Ξένια Κουναλάκη
Σε αχαρτογράφητα νερά βαδίζει απόψε η Γαλλία, καθώς το ακατανόητο ρίσκο που ανέλαβε ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν προκηρύσσοντας πρόωρες εκλογές μπορεί να αποδειχθεί καταστροφικό για το μέλλον της χώρας και ο απόηχός του να επηρεάσει ολόκληρη την Ευρωζώνη. Από τον σημερινό πρώτο γύρο και την έκβασή του θα σχηματιστεί μια πρώτη εικόνα για τη σύνθεση της Εθνοσυνέλευσης και τη δυνατότητα σχηματισμού βιώσιμης κυβέρνησης. Αν κανένα κόμμα δεν καταφέρει να συγκεντρώσει τον απαραίτητο αριθμό των 289 εδρών για την εξασφάλιση απόλυτης πλειοψηφίας την επόμενη Κυριακή, οι αναλυτές προβλέπουν πολιτική παράλυση με σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Τα δημοσιονομικά στοιχεία της χώρας ήταν ήδη επιβαρυμένα (χρέος 3 τρισ. ευρώ, δηλαδή 110% του ΑΕΠ και έλλειμμα 5,5%) πριν από την προκήρυξη πρόωρων εκλογών, και οι δύο παρατάξεις που διεκδικούν την εξουσία με αξιώσεις, η Εθνική Συσπείρωση (RN) της Μαρίν Λεπέν και το Νέο Λαϊκό Μέτωπο (NFP) με βασικό κορμό το κόμμα του Ζαν Λικ Μελανσόν, έχουν υποσχεθεί μέτρα που τρομοκρατούν τις αγορές και αυξάνουν το κόστος δανεισμού: αυξημένες δημόσιες δαπάνες που θα χρηματοδοτηθούν από φόρους στους πλούσιους και ανάκληση του συνταξιοδοτικού που θέσπισε ο Μακρόν.
Συγκατοικήσεις
Ενδεχόμενη «συγκατοίκηση» του Γάλλου προέδρου με μια εχθρική κυβέρνηση δεν είναι πρωτόγνωρη εμπειρία για την Πέμπτη Γαλλική Δημοκρατία. Εχει επαναληφθεί τρεις φορές στο παρελθόν: Ο σοσιαλιστής Φρανσουά Μιτεράν συνεργάστηκε με τον συντηρητικό Ζακ Σιράκ στην πρωθυπουργία (1986-88), στη συνέχεια πάλι ο Μιτεράν υποχρεώθηκε σε συμβίωση με τον συντηρητικό Εντουάρ Μπαλαντίρ (1993-1995) και τελικά ο Σιράκ στο Μέγαρο των Ηλυσίων συγκυβέρνησε με τον σοσιαλιστή πρωθυπουργό Λιονέλ Ζοσπέν (1997-2002). Αυτό όμως που είναι πρωτοφανές είναι η προοπτική να ανεβεί στην εξουσία μια ακροδεξιά κυβέρνηση για πρώτη φορά μετά το φιλοναζιστικό καθεστώς του Βισί υπό τον Φιλίπ Πετέν (1940-1944). Ο 28χρονος Ζορντάν Μπαρντελά, το «παιδί-θαύμα» της Λεπέν, προαλείφεται για πρωθυπουργός σε περίπτωση εκλογικής νίκης της RN, αν και ο ίδιος κατέστησε σαφές ότι διεκδικεί απόλυτη πλειοψηφία για να κυβερνήσει. Ηδη η Μαρίν Λεπέν άφησε να εννοηθεί ότι η άμυνα είναι ένας τομέας που εμπίπτει στις εξουσίες του πρωθυπουργού και όχι του προέδρου, προετοιμάζοντας το ενδεχόμενο για σκληρές συγκρούσεις με τον Μακρόν ακόμη και για το εύρος των αρμοδιοτήτων του σε περίπτωση συγκατοίκησης.
Αναλυτές εκτιμούν πως στην αναμέτρηση αυτή ο Μπαρντελά θα είναι το θύμα των δύο μονομάχων. Δεν αποκλείεται πράγματι ο Μακρόν να προκήρυξε εκλογές για να δει την Ακροδεξιά να φθείρεται στην εξουσία και να αποτρέψει την εκλογή της Μαρίν Λεπέν στην προεδρία το 2027. Από την άλλη, και η ηγέτις της RN χρησιμοποιεί τον Μπαρντελά ως αναλώσιμο. Εχει έτσι τη δυνατότητα να του επιρρίψει όλες τις ευθύνες σε περίπτωση που αποτύχει στο κυβερνητικό του έργο και να μείνει εκείνη –εν μέρει έστω– αλώβητη από το πολιτικό κόστος.
Παρότι η υγειονομική ζώνη γύρω από την Ακροδεξιά έχει διαρραγεί μετά τη δήλωση του ηγέτη του γκωλικού κόμματος πως μια συνεργασία με το κόμμα της Λεπέν δεν είναι πια αδιανόητη, εικάζεται ότι τα συστημικά κόμματα θα επιχειρήσουν να συσπειρωθούν και να εμποδίσουν την άνοδό του στην εξουσία. Αυτός είναι και ο λόγος που σχηματίστηκε ο ετερόκλητος αριστερός συνασπισμός σοσιαλιστών, κομμουνιστών, Πρασίνων και της Ανυπότακτης Γαλλίας του Μελανσόν. Το εγχείρημα, όμως, είναι εύθραυστο και πολλοί προβλέπουν ότι θα καταρρεύσει μετεκλογικά, ιδίως αν δεν αναδειχθεί πρώτο κόμμα, πιθανότητα εξαιρετικά δύσκολη.
