ΠΗΓΗ: CNN
Η αποφυλάκιση του δημοσιογράφου της Wall Street Journal, Εβαν Γκέρσκοβιτς, του Αμερικανού πρώην πεζοναύτη, Πολ Γουίλαν, και της Ρωσοαμερικανίδας δημοσιογράφου, Αλσού Κουρμάσεβα, από τη Ρωσία, αποτελεί λόγο για πανηγυρισμούς, σύμφωνα με ανάλυση του CNN.
Οι τρεις τους απελευθερώθηκαν στο πλαίσιο μιας ιστορικής ανταλλαγής κρατουμένων μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, μέσω της οποίας αποφυλακίστηκε και η ηγετική προσωπικότητα της ρωσικής αντιπολίτευσης, Βλαντιμίρ Κάρα-Μούρζα καθώς και άλλες προσωπικότητες που έχουν αντιταχθεί στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Το μεγαλύτερο κέρδος του Πούτιν
Κέρδος όμως υπήρξε και για τη ρωσική πλευρά, καθώς, σύμφωνα με το CNN, το Κρεμλίνο χρησιμοποίησε δημοσιογράφους και προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, τόσο Ρώσους όσο και ξένους – για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση ατόμων που φέρεται να υπηρετούν τα συμφέροντα του ρωσικού κράτους.
Μεταξύ εκείνων που επέστρεψαν στη Ρωσία, βρίσκονται καταδικασμένοι χάκερ και αρκετοί Ρώσοι πολίτες που είχαν τεθεί υπό κράτηση στη Δύση για κατασκοπεία. Το μεγαλύτερο όμως κέρδος για τη ρωσική πλευρά είναι η επιστροφή του Βαντίμ Κραζίκοφ, ενός καταδικασμένου εκτελεστή, η αποφυλάκιση του οποίου αποτελούσε ξεκάθαρο στόχο για τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Κραζίκοφ είχε καταδικαστεί από γερμανικό δικαστήριο για τη δολοφονία του γεωργιανής καταγωγής Τσετσένου, Ζελιμχάν “Τορνικέ” Κανγκοσβίλι, σε πάρκο του Βερολίνου το 2019. Στη συνέντευξή του στον Τάκερ Κάρλσον τον περασμένο Φεβρουάριο, ο Πούτιν χαρακτήρισε τη δολοφονία του Κανγκοσβίλι ως πράξη «δημοσίου συμφέροντος», περιγράφοντας τον Κραζίκοφ ως «έναν άνδρα που, για λόγους πατριωτισμού, εξουδετέρωσε έναν κακοποιό».
Οπως αναφέρει το CNN, η αποφυλάκιση του Κραζίκοφ και άλλων που κατηγορούνταν για κατασκοπεία, φαίνεται να στέλνει ένα γνώριμο μήνυμα: «Εαν δουλεύετε για εμάς, στο τέλος θα επιβραβευτείτε και θα λάβετε προστασία. Και αν μας προδώσετε, θα το θυμόμαστε για καιρό».
Η περίπτωση του Βίκτορ Μπουτ
Ας πάρουμε ως παράδειγμα την υπόθεση του Βίκτορ Μπουτ, του Ρώσου που ελευθερώθηκε το 2022 στο πλαίσιο ανταλλαγής με τη φυλακισμένη σταρ του μπάσκετ, Μπρίτνεϊ Γκράινερ.
Εχοντας χαρακτηριστεί από το αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης ως «ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους όπλων στον κόσμο» και έχοντας αποτελέσει έμπνευση για τον αντι-ήρωα της χολιγουντιανής ταινίας «Lord of War», ο Μπουτ ήταν από καιρό ύποπτος για σχέσεις με τις ρωσικές υπηρεσίες ασφαλείας.
