ψηλού μεριδίου αγοράς που έχετε στην Κυπριακή αγορά;
–Η αύξηση του μεριδίου αγοράς στα δάνεια έπαψε από καιρό να είναι η κύρια επιδίωξή μας. Τα δάνεια από μόνα τους δεν αποτελούν την αποδοτικότερη χρήση των εποπτικών κεφαλαίων μιας τράπεζας. Εστιάζουμε την προσοχή μας στην αύξηση του μεριδίου μας στο σύνολο των χρηματοοικονομικών εξόδων κάθε πελάτη (customer wallet), δηλαδή σε δάνεια αλλά και στην αύξηση του αριθμού των παράπλευρων στα δάνεια προϊόντων μας που πουλάμε σε κάθε πελάτη. Αυτό αυξάνει πολύ την απόδοση στα εποπτικά μας κεφάλαια, που είναι ο κύριος στόχος μας. Αυτή η διαδικασία απαιτεί μια δραστική αλλαγή στη φιλοσοφία προσέγγισης των πελατών μας από τους υπαλλήλους μας που απαιτεί και μια παράλληλη πολύ σοβαρή αναβάθμιση της υποστηρικτικής ψηφιακής μας πλατφόρμας. Επιπλέον, η τεχνολογική αναβάθμιση που αναπτύσσουμε θα μας επιτρέψει, αν το θελήσουμε, σε βάθος χρόνου να λειτουργήσουμε και έξω από τα στενά γεωγραφικά σύνορα της Κύπρου, χωρίς απαραίτητα φυσική παρουσία.
–Έχει η Τράπεζα Κύπρου τη δυνατότητα να αντικαταστήσει από άλλες πηγές μέρος των εισοδημάτων που θα χαθούν από την προβλεπόμενη πανευρωπαϊκά μειωμένη ζήτηση στα δάνεια;
–Είναι πολύ νωρίς ακόμα να προβλέψει κανείς με βεβαιότητα πόσο θα επηρεασθεί και για πόσο καιρό η ζήτηση δανείων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο και ιδιαίτερα σε κάθε χώρα ξεχωριστά, αφού δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πόσο θα επηρεάσει η αύξηση του πληθωρισμού και τα αντίστοιχα υψηλά επιτόκια τις επιμέρους οικονομίες. Επιπλέον, έχουμε την πρόσφατη κρίση εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα και δεν γνωρίζουμε πόσο αυτή θα επηρεάσει την πολιτική επιτοκίων των κεντρικών τραπεζών, που πρωταρχικό μέλημα τους είναι η μείωση του πληθωρισμού. Πάντως τα μηνύματα μετά από τις πρόσφατες αυξήσεις των επιτοκίων από τις κεντρικές τράπεζες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ είναι ότι ίσως να πλησιάζουμε στο τέλος αυτού του κύκλου αυξήσεων. Οι πληθωριστικές πιέσεις όμως συνεχίζουν να είναι ισχυρές. Για την κυπριακή οικονομία όλες οι ενδείξεις είναι ιδιαίτερα θετικές και προβλέπουμε ότι θα επηρεασθεί πολύ λιγότερο από τις περισσότερες ευρωπαϊκές, επιδεικνύοντας ισχυρές αντοχές και ικανοποιητική ανάπτυξη.
Σε κάθε περίπτωση, όπως ανέφερα προηγουμένως, η υπό τη στενή έννοια αύξηση του δανειακού χαρτοφυλακίου της τράπεζας έπαψε να είναι ο κύριος στόχος μας για νέα έσοδα. Μελετάμε πολύ προσεκτικά την πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη, τιμολογούμε αντίστοιχα το δάνειο και το αντιμετωπίζουμε ως μέσον ανάπτυξης μιας ευρύτερης σχέσης μαζί του με στόχο να εξυπηρετήσουμε τις κάθε είδους χρηματοοικονομικές του ανάγκες. Επιπλέον, με την ανάπτυξη της νέας ψηφιακής μας πλατφόρμας Jinius, αποσκοπούμε στο να αποκτήσουμε αντίστοιχα μεγάλο μερίδιο αγοράς ως άμεσοι διαμεσολαβητές σε όλες τις πληρωμές σχετικά με αγορές προϊόντων και υπηρεσιών από τους πελάτες μας σε Business to Business (Β2Β) και Business to consumer (B2C) επίπεδο. Είναι μια μεγάλη στρατηγική μας επένδυση και o αριθμός των πελατών μας που προσχωρούν στην πλατφόρμα αυτή αυξάνεται με πολύ υψηλό ρυθμό. Ακόμα, αυτή η επένδυση μπορεί να μας προσφέρει πρόσβαση σε πελάτες εκτός συνόρων.