Τα δύο άκρα
Με τη ρητορική του ο Μακρόν έχει φροντίσει, άλλωστε, να εξισώσει τα δύο «άκρα», για να παροτρύνει το εκλογικό σώμα να ψηφίσει το κεντρώο κόμμα του. Ωστόσο, δύσκολα μπορεί να χαρακτηριστεί «άκρο» ένα μέτωπο στο οποίο συγκαταλέγονται οι σοσιαλιστές και κατεβαίνει υποψήφιος βουλευτής ο πρώην πρόεδρος της χώρας Φρανσουά Ολάντ. Ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει τι θα γίνει στον δεύτερο γύρο, όταν οι ψηφοφόροι θα βρεθούν αντιμέτωποι με το δίλημμα Ακροδεξιά ή Αριστερά. Ο Μελανσόν, π.χ., έχει αποξενώσει πολλούς προοδευτικούς ψηφοφόρους με τη στάση του απέναντι στη Χαμάς, αφού αρνήθηκε να τη χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση κι απείχε από τη διακομματική πορεία κατά του αντισημιτισμού τον περασμένο Νοέμβριο, στην οποία συμμετείχε η Μαρίν Λεπέν. Ηδη, ορισμένοι Εβραίοι διανοούμενοι έχουν διακηρύξει πως αν κληθούν να επιλέξουν μεταξύ των δύο, θα προτιμήσουν το κόμμα της Λεπέν λόγω του αντισημιτισμού που έχει ριζώσει στο αριστερό μέτωπο. Την ίδια στιγμή, η Λεπέν έχει επιχειρήσει να αποτινάξει το στίγμα από το κόμμα που κληρονόμησε από τον πατέρα της-αρνητή του Ολοκαυτώματος Ζαν Μαρί Λεπέν, μεταβολίζοντας τον πατρικό αντισημιτισμό σε πηχτή ισλαμοφοβία.
Σε περίπτωση πλήρους και παρατεταμένης ακυβερνησίας, δεν αποκλείεται να επιστρατευτεί ένα υπουργικό συμβούλιο αποτελούμενο από τεχνοκράτες με πρωθυπουργό μία προσωπικότητα σαν την επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ ή τον πρώην πρόεδρό της Ζαν Κλοντ Τρισέ, για να αποτρέψει μια κρίση χρέους. Ο Μακρόν δεν έχει πολλά περιθώρια ελιγμών, αφού δεν μπορεί να προκηρύξει νέες εκλογές προτού παρέλθει ένας χρόνος. Το μεγάλο ερώτημα είναι κατά πόσον μια τέτοια κυβέρνηση τεχνοκρατών θα κατόρθωνε να κερδίσει την υποστήριξη της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης.
Και αν εξαντληθούν όλα τα σενάρια και δεν βρεθεί λύση; Αν το χάος συνεχιστεί, τα spreads εκτοξευθούν και η κρίση μοιάζει μη διαχειρίσιμη; Τότε δεν αποκλείεται τελικά, και παρά τις διαψεύσεις του, να παραιτηθεί και ο Εμανουέλ Μακρόν, πέφτοντας θύμα ο ίδιος του παράτολμου τζόγου που έπαιξε με την τύχη της χώρας του.
Τα 4 σενάρια
1. H Ακροδεξιά εξασφαλίζει απόλυτη πλειοψηφία
Αν η Εθνική Συσπείρωση (RN) κερδίσει 289 έδρες, ο Μακρόν θα υποχρεωθεί σε μια δύσκολη «συγκατοίκηση». Η χώρα θα έχει για πρώτη φορά από το καθεστώς Βισί (1940-1944) ακροδεξιά κυβέρνηση, με αποτέλεσμα τη διεθνή απομόνωσή της.
2. Η Αριστερά εξασφαλίζει απόλυτη πλειοψηφία
Δυσχερής θα είναι μια «συγκατοίκηση» του Μακρόν και με μια κυβέρνηση του Νέου Λαϊκού Μετώπου. Οι διαφωνίες κυμαίνονται από το Μεσανατολικό και τη σχέση με το Ισραήλ έως τις συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου με την Ε.Ε. και την κοινή αγροτική πολιτική.
3. Κανένα κόμμα δεν εξασφαλίζει απόλυτη πλειοψηφία
Αν κανένα κόμμα δεν συγκεντρώσει τον μαγικό αριθμό των 289 εδρών, η χώρα οδηγείται σε πολιτική παράλυση, με σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις. Ο Μακρόν δεν έχει δικαίωμα να προκηρύξει ξανά εκλογές προτού περάσει ένας χρόνος. Δεν αποκλείεται να αναγκαστεί να παραιτηθεί, παρόλο που ο ίδιος το έχει αρνηθεί.
4. Το κόμμα του Μακρόν τερματίζει πρώτο χωρίς απόλυτη πλειοψηφία
Αν και το σενάριο αυτό είναι ελάχιστα πιθανό με βάση τις δημοσκοπήσεις, σε αυτήν την περίπτωση το κόμμα του Γάλλου προέδρου θα προχωρήσει σε συμμαχίες με άλλα κόμματα για να περάσει τα νομοσχέδια στην Εθνοσυνέλευση. Θα συνεχιστεί, δηλαδή, η σημερινή κατάσταση ενδεχομένως με τον ίδιο πρωθυπουργό, τον Γκαμπριέλ Ατάλ.
