ΒΑΡΣΟΒΙΑ. Την πρωθυπουργία διεκδικεί αυτή την Κυριακή ο Ντόναλντ Τουσκ, ένας από τους πιο γνωστούς πολιτικούς της Πολωνίας και ηγέτης του κεντρώου φιλοευρωπαϊκού κόμματος Πλατφόρμα Πολιτών, προσπαθώντας να υπενθυμίσει στους ψηφοφόρους ότι είναι «ένας από αυτούς». Σε προεκλογικό του βίντεο ο πρώην πρωθυπουργός, που ηττήθηκε απρόσμενα το 2015 από το εθνικιστικό κόμμα Νόμου και Δικαιοσύνης (PiS), εμφανίζει τον εαυτό του ως έναν «κανονικό άνθρωπο» και μιλάει συχνά για τα εγγόνια του. Το βίντεο τον δείχνει επίσης να επιβιβάζεται χαρωπός σε λεωφορείο της προεκλογικής εκστρατείας, κρατώντας κουτιά πίτσας για τους βοηθούς του. Δεν είναι δεινός ρήτορας, αλλά έχει μεγάλη άνεση στη σκηνή, όπως επισημαίνει σε άρθρο της η εφημερίδα The Guardian.
Κύριος αντίπαλός του ο πρόεδρος του PiS, Γιάροσλαβ Κατσίνσκι, ο άνθρωπος που κινεί τα κυβερνητικά νήματα από τα παρασκήνια. Το PiS εκμεταλλεύθηκε τα οκτώ χρόνια του στην εξουσία για να μεταμορφώσει την Πολωνία, υπονομεύοντας τους δημοκρατικούς θεσμούς, περιστέλλοντας τα δικαιώματα των γυναικών και δαιμονοποιώντας τους πρόσφυγες και τις μειονότητες. Εχει συγκρουσθεί με τις Βρυξέλλες γύρω από το κράτος δικαίου, με την Ευρωπαϊκή Ενωση να δεσμεύει δεκάδες δισ. ευρώ σε ευρωπαϊκές επιδοτήσεις για τη Βαρσοβία.
Την ίδια στιγμή, το κυβερνών κόμμα ψήφισε αύξηση των συντάξεων και ενίσχυση των κρατικών δαπανών, εξασφαλίζοντας σημαντική υποστήριξη. Η κυβέρνηση έχει εξαπολύσει εκστρατεία δυσφήμησης του Τουσκ και του κόμματός του, υποστηρίζοντας ότι η αντιπολίτευση εκπροσωπεί ξένες δυνάμεις και στοχεύει στην καθυπόταξη της Πολωνίας. Μεγάλο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας εστιάστηκε στον Τουσκ, με τον Κατσίνσκι να τον χαρακτηρίζει «προσωποποίηση του κακού» και το δημόσιο τηλεοπτικό δίκτυο να αποκαλεί Γερμανό ή Ρώσο πράκτορα τον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.
«Οι εκλογές αυτές έχουν ιστορική σημασία. Δεν θα είναι δίκαιες, αλλά υπάρχει τουλάχιστον μία πιθανότητα να νικήσουμε. Αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία να σταματήσουμε την οικοδόμηση ενός ημιαυταρχικού καθεστώτος», λέει ο πρώην συνήγορος του πολίτη και καθηγητής Νομικής, Αντάμ Μπόντναρ.
Οι περισσότερες σφυγμομετρήσεις εμφανίζουν τη διαφορά ψήφων να είναι μικρή μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, με το PiS να λαμβάνει 34% και την Πλατφόρμα 30%, με την ικανότητα σχηματισμού κυβέρνησης να εξαρτάται από τα μικρότερα κόμματα και το ενδεχόμενο νέων εκλογών να είναι πιθανό. Η Πλατφόρμα θα μπορούσε θεωρητικά να συνασπισθεί με το αριστερό Λεβίκα και το κεντροδεξιό Τρίτος Δρόμος, εξασφαλίζοντας ισχνή κοινοβουλευτική πλειοψηφία.