Με τις παραπάνω πρωτοβουλίες στοχεύουμε σε δυναμική ανάπτυξη όλων των δραστηριοτήτων μας, με στόχο την αποτελεσματικότερη χρήση των πολύτιμων και ακριβών εποπτικών μας κεφαλαίων που οι εποπτικές αρχές απαιτούν να διατηρούμε.
Lonestar και ανταγωνισμός
–Σας ανησυχεί η ενίσχυση του βασικού ανταγωνιστή σας από την παρουσία ως βασικού πλέον πυλώνα της Eurobank στο μετοχικό κεφάλαιο;
–Δεν μας ανησυχεί ο ανταγωνισμός. Αντίθετα τον βλέπουμε σαν μια ευκαιρία να γίνουμε καλύτεροι.
–Αποτελεί σήμερα η Τράπεζα Κύπρου στόχο εξαγοράς ή ο τρόπος που κατέληξε η προσπάθεια της Lone Star έκλεισε τις πόρτες και σε άλλους πιθανούς ενδιαφερόμενους. Επίσης, ήταν τελικά ζήτημα τιμής; Παράλληλα, φήμες και δημοσιεύματα έκαναν λόγω το 2022 για ενδιαφέρον από Εθνική Τράπεζα και Alpha Bank. Πώς το σχολιάζετε;
–Κατά την άποψη μας η προσπάθεια της Lone Star ήταν ξεκάθαρα ευκαιριακή. Διείδε σωστά ότι η μετοχή της τράπεζας ήταν τότε ακόμα σοβαρά υποτιμημένη και εξέφρασε το ενδιαφέρον της εξαγοράς.
Όμως, το Διοικητικό Συμβούλιο βάσει των δικών του εκτιμήσεων, ήταν πεπεισμένο ότι η εκτέλεση του επιχειρηματικού σχεδίου που είχε εγκρίνει και που ήταν ήδη σε πολύ επιτυχημένη εξέλιξη, δικαιολογούσε μια σημαντική αύξηση/ διόρθωση της αποτίμησης της τράπεζας.
Σε αυτή τη βάση το Δ.Σ. θεώρησε ότι η αποδοχή των προτάσεων της Lone Star δεν θα ήταν προς το συμφέρον των μετόχων της Τ.Κ. Όπως απεδείχθη πολύ γρήγορα, η απόφαση αυτή ήταν απόλυτα σωστή, αφού έκτοτε η τιμή της μετοχής αυξήθηκε κατά περισσότερο από 150%. Όπως φαίνεται δε σύντομα θα έχουμε καλύψει την προϋπόθεση μεγέθους κεφαλαιοποίησης για την αναβάθμιση της μετοχής στο premium listing του χρηματιστηρίου του Λονδίνου. Αυτό θα αυξήσει λογικά την αναγνωρισιμότητα της μετοχής μας προς ένα ευρύτερο φάσμα διεθνών θεσμικών επενδυτών. Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς αν θα υπάρξουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι για την αγορά της Τ.Κ. στο μέλλον. Σίγουρα η τράπεζα δεν είναι προς πώληση, αλλά το Δ.Σ. έχει υποχρέωση να αξιολογεί κάθε προσφορά και να αποφασίζει κάθε φορά με γνώμονα το συμφέρον των μετόχων της.
Όσον αφορά στις φήμες για τυχόν ενδιαφέρον από την Εθνική Τράπεζα και τηνAlpha Bank, μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι δεν αληθεύουν.
