Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το πρωί της 15ης Ιουλίου 1974 άρματα περικύκλωσαν το Προεδρικό Μέγαρο στη Λευκωσία, και εκείνη τη μέρα η Κύπρος μπήκε στη διακεκαυμένη ζώνη, και 49 χρόνια μετά ακόμα δεν έχει καταφέρει να βγει.
Τμήματα της Εθνικής Φρουράς, υπό τις εντολές του επιτελάρχη της ταξίαρχου Μιχαήλ Γεωργίτση, έλαβαν οδηγίες να επιτεθούν στο Προεδρικό Μέγαρο το πρωί της 15ης Ιουλίου 1974 και συγκεκριμένα στις 8 το πρωί. Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος καταφέρνει να διαφύγει, με τις πρώτες πληροφορίες να τον θέλουν νεκρό... εν τω μεταξύ η νέα κατάσταση παραμένει συγχυσμένη: «Ο Ιωαννίδης ήταν στην αίθουσα συσκέψεων του γενικού επιθεωρητή στρατού στο Πεντάγωνο και ενημερωνόταν για τις εξελίξεις. Ο Σταύρου θυμάται ότι ο αξιωματικός που είχε σταλεί στην Κύπρο για να συντονίσει την επιχείρηση, επειδή γνώριζε πρόσωπα και πράγματα (Αθανάσιος Σκλαβενίτης), τηλεφώνησε στις 10 το πρωί και του είπε: “Πού είναι ο διευθυντής; Ψάξε να τον βρεις επειγόντως. Δεν βρίσκουμε Πρόεδρο να ορκίσουμε”», όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Αλέξης Παπαχελάς «Ένα σκοτεινό δωμάτιο».
Τελικά, ελλείψει άλλου προσώπου ο Ιωαννίδης έδωσε το πράσινο φως για να ορκιστεί ο Νίκος Σαμψών, ο οποίος έγινε πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας για οκτώ ημέρες (15 Ιουλίου 1974 – 24 Ιουλίου 1974). Το ΡΙΚ, το οποίο είχε τεθεί υπό τον έλεγχο των πραξικοπηματίων ανακοίνωσε και τα ονόματα της «κυβέρνησης σωτηρίας», όπως ονομάστηκε η νέα διακυβέρνηση του τόπου. Υπουργοί διορίστηκαν οι Ντίμης Δημητρίου ως Εξωτερικών), ο Παντελής Δημητρίου ανέλαβε τα υπουργεία Εσωτερικών και Άμυνας), ο Κώστας Αδαμίδης ως Δικαιοσύνης), ο Παναγιώτης Δημητρίου που ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο της Παιδείας, ο Κυριάκος Σαβεριάδης ως Συγκοινωνιών και Έργων, Οδυσσέας Ιωαννίδης διορίστηκε υπουργός Υγείας, ο Ανδρέας Νεοκλέους και ο Γιαννάκης Δρουσιώτης ως Εργασίας), και υφυπουργός παρά τω Προέδρω ανέλαβε ο Ανδρέας Παρισσινός.
Κάθε κυβερνητικό κτήριο ή άλλη σημαντική υποδομή κατελήφθη από τους στρατιωτικούς προσκείμενους στους πραξικοπηματίες. Πρώτο φυσικά το Προεδρικό Μέγαρο, το Μέγαρο της Αρχιεπισκοπής, τα νοσοκομεία των πόλεων, το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, όλοι οι αστυνομικοί σταθμοί και άλλες κρίσιμες δομές και υπηρεσίες της Δημοκρατίας.
Εν τω μεταξύ ο Μακάριος από ερασιτεχνικό ραδιοφωνικό σταθμό στην Πάφο ο Μακάριος απευθύνεται στον κυπριακό λαό: «Ελληνικέ Κυπριακέ Λαέ! Γνώριμη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου ομιλεί. Είμαι ο Μακάριος. Είμαι εκείνος τον οποίο συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. Δεν είμαι νεκρός. Όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποι της θα ήθελαν. Είμαι ζωντανός. Και είμαι μαζί σου, συναγωνιστής και σημαιοφόρος εις τον κοινόν αγώνα. Το πραξικόπημα της χούντας απέτυχε. Εγώ ήμουν ο στόχος της χούντας και εγώ, εφόσον ζω, η Χούντα εις την Κύπρον δεν θα περάσει. [...] Ελληνικέ Κυπριακέ λαέ, η Χούντα απεφάσισε να καταστρέψει την Κύπρο. Να την διχοτομήσει. Αλλά δεν θα το κατορθώσει. Πρόβαλε παντοιοτρόπως αντίστασιν εις την Χούντα. Μη φοβηθής. Ενταχθείτε όλοι εις τας νομίμους δυνάμεις του κράτους. Η Χούντα δεν πρέπει να περάσει και δεν θα περάσει. Νυν υπέρ πάντων ο αγών! [...]»
Τις επόμενες ημέρες έως τις 20 Ιουλίου ολόκληρο το νησί ζούσε σε μία περίεργη κατάσταση... «Οι στενοί συνεργάτες του αόρατου δικτάτορα έχουν έως σήμερα απορίες και κενά για την κρίσιμη περίοδο μεταξύ 15 και 20 Ιουλίου» αναφέρει ο Αλέξης Παπαχελάς στο «Σκοτεινό Δωμάτιο».
Ο απολογισμός του πραξικοπήματος ήταν πολλοί νεκροί, τραυματίες, και τα πράγματα έμελλε να γίνουν χειρότερα, όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο, με πρόσχημα την ασφάλεια των Τουρκοκυπρίων, και την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης...
Μία εισβολή που η Χούντα των Αθηνών και οι πραξικοπηματίες δεν υπολόγιζαν ότι μπορεί να συμβεί... Χαρακτηριστικό το απόσπασμα από τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Νίκος Σαμψών στις 18 Ιουλίου 1974: «Ερώτησις 17: Υπάρχουν πληροφορίαι περί κινητοποιήσεως στρατευμάτων εις τα νότια της Τουρκίας. Δημιουργεί τούτο την δυνατότητα εισβολής εις Κύπρον;
Απάντησις 17: Δεν βλέπω τον λόγον διατί η Τουρκία να επέμβη στρατιωτικώς εις Κύπρον, δεδομένου ότι η Τουρκική κοινότης της Κύπρου ουδένα κίνδυνον διατρέχει. Διεκηρύξαμεν ότι η προσπάθειά μας είναι να εξεύρωμεν ειρηνικήν λύσιν των ενισχυμένων ενδοκυπριακών συνομιλιών».
Τελικά η Τουρκία αποβιβάστηκε στο Πέντε Μίλι της Κερύνειας στις 20 Ιουλίου 1974 και σταδιακά κατέλαβε το 36% περίπου του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας, σε δύο φάσεις...