Οι νέοι μοιάζουν, όμως, να στρέφονται ολοένα και περισσότερο προς τα μικρότερα κόμματα, όπως το Λεβίκα στα αριστερά και τη Συνομοσπονδία στα δεξιά, το μικρό εθνικιστικό κόμμα που αντιτίθεται στην παροχή βοήθειας στην Ουκρανία. «Οι πολίτες που ανήκουν στη γενιά Χ είναι είτε απογοητευμένοι είτε εξοργισμένοι. Θα σας πουν ότι δεν έχουν τίποτα κοινό με τον Κατσίνσκι ή τον Τουσκ. Οι ψήφοι τους αποτελούν διαμαρτυρία κατά του δικομματισμού», λέει η 31χρονη υποψήφια με το Λεβίκα στη Βαρσοβία, Βερό-νικα Σαρνόφσκα.
Το Λεβίκα και ο Τρίτος Δρόμος συνειδητοποιούν, όμως, ότι το PiS αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο. «Δεν πιστεύουμε στις συμμετρίες και δεν λέμε ότι και οι δύο είναι κακοί, γιατί το κακό είναι ένα: το PiS», λέει ο Μιχάλ Κομπόσκο, επικεφαλής της λίστας του Τρίτου Δρόμου στην πολωνική πρωτεύουσα. Ακόμη κι αν η αντιπολίτευση συγκεντρώσει αρκετές έδρες για να εκλέξει τον Τουσκ στην πρωθυπουργία, η κυβερνητική περίοδος θα είναι δύσκολη, καθώς ο σύμμαχος του PiS, πρόεδρος της χώρας Αντρέι Ντούντα, θα έχει τη δυνατότητα να ασκεί βέτο σε νομοσχέδια.
Οι αμβλώσεις
Μόλις ένα μήνα μετά την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς της με το κόμμα του Τουσκ, η φεμινίστρια ακτιβίστρια Γιάνα Σόστακ αφαιρέθηκε από το ψηφοδέλτιο, αφού εξέφρασε την υποστήριξή της στην ελεύθερη πρόσβαση στην άμβλωση μετά τη 12η εβδομάδα της κύησης. «Δεν περίμενα ότι η συζήτηση γύρω από την άμβλωση θα με οδηγούσε εκτός ψηφοδελτίου. Ενώπιον της Παγκόσμιας Συνόδου Γυναικών ο Τουσκ μίλησε υπέρ της νόμιμης άμβλωσης και δεσμεύθηκε ότι κανένας υποψήφιος που να αντιτίθεται στη χαλάρωση της υπάρχουσας νομοθεσίας δεν βρίσκεται στις τάξεις του κόμματός του και δεν πρόκειται να κατέβει με ψηφοδέλτιο της Πλατφόρμας», είπε η Σόστακ. Τους τελευταίους μήνες ο Τουσκ αναζήτησε τη στήριξη του φεμινιστικού κινήματος στην Πολωνία, προσφέροντας δεσμεύσεις για περισσότερες γυναίκες στα ψηφοδέλτια και για νομιμοποίηση της άμβλωσης πέραν των 12 εβδομάδων. «Η εμπιστοσύνη μου είναι περιορισμένη. Θέλω να δω νομοσχέδιο για την άμβλωση με τα μάτια μου. Είμαι εικαστικός και χρειάζομαι οπτικά ερεθίσματα για να πεισθώ», λέει η Σόστακ. Στην αντιπολιτευτική Πορεία των Εκατομμυρίων Καρδιών της Πλατφόρμας την περασμένη Κυριακή, από τους επτά ομιλητές που μίλησαν για την αξία των δικαιωμάτων των γυναικών, μόνο μία ήταν γυναίκα.