Μετά την επιστροφή του στη Ρωσία, ο Μπουτ απέκτησε τη δική του θέση στον χώρο της πολιτικής, κερδίζοντας ένα πόστο σε ένα περιφερειακό νομοθετικό σώμα. Οπως σημειώνει μάλιστα το CNN, ο ίδιος έδωσε κάποιες συνεντεύξεις στον Τύπο που ενίσχυσαν τη δημόσια εικόνα του, ενώ εμφανίστηκε και στο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης, μια εκδήλωση ιδιαίτερα αγαπητή στον Πούτιν και τη ρωσική ελίτ.
Ανα Τσάπμαν και Σεργκέι Σκριπάλ
Το ίδιο περίπου ίσχυσε και για την Ανα Τσάπμαν, μία εκ των δέκα εν αποστρατεία Ρώσων πρακτόρων που απελάθηκαν από τις ΗΠΑ το 2010 στο πλαίσιο ανταλλαγής κρατουμένων, η οποία τιμήθηκε κατά την επιστροφή της στη Ρωσία. Ειδικότερα, εξελέγη σε ένα φιλοκυβερνητικό συμβούλιο και λάνσαρε τη δική της γραμμή ρούχων.
Η Τσάπμαν και εννέα ακόμη που χαρακτηρίζονταν ως «παράνομοι» απελευθερώθηκαν ως αντάλλαγμα για τέσσερα άτομα, συμπεριλαμβανομένου του Ρώσου πρώην αξιωματούχου των μυστικών υπηρεσιών, Σεργκέι Σκριπάλ, ο οποίος είχε καταδικαστεί για κατασκοπεία υπέρ του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ο Σκριπάλ και η κόρη του επιβίωσαν από δηλητηρίαση με τον νευροτοξικό παράγοντα Νόβιτσοκ στην αγγλική πόλη του Σόλσμπερι το 2018. Η Βρετανία κατηγόρησε τη Ρωσία για το περιστατικό. Η ρωσική πλευρά, πάντως, έχει αρνηθεί επανειλημμένα την οποιαδήποτε ανάμειξη, παρά το γεγονός ότι ο Πούτιν έχει χαρακτηρίσει τον Σκριπάλ «κάθαρμα» και «προδότη», με την περιφρόνησή του να υποδηλώνει ότι ο Σκριπάλ «πήρε αυτό που του άξιζε».
Οπως σημειώνει στην ανάλυσή του το CNN, πιθανή έμοιαζε η ανάμειξη του Κρεμλίνου και το 2016 στη δηλητηρίαση του Αλεξάντερ Λιτβινένκο, πρώην πράκτορα, ο οποίος είχε γίνει πληροφοριοδότης κατά του ρωσικού καθεστώτος.
Το ίδιο έτος, τόσο μία βρετανική έρευνα όσο και το ίδιο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, συμπέραναν ότι οι δύο άνδρες που φέρεται να δηλητηρίασαν τον Λιτβινένκο – ο πρώην υπάλληλος των KGB και FSB, Αντρέι Λουγκοβόι, και ο πρώην αξιωματικός του στρατού, Ντμίτρι Κοβτούν – ενεργούσαν εκ μέρους του ρωσικού κράτους.
Ο Λουγκοβόι κέρδισε αργότερα μία θέση στο ρωσικό κοινοβούλιο, ενώ το 2015 παρασημοφορήθηκε από τον Πούτιν.
Ο ρόλος της ανταλλαγής στις σχέσεις Ρωσίας – ΗΠΑ
Αυτό το ιστορικό μοτίβο, λοιπόν, ενισχύει το μήνυμα προς όλους όσους εργάζονται για το ρωσικό κράτος – και ιδιαίτερα όσους αποτελούν μέρος του τεράστιου μηχανισμού ασφαλείας και πληροφοριών του – ότι «η Ρωσία φροντίζει τους δικούς της». Ο ίδιος ο Πούτιν, άλλωστε, ανήκε στις υπηρεσίες πληροφοριών και γνωρίζει τον κώδικα τιμής που ισχύει στους κόλπους της ρωσικής κατασκοπείας.