Αμελητέα νέα ΜΕΔ
–Η αύξηση των επιτοκίων έχει δημιουργήσει μία κατάσταση δύο ταχυτήτων. Από τη μία κέρδη στις τράπεζες, αλλά συγχρόνως δυσκολίες στους δανειολήπτες που ενδεχομένως φέρουν σε κατοπινό στάδιο προβλήματα στα πιστωτικά ιδρύματα. Σας ανησυχεί το γεγονός αυτό και πώς θα το διαχειριστείτε;
–Τα κόκκινα δάνεια που χρειάστηκε να πουληθούν για την εξυγίανση των τραπεζών δεν δημιουργήθηκαν πρόσφατα. Τέτοια μεγάλα μεγέθη δεν δημιουργούνται μέσα σε λίγα χρόνια και σε ομαλές αγορές. Τα περισσότερα δημιουργήθηκαν κατά την κρίση του 2013 και λίγα είχαν μείνει και από παλαιότερα. Πάντως, η εμπειρία έχει δείξει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις, αν οι εποπτικές αρχές δεν επέβαλλαν, λόγω ανάγκης άμεσης εξυγίανσης, την πώληση των δανείων αυτών και επέτρεπαν στις τράπεζες να διαχειριστούν τα κόκκινά τους δάνεια από μόνες τους χωρίς πίεση, οι τράπεζες θα είχαν τελικά μεγαλύτερο όφελος.
Με τη σημερινή μεγάλη πειθαρχία στα κριτήρια δανειοδότησης και την ενισχυμένη εποπτεία από τη ΕΚΤ και την ΚΤΚ, κρίνοντας από την συμπεριφορά έως τώρα του δανειακού χαρτοφυλακίου της Τ.Κ, ο ρυθμός δημιουργίας νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων είναι σχεδόν αμελητέος. Παρακολουθούμε πολύ στενά τις εξελίξεις στον τομέα αυτό και σίγουρα, όπως εξάλλου κάναμε και σε άλλες δύσκολες συγκυρίες, είμαστε έτοιμοι να βοηθήσουμε όσους έχουμε διαλέξει να είναι πελάτες μας να ανταπεξέλθουν σε όσα προβλήματα τυχόν τους προκύψουν από το αυξημένο κόστος χρήματος για το οποίο δεν φέρουν καμία ευθύνη. Πιστεύω ότι ο σημαντικότερος παράγοντας που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα των χαρτοφυλακίων των τραπεζών θα είναι η διάρκεια της περιόδου των υψηλών επιτοκίων και λιγότερο το κατά πόσο θα αυξηθούν.
Τέσσερα χρόνια στο πηδάλιο και οι μεγάλες προκλήσεις
–Συμπληρώνετε 4 χρόνια στην προεδρία της Τράπεζας Κύπρου. Ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση και πώς αποτιμάτε την περίοδο αυτή;
–Οι έχοντες την ευθύνη της τράπεζας την περίοδο 2015-2019 κατάφεραν παρά τις τεράστιες δυσκολίες να την κρατήσουν με κάθε μέσο εν ζωή. Τεράστια η προσφορά τους. Η μεγαλύτερη πρόκληση για εμένα και το σύνολο του Δ.Σ., ήταν η μετέπειτα ριζική αναδόμηση και εξυγίανσή της μέσα σε ένα περιβάλλον σχεδόν αποπνικτικής παρακολούθησης και ελέγχου από τις εποπτικές αρχές. Σήμερα η τράπεζα αναβαθμίζεται συνεχώς από τους οίκους αξιολόγησης και την ΕΚΤ και έχει επιστρέψει σε διατηρήσιμη κερδοφορία, αυξάνοντας ραγδαία την αξία της στην αγορά και εκπέμποντας εμπιστοσύνη. Καταφέραμε όλα αυτά χωρίς να χρειαστεί να επιβαρύνουμε τους μετόχους μας με νέα αύξηση κεφαλαίου. Αυτό απαίτησε εκ βάθρων αναθεώρηση κανόνων εταιρικής διακυβέρνησης, πειθαρχημένης διαχείρισης κινδύνων και κάθε μορφής λειτουργίας της τράπεζας, καθώς και αυξημένης συνεργασίας με τις εποπτικές αρχές και τους μετόχους μας. Ενδεικτικά, σήμερα πλέον με ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων στο 4% (από 35% πριν από πολύ λίγα χρόνια), με λόγο κόστους/εξόδων χαμηλότερο του 47%, (από άνω του 70%), απόδοση στα κεφαλαία πάνω από 11% υπερ-επάρκεια εποπτικών κεφαλαίων και υπερβάλλουσα ρευστότητα, έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχουμε περισσότερα να καταφέρουμε.
