Τραμπ: Πώς θα πορευτεί στην εξωτερική πολιτική – Οι 10+1 βασικές αρχές

Γιώργος Σκαφιδάς

Οι επικριτές του τον κατατάσσουν μεταξύ των εκπροσώπων της μακράς «παράδοσης» των Αμερικανών απομονωτιστών. Το σύνθημα «πρώτα η Αμερική» άλλωστε δεν είναι τραμπικό, λένε. Η τάση που θέλει τις ΗΠΑ απομονωμένες στα του οίκου τους, μακριά από διεθνείς περιπέτειες και ξένες επεμβάσεις, έχει πίσω της ιστορία άνω των 150 ετών, μια ιστορία που περνά από τον Ουόρεν Χάρντινγκ, την Κου-Κλουξ-Κλαν και τον Ρόμπερτ Ταφτ. Η κυρίαρχη τάση στο Ρεπουμπλικανικό κόμμα υπήρξε στο παρελθόν απομονωτική. Αυτό, βέβαια, άλλαξε με τους Αϊζενχάουερ, Νίξον, Ρέιγκαν και Μπους. Οι συνθήκες διεθνώς έχουν ωστόσο κι εκείνες αλλάξει πια, με φόντο την αναβίωση οξυνόμενων ανταγωνισμών, ενθαρρύνοντας έτσι μια (επικοινωνιακή έστω, εάν όχι παράλληλα και πρακτική) επιστροφή στον απομονωτισμό.

Τα πεπραγμένα της πρώτης θητείας ως ανεμοδείκτης

Με βάση τα πεπραγμένα της πρώτης θητείας του, ο Ντόναλντ Τραμπ ήταν σχετικά μακριά από τον ορισμό του απομονωτιστή. Απείλησε να αποσύρει τις ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ, αλλά προφανώς δεν έφτασε στο σημείο να κάνει πράξη την εν λόγω απειλή. Προανήγγειλε την απομάκρυνση των Αμερικανών στρατιωτών από τη βόρεια Συρία, αλλά τελικώς εκείνοι δεν αποσύρθηκαν. Προτού παραδώσει την προεδρία τον Ιανουάριο του 2021, κατέταξε τους Χούθι μεταξύ των τρομοκρατικών οργανώσεων. Εναν χρόνο νωρίτερα, τον Ιανουάριο του 2020, είχε δώσει το πράσινο φως για το χτύπημα κατά του Ιρανού Κασέμ Σολεϊμάνι στο Ιράκ. Τον ίδιο μήνα (Ιανουάριος του 2020), παρουσίασε το δικό του «ειρηνευτικό σχέδιο» για τη Μέση Ανατολή στην Ουάσιγκτον έχοντας δίπλα του τον Νετανιάχου, ενώ λίγους μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2020, θα υπογράφονταν στον Λευκό Οίκο οι Συμφωνίες του Αβραάμ, παρουσία αξιωματούχων από το Ισραήλ, το Μπαχρέιν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Προτού μπει το 2021, χώρες όπως το Σουδάν και το Μαρόκο θα είχαν, κι εκείνες, εισέλθει σε τροχιά αποκατάστασης των δεσμών τους με το Ισραήλ. Οσο για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν, εκείνη έγινε πράξη αργότερα, επί Μπάιντεν.

Από την άλλη πλευρά βέβαια, επί Τραμπ οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από: τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης (JCPOA), τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα. Παράλληλα δε, ανέτρεψαν τα δεδομένα δεκαετιών στο Παλαιστινιακό, μεταφέροντας την αμερικανική πρεσβεία στην Ιερουσαλήμ και αναγνωρίζοντας την ισραηλινή κυριαρχία στα υψίπεδα του Γκολάν.

Ολα αυτά ανήκουν βέβαια στο παρελθόν, αλλά αναδύονται ως υπομνήσεις ενδεικτικές όσων θα μπορούσαν να ακολουθήσουν τώρα που ο Τραμπ επιστρέφει στον Λευκό Οίκο.

Ο «απρόβλεπτος» Τραμπ

(REUTERS/Jeenah Moon)

Ο Τραμπ θεωρείται, σε γενικές γραμμές, «απρόβλεπτος» και ικανός για στροφές 180 μοιρών, ή ακόμη και «ασταθής». Τον Κιμ Γιονγκ Ουν για παράδειγμα, το 2017 τον αποκαλούσε «τρελό με πυρηνικά» και «rocket man σε αποστολή αυτοκτονίας». Λίγους μήνες αργότερα ωστόσο, το 2018, ο Βορειοκορεάτης ηγέτης είχε πια γίνει για τον Τραμπ ένας «πολύ ταλαντούχος και άξιος διαπραγματευτής».

Ο Τραμπ τείνει, λοιπόν, να αλλάζει γραμμή ανάλογα με τη διάθεσή του, αλλά και να αποκλίνει από αυτό το οποίο καλούμε «εθιμοτυπία» στις διεθνείς σχέσεις (ενδεικτική η επιστολή που είχε στείλει στον Ερντογάν τον Οκτώβριο του 2019).