Ποια είναι όμως η σημασία της πρόσφατης ανταλλαγής αιχμαλώτων στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης αντιπαράθεσης της Ρωσίας με τη Δύση; Από τότε που οι δυνάμεις του Πούτιν εισέβαλαν στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022, οι σχέσεις Μόσχας και Ουάσιγκτον βρίσκονται σε ιστορικό χαμηλό. Οι διαπραγματεύσεις, ωστόσο, που οδήγησαν στη χθεσινή ανταλλαγή δείχνουν ότι παραμένουν ανοιχτοί κάποιοι δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών.
Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι μια ανταλλαγή αιχμαλώτων στην οποία θα εμπλέκονταν πολλές χώρες και μέσω της οποίας θα μπορούσε να ελευθερωθεί ο Αλεξέι Ναβάλνι, βρισκόταν υπό συζήτηση την περίοδο του θανάτου του τον Φεβρουάριο σε ρωσική φυλακή.
Σε αυτές τις συζητήσεις, όπως είχε μεταδώσει το CNN, συμμετείχε και ο Ρώσος ολιγάρχης, Ρομάν Αμπράμοβιτς, ενώ η πρώην επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, Χίλαρι Κλίντον, στήριξε παρασκηνιακά τις προσπάθειες για απελευθέρωση του αντιπάλου του Πούτιν.
Και παρά το γεγονός ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, κορυφαίοι Αμερικανοί και Ρώσοι στρατηγοί διατηρούν ανοιχτές κάποιες ζωτικής σημασίας γραμμές επικοινωνίας, σε μεγάλο βαθμό για να αποτρέψουν τις ΗΠΑ και τη Ρωσία από το να οδηγηθούν σε μια ανοιχτή σύγκρουση.
«Ενα είδος νίκης» για το Κρεμλίνο
Η ανταλλαγή προσωπικοτήτων της ρωσικής αντιπολίτευσης, ωστόσο, αποτελεί ένα είδος νίκης για το Κρεμλίνο. Ακόμα και από τη φυλακή, άτομα όπως ο Βλαντιμίρ Κάρα-Μούρζα – ο οποίος εξέτιε μια μακρόχρονη ποινή για προδοσία – διατήρησε διεθνώς το κύρος του ως κρατούμενος για λόγους συνείδησης.
Αλλοι αντιρρησίες, όπως η Ρωσίδα καλλιτέχνης, Αλεξάντρα Σκοτσιλένκο, η οποία καταδικάστηκε σε επτά χρόνια φυλάκισης για μια διαμαρτυρία που περιελάμβανε την τοποθέτηση αντιπολεμικών μηνυμάτων πάνω σε ετικέτες τιμών σε ένα ρωσικό παντοπωλείο – κατέστησαν εμφανή τον παραλογισμό των δρακόντειων νόμων για τα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας εν καιρώ πολέμου, αναφέρει το CNN.
Η πρόσφατη ανταλλαγή, λοιπόν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, σημαίνει ότι αυτές οι αντιπολεμικές φωνές εξορίζονται και δεν αποτελούν απειλή για το σύστημα. Η απελευθέρωση Ρώσων στο πλαίσιο της ανταλλαγής δεν σημαίνει ότι το πολιτικό κλίμα της Ρωσίας έχει γίνει λιγότερο καταπιεστικό.
Και σε γεωπολιτικούς όρους, ελάχιστα έχουν αλλάξει. Οπως τονίζει το CNN, μετά την ανταλλαγή κρατουμένων, η Δύση θα βρίσκεται ακόμη αντιμέτωπη με μια ρωσική ηγεσία που έχει ξεκαθαρίσει ποιες είναι οι προτεραιότητές της: η προστασία των συμφερόντων του κράτους ασφαλείας και η διατήρηση μιας ανοιχτά εχθρικής στάσης προς τη Δύση.