Ήταν ένα πολύ σύνθετο εγχείρημα στην επιτυχία του οποίου συνέβαλλε καθοριστικά όλο το προσωπικό της τράπεζας και για αυτό το λόγο η δεύτερη μεγάλη πρόκληση που είχαμε να αντιμετωπίσουμε ήταν να καταφέρουμε να έχουμε τη δυνατότητα, σε αναγνώριση της προσπάθειας αυτής, να ανταμείψουμε όσο πιο ολοκληρωμένα μπορούμε τους υπαλλήλους μας για τη μεγάλη συμβολή τους στην επιτυχία αυτή. Το 2023 θα είναι η χρονιά που θα μπορέσουμε να κάνουμε και αυτό. Κλειδί σε όλα αυτά ήταν η επιτυχημένη μας επιλογή του Πανίκου Νικολάου ως διευθύνοντος συμβούλου και η εποικοδομητική συνεργασία του με το Δ.Σ .για τον σχεδιασμό, την εποπτεία και την εκτέλεση ενός ιδιαίτερα απαιτητικού και σύνθετου επιχειρησιακού σχεδίου αναδιάρθρωσης.
Αντιλαμβάνεστε όμως πως η επιτυχής αναδιάρθρωση της τράπεζας δεν ήταν αυτοσκοπός. Η μεγαλύτερη «τελικά» πρόκλησή μας ήταν να επαναφέρουμε την τράπεζα σε υγιή και διατηρήσιμη κερδοφορία και ελπίζουμε σύντομα να μας επιτραπεί από τις εποπτικές αρχές να ανταμείψουμε τους μετόχους μας και παράλληλα να συνεχίσουμε να στηρίζουμε την κυπριακή οικονομία.
Να αναβαθμίσουμε την ποιότητα ανθρώπινης επαφής με πελάτες
–Πώς βλέπετε τον τραπεζικό τομέα της Κύπρου σε 10 χρόνια από τώρα; Οι εταιρείες fintech και οι ψηφιακές τράπεζες είναι άμεσοι ανταγωνιστές σας;
–Οι εξελίξεις στον τραπεζικό τομέα, όπως και σε όλους σχεδόν τους τομείς παγκοσμίως είναι τεράστιες, γίνονται με απίστευτα μεγάλη ταχύτητα και με αποκλειστικό καταλύτη την ψηφιακή τεχνολογία. Όλες οι διαδικασίες αλλάζουν και μαζί με αυτές αλλάζουν και οι ανάγκες για διαφορετική εξειδίκευση/εκπαίδευση των υπαλλήλων μας. Αυτό που δεν αλλάζει είναι η ανάγκη μέσα σε αυτή την τεχνολογική επανάσταση, να βρούμε τρόπο να διατηρήσουμε και να αναβαθμίσουμε την ποιότητα ανθρώπινης επαφής και συνεργασίας με τους πελάτες- να αναβαθμίσουμε δηλαδή το λεγόμενο customer experience. Είναι αυτό ακριβώς που, τουλάχιστον ακόμα, δεν προσφέρουν οι μονοδιάστατες fintech και οι ψηφιακές τράπεζες, οι περισσότερες από τις οποίες ακόμα δεν έχουν επιδείξει κερδοφορία και δεν μπορούν να προσφέρουν ολοκληρωμένες υπηρεσίες στους πελάτες. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, δεν μπορεί να προβλέψει κάνεις πώς θα είναι ο τραπεζικός χώρος στην Κύπρο σε 10 χρόνια. Σίγουρα πάντως μέχρι τότε ο τομέας θα μετατραπεί περισσότερο σε τομέα τεχνολογίας παγκοσμίως και μάλλον θα δυσκολευθεί να διατηρήσει τα σημερινά στενά γεωγραφικά του σύνορα.
Επενδυτική βαθμίδα και τράπεζες στην Ελλάδα
- Οι ελληνικές τράπεζες μετά από την μακρά περίοδο κρίσης επανέρχονται στην κερδοφορία. Πιστεύετε ότι τα βασικά χαρακτηριστικά τους δικαιολογούν την προσέλκυση μακροπρόθεσμων ιδιωτικών κεφαλαίων και την μείωση της συμμετοχής του κράτους;
- Οι Ελληνικές τράπεζες ολοκληρώνουν με μεγάλη επιτυχία την αναδόμηση τους μετά από μια ιδιαίτερα δύσκολη περίοδο και η καλύτερη αναγνώριση για αυτό είναι η σταθερά ανοδική πορεία των μετοχών τους. Αυτό δεν οφείλεται μόνο στην συγκυριακή αύξηση των επιτοκίων όπως πολλοί νομίζουν. Η εκκαθάριση των κόκκινων δανείων, η επάρκεια κεφαλαίων και ρευστότητας, η αύξηση της λειτουργικής τους αποτελεσματικότητας και η πολύ ενισχυμένη εταιρική διακυβέρνηση και εποπτεία έχουν έρθει ήδη στην προσοχή όλων των επενδυτών αυξάνοντας τη ζήτηση των μετοχών τους. Σίγουρα δε αυτό θα διευκολύνει πολύ το κράτος στη μείωση της συμμετοχής του στις τράπεζες.