Τα προβλέψιμα στοιχεία ενός «απρόβλεπτου»

Από εκεί και πέρα ωστόσο, ακόμη και μέσα στη σύγχυση που εκπέμπει, ο Τραμπ δείχνει να ακολουθεί κάποιες βασικές κατευθυντήριες γραμμές:

1. Δεν συμπαθεί τις πολυμερείς συμμαχίες και τις πολυπληθείς εταιρικές σχέσεις (αντιθέτως, προτιμά τα διμερή ή ολιγομερή σχήματα, πολύ δε περισσότερο τα δικής του εμπνεύσεως).
2. Δίνει βάρος και εντυπωσιάζεται από την προσωπικότητα των ηγετών που έχει απέναντί του (όσο αυταρχικότεροι, τόσο… εντυπωσιακότεροι).
3. Προκρίνει και αντιλαμβάνεται ως θεμιτές μόνον όσες συμφωνίες βγάζουν νόημα οικονομικά για τις ΗΠΑ.
4. Προκρίνει τις συναλλακτικού τύπου διαπραγματεύσεις (τι θα μου δώσεις, τι θα σου δώσω). Για εκείνον οι διεθνείς σχέσεις θα μπορούσαν να ιδωθούν και ως «μπίζνες».
5. Σε αντίθεση με τους προκατόχους του, δεν το συνηθίζει να επικαλείται ούτε τις δημοκρατικές αξίες του μεταπολεμικού κόσμου ούτε τη βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη πραγμάτων αλλά ούτε και το διεθνές δίκαιο.
6. Του αρέσουν, ως εργαλεία άσκησης πίεσης και πολιτικής, οι κυρώσεις (κυρίως οι οικονομικές) και οι δασμοί. Θεωρεί, μάλιστα, ότι δεν υπάρχουν χώρες που να είναι εξ ορισμού… άμοιρες δασμών, και ως εκ τούτου, μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο θα μπορούσε να επιβάλει μεγαλύτερους δασμούς όχι μόνο στην Κίνα αλλά και στην Ε.Ε.
7. Παραμένει σταθερά προσηλωμένος στο πλευρό του Ισραήλ.
8. Παραμένει ανταγωνιστικά διακείμενος απέναντι στην Κίνα.
9. Τους αρέσουν τα social media και οι λακωνικές συνθηματολογικού τύπου αναρτήσεις. Ως προς αυτό μοιάζει τον Ελον Μασκ, ο οποίος στήριξε δυναμικά την επανεκλογή του και δεν αποκλείεται να επηρεάσει σημαντικά την πορεία που θα ακολουθήσει η επόμενη αμερικανική διοίκηση σε μέτωπα με διεθνείς απολήξεις όπως είναι εκείνα της τεχνολογίας και του εμπορίου.
10. Δεν συμπαθεί τις διεθνείς συρράξεις, τις οποίες όμως δεν φοβάται. Με άλλα λόγια, θα ήθελε οι ΗΠΑ να απαλλαγούν από τα βάρη μιας αδιέξοδης ουκρανικής στήριξης, αλλά εάν θεωρήσει ότι οι Ρώσοι τον προσβάλλουν τότε θα μπορούσε και να αλλάξει στάση.
11. Δεν θα είχε πρόβλημα με το ΝΑΤΟ, εάν οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ έβαζαν βαθύτερα το χέρι στην τσέπη, παίρνοντας πάνω τους μεγαλύτερα βάρη και περισσότερες ευθύνες στο μέτωπο της αμυντικής θωράκισης της Γηραιάς Ηπείρου. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι αμερικανικές δυνάμεις πυροβολικού-πεζικού θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να αποχωρήσουν από την Ευρώπη, αφήνοντας πίσω μόνο την αμερικανική ομπρέλα της ναυτικής ισχύος και των πυρηνικών, όπως έχουν αναφέρει κατά καιρούς Αμερικανοί συντηρητικοί αναλυτές (ο Σουμάντρα Μάιτρα του American Conservative, μεταξύ άλλων).

Με βάση όλα τα παραπάνω, δύναται κανείς να αρχίσει να στοιχειοθετεί σενάρια για όσα θα μπορούσαν να ακολουθήσουν ως εξελίξεις στα ανοιχτά μέτωπα της διεθνούς σκηνής (Ουκρανία, Μέση Ανατολή κ.ά.) από τον Ιανουάριο του 2025 και έπειτα.

Τι θα γίνει τους τρεις μήνες ως την ορκωμοσία

Σημειώνεται, ωστόσο, ότι ως την ορκωμοσία του Τραμπ τον ερχόμενο Ιανουάριο απομένουν σχεδόν τρεις μήνες, διάστημα μέσα στο οποίο θα μπορούσαν να συμβούν πολλά διεθνώς, ειδικά στα ανοιχτά μέτωπα της Ουκρανίας και της Μέσης Ανατολής (στον άξονα Γάζας, Λιβάνου, Ισραήλ, Ιράν, Υεμένης)… υπό το βλέμμα όμως πια μιας σαφώς αποδυναμωμένης αμερικανικής διοίκησης όπως είναι εκείνη των απερχόμενων Μπάιντεν και Χάρις.

Η διοίκηση Μπάιντεν οδεύει πια προς την έξοδο, γνωρίζοντας ότι δεν προλαβαίνει να κλείσει τις πληγές που άνοιξαν τα περασμένα τέσσερα χρόνια, σε Ουκρανία και Γάζα εν προκειμένω. Αυτό θα είναι δουλειά που θα αναλάβουν οι επόμενοι… υπό τον Τραμπ.