Πέτρος Παπακωνσταντίνου
Αυτό που πολλοί φοβούνταν εδώ και αρκετούς μήνες έγινε πραγματικότητα τα χαράματα της Δευτέρας προς Τρίτη στη μοιρασμένη ανάμεσα σε ρωσικά και ουκρανικά στρατεύματα περιοχή της Χερσώνας. Το πελώριο υδροηλεκτρικό φράγμα της Νόβα Καχόβκα, στον ποταμό Δνείπερο, ακριβώς πάνω στη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στους εμπολέμους, κατέρρευσε εν μέρει, απελευθερώνοντας 18 κυβικά χιλιόμετρα νερού, που πλημμύρισαν τις γύρω περιοχές σε ύψος μέχρι και 11 μέτρων.
Το μέγεθος της οικολογικής και οικονομικής καταστροφής μένει να διαπιστωθεί τα επόμενα εικοσιτετράωρα. Το χειρότερο σενάριο θα ήταν να επιβεβαιωθούν οι φόβοι για το μεγαλύτερο πυρηνικό εργοστάσιο της Ευρώπης στη Ζαπορίζια, βορειότερα, που εξασφάλιζε εν μέρει την ψύξη των αντιδραστήρων του χάρη στο νερό της Νόβα Καχόβκα – αν και η αρμόδια υπηρεσία του ΟΗΕ εμφανιζόταν μάλλον καθησυχαστική. Σε κάθε περίπτωση, η υπερχείλιση του ποταμού που χωρίζει τα δύο στρατόπεδα ήρθε να περιπλέξει το σκηνικό του πολέμου σε μια εξαιρετικά κρίσιμη συγκυρία: σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, τους οποίους επικαλούνται οι New York Times, από την Κυριακή έχει ξεκινήσει, υπό συνθήκες πλήρους μυστικότητας και χωρίς θεαματικά, μέχρι στιγμής, αποτελέσματα, η από καιρό αναμενόμενη ουκρανική αντεπίθεση.
Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι κατηγόρησε τους Ρώσους για «τρομοκρατική ενέργεια», υποστηρίζοντας ότι πυροδότησαν δομές του φράγματος στις 2.50 π.μ. για να δυσχεράνουν την ουκρανική αντεπίθεση. Την εκδοχή του Κιέβου έσπευσε να υιοθετήσει ο Βρετανός υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κλέβερλι, τονίζοντας ότι «η σκόπιμη επίθεση σε καθαρά μη στρατιωτικές υποδομές συνιστά έγκλημα πολέμου». Αλλά και ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς εκτίμησε πως «σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, πρόκειται για επίθεση της ρωσικής πλευράς με στόχο να φρενάρει την ουκρανική αντεπίθεση».
Οι εκτεταμένες πλημμύρες στη Χερσώνα περιπλέκουν τον χάρτη των επιχειρήσεων, δύο ημέρες μετά την έναρξη της ουκρανικής αντεπίθεσης.
Γυναίκα προσπαθεί να διασχίσει τον πλημμυρισμένο δρόμο μετά την ανατίναξη του φράγματος Νόβα Καχόβκα στη Χερσώνα. Μόσχα και Κίεβο αντήλλαξαν κατηγορίες για την επίθεση που οδήγησε σε εσπευσμένη απομάκρυνση των κατοίκων της περιοχής. Το μέγεθος της οικολογικής και οικονομικής καταστροφής μένει να διαπιστωθεί τα επόμενα εικοσιτετράωρα. Φωτ. A.P. Photo / Evgeniy Maloletka.
Παρότι οι κατηγορίες αυτές έχουν τη λογική τους, τα αντεπιχειρήματα δεν λείπουν. Στρατιωτικοί αναλυτές σε διεθνή μέσα αναγνωρίζουν ότι ο δρόμος του Δνείπερου –είτε από το συγκεκριμένο, είτε από άλλο φράγμα, είτε μέσω νησίδων και αποβατικών επιχειρήσεων– είναι εξαιρετικά παρακινδυνευμένος για τα ουκρανικά στρατεύματα. Στους επτά μήνες που μεσολάβησαν από την ανακατάληψη της Χερσώνας, στη δυτική όχθη του ποταμού, οι Ουκρανοί επιχείρησαν αρκετές φορές αλλά δεν κατάφεραν να περάσουν στην ανατολική όχθη.
Θα το επιχειρούσαν με μεγαλύτερη ένταση τώρα; Τουλάχιστον τις τρεις πρώτες ημέρες, οι επιχειρήσεις τους περιορίστηκαν στην ανατολική επαρχία Ντονέτσκ και λιγότερο στη Ζαπορίζια. Σε κάθε περίπτωση, οι Ρώσοι είχαν από καιρό ναρκοθετήσει το φράγμα και θα μπορούσαν να το ανατινάξουν όποτε ήθελαν, ως λύση έσχατης ανάγκης. Γιατί να το κάνουν προτού εκδηλωθεί σοβαρή κίνηση του εχθρού, με αποτέλεσμα όχι μόνο να πλημμυρίσουν κατεχόμενες από αυτούς περιοχές της Χερσώνας, αλλά και να επιβαρυνθεί η χερσόνησος της Κριμαίας, η οποία εξασφαλίζει το 85% της υδροδότησής της από το κανάλι που ξεκινάει από τη Νόβα Καχόβκα;
Οπως θα περίμενε κανείς, το Κρεμλίνο αντέστρεψε τις κατηγορίες, υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο για σκόπιμο «σαμποτάζ» του Κιέβου. Μάλιστα, ο υπουργός Αμυνας Σεργκέι Σοϊγκού υποστήριξε ότι οι Ουκρανοί θέλησαν αφενός μεν να δυσκολέψουν μια ρωσική επίθεση στη Χερσώνα, αφετέρου να καλύψουν την αποτυχία της αντεπίθεσής τους. Και οι δύο ισχυρισμοί είναι αμφισβητήσιμοι: το να ετοιμάζονται οι Ρώσοι για επίθεση στη Χερσώνα τη στιγμή που υποχρεούνται να αμυνθούν σε μέτωπο 1.000 χιλιομέτρων είναι κάτι που υπερβαίνει τη φαντασία μας, ενώ το να προδικάζει κάποιος αποτυχία μιας ουκρανικής αντεπίθεσης που βρίσκεται στο πολύ αρχικό, μάλλον αναγνωριστικό, στάδιό της ακούγεται τουλάχιστον πρόωρο.
Υπάρχει και μια τρίτη εκδοχή, την οποία υποστηρίζουν ειδικοί, όπως ο Αμερικανός επιστήμονας Ντέιβιντ Χελμς: Σύμφωνα με αυτήν, το συγκεκριμένο φράγμα υπέφερε από σοβαρές ζημιές και έλλειψη συντήρησης, η κατάστασή του επιδεινώθηκε στους 16 μήνες του πολέμου και δεν αποκλείεται, τελικά, να κατέρρευσε από μόνο του. Ακόμη κι αν είναι έτσι, η χθεσινή καταστροφή μοιάζει με μικρογραφία αυτού του ολέθριου και παράλογου πολέμου· ενός πολέμου χωρίς νικητές, όπου όλοι οι πολιτικοί και ηθικοί φραγμοί πέφτουν ο ένας μετά τον άλλο, και όπου είναι πολύ πιθανό ότι τα χειρότερα δεν τα έχουμε δει ακόμη.