- Τι θα σημάνει για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας;
- Η ισχυροποίηση της Ελληνικής οικονομίας τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα τη σοβαρή αναβάθμιση του επενδυτικού της προφίλ προσελκύοντας σταθερά σημαντικές ξένες άμεσες επενδύσεις. Αυτό έχει ήδη αναγνωρισθεί και από τις αγορές μειώνοντας το κόστος χρήματος για τον εξωτερικό δανεισμό της χώρας. Πιστεύω πως πολύ σύντομα η Ελλάδα θα ανακτήσει την επενδυτική βαθμίδα, θα μειώσει ακόμα παραπάνω το κόστος δανεισμού της και αυτό θα την καταστήσει έναν ακόμα περισσότερο ελκυστικό μακροπρόθεσμο επενδυτικό προορισμό. Η Ελλάδα, όπως εξάλλου κάθε χώρα και επιχείρηση, χρειάζεται σταθερότητα και προβλεψιμότητα για να συνεχίσει την επιτυχημένη της πορεία, έχοντας πλέον κερδίσει το σεβασμό όλων.
Αυτό με τη σειρά του θα ενισχύσει την σταθερή ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας που θα στηρίξει την ανάπτυξη των τραπεζικών εργασιών. Προφανώς δε η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας θα αυξήσει σημαντικά και την αξία του χαρτοφυλακίου των κρατικών ομολόγων που διατηρούν οι ελληνικές τράπεζες (που αυτό ίσως ήδη να έχει προεξοφληθεί σε κάποιο βαθμό στις σημερινές αποτιμήσεις), ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την κερδοφορία τους.
- Πιστεύετε ότι η επιστροφή στην κερδοφορία μπορεί να στηρίξει επενδυτικές πρωτοβουλίες επανατοποθέτησης στην ευρύτερη περιοχή της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης;
- Οι γενικότερες συνθήκες ευφορίας, μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης και το άνοιγμα των οικονομιών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που ζήσαμε στην αρχή του αιώνα και που στήριξαν τέτοιες πρωτοβουλίες επενδύσεων στις χώρες αυτές δεν υπάρχουν πλέον, ούτε λογικά φαίνεται οτι θα τις ξαναδούμε, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον. Εξάλλου οι αποτιμήσεις των τραπεζών στις περιοχές αυτές σήμερα ίσως να μην προσφέρουν ιδιαίτερες ευκαιρίες όπως τότε.
Η εμπειρία απέδειξε ότι, με λίγες εξαιρέσεις, αυτές οι πρωτοβουλίες δεν αποδείχθηκαν διατηρήσιμα κερδοφόρες αφού υπήρχαν σοβαρά προβλήματα, λόγω των μεγάλων διαφορών και των διοικητικών και άλλων ιδιαιτεροτήτων στις αναδυόμενες τότε αυτές χώρες. Παρόλα αυτά δεν μπορεί να αποκλείσει κανείς νέες τέτοιες πρωτοβουλίες σε μια ελεύθερη αγορά.
Αυτό όμως που έχει επίσης δραστικά αλλάξει συγκριτικά με το παρελθόν, είναι ο πολύ αυξημένος λόγος που θα έχουν πλέον οι εποπτικές αρχές στην έγκριση τέτοιων πράξεων και που σήμερα υποστηρίζουν κατά προτεραιότητα τις συγχωνεύσεις τραπεζών μέσα σε κάθε χώρα και λιγότερο τις διασυνοριακές πρωτοβουλίες. Στόχος είναι η σταδιακή ομοιομορφία της λειτουργίας των κατα τόπους τραπεζικών συστημάτων η οποία θα επιτρέψει μια πιο αποτελεσματική εποπτεία, προετοιμάζοντας το έδαφος για τη δημιουργία του κοινού πανευρωπαϊκού ταμείου εγγύησης καταθέσεων, μέσα στα πλαίσια της ευρύτερης Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
