Kathimerini.gr
Αλεξία Καλαϊτζή
Λίγες ηµέρες μετά την έναρξη του πολέμου με τη Ρωσία, ο Ιγκόρ Τσερνίτσκι, μαέστρος, βρήκε το θάρρος και μαζί με τους καλλιτέχνες της Οπερας της Οδησσού έδωσε μια παράσταση στο κέντρο της έρημης τότε ουκρανικής πόλης που ζούσε υπό τον συνεχή φόβο επίθεσης. Η παράσταση καλύφθηκε από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, που μετέφεραν το αίτημα των καλλιτεχνών για αλληλεγγύη.
Περίπου ένα χρόνο ύστερα από εκείνη την ημέρα, ο Ιγκόρ παραμένει στην πόλη της Οδησσού και συνεχίζει ακάθεκτος να κάνει αυτό που ξέρει καλύτερα: τέχνη. «Μέσα στον πόλεμο καταφέραμε να στήσουμε δύο καινούργια έργα: την όπερα ενός Ουκρανού συνθέτη και το μπαλέτο της Χιονάτης», λέει. Η «Κ» συνάντησε τον Ουκρανό καλλιτέχνη στη Θεσσαλονίκη, στα παρασκήνια του Μεγάρου Μουσικής, όπου είχε έρθει μαζί με το μπαλέτο της Οπερας για να δώσουν δύο παραστάσεις. Οι παραστάσεις προσαρμόζονται στον νέο μειωμένο αριθμό των καλλιτεχνών της ομάδας. Κάποιοι άνδρες έχουν καταταγεί στον στρατό, ενώ κάποιες γυναίκες με μικρά παιδιά εγκατέλειψαν το μπαλέτο για να φροντίσουν την οικογένειά τους. «Ευτυχώς, κανείς δεν έχει σκοτωθεί μέχρι τώρα», αναφέρει με ανακούφιση ο Ιγκόρ.
Επειτα από ένα μακρύ ταξίδι, οι χορευτές της Εθνικής Οπερας Οδησσού προετοιμάστηκαν αμέσως για την παράσταση μπαλέτου «Η Χιονάτη και οι 7 νάνοι», στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Φωτ. Αλέξανδρος Αβραμίδης
Ταξίδι μιάμισης ημέρας
Καθώς απαγορεύονται ακόμη οι πτήσεις από και προς την Ουκρανία, ο θίασος ξεκίνησε με λεωφορείο από την Οδησσό, κάνοντας ένα ταξίδι μιάμισης ημέρας για να φτάσει εδώ. Παρά την κούραση, οι χορευτές δίνουν παράσταση λίγες ώρες μετά την άφιξή τους.
Η Ελενα Ελιζάροβα ξεκινάει απευθείας ζέσταμα πάνω στην ξύλινη σκηνή του θεάτρου. Στην αρχή του πολέμου, ούτε αυτό δεν μπορούσε να κάνει. Θυμάται ακόμη τις πρώτες ημέρες, όταν στρατιώτες και εθελοντές σφράγισαν το επιβλητικό κτίριο της Οπερας με τσουβάλια γεμάτα άμμο για να το προφυλάξουν από πιθανό βομβαρδισμό. «Ενιωσα άσχημα, τόσο υποτιμητικά. Αισθανόμουν ότι ήμασταν τελείως απροστάτευτοι και στη ζωή και στο θέατρο». Περίπου τρεις μήνες μετά, η 37χρονη χορεύτρια επέστρεψε επιτέλους για την πρώτη της πρόβα. «Ξεκινήσαμε σιγά σιγά να δουλεύουμε. Την πρώτη ημέρα που πήγαμε πίσω στο θέατρο, ήχησαν σειρήνες και τρέξαμε να κρυφτούμε. Οταν σταμάτησαν, συνεχίσαμε».
Εν μέσω πολέμου, η τέχνη δίνει δύναμη τόσο στους κατοίκους της Οδησσού όσο και στους καλλιτέχνες, οι οποίοι σε πείσμα των καιρών συνεχίζουν να δίνουν τακτικά παραστάσεις. Φωτ. Αλέξανδρος Αβραμίδης
Καταφύγιο και σκηνή
Η διακοπή από τις σειρήνες είναι πλέον η νέα πραγματικότητα του θιάσου, όχι μόνο στις πρόβες αλλά και στις παραστάσεις. «Υπάρχει περίπτωση τέσσερις έως και πέντε φορές μέσα την ημέρα να ηχήσουν σειρήνες. Μπορεί να έχουμε παράσταση με 1.000 θεατές. Θα σταματήσουν, θα τρέξουν να κρυφτούν στο καταφύγιο, θα επιστρέψουν και θα συνεχίσουμε», εξηγεί ο Ιγκόρ.
Επίσης χορεύτρια, η Αναστασία Κόρνο λέει πως οι καλλιτέχνες έχουν συνηθίσει τόσο πολύ να βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση, που έχει τύχει να ακούγονται πυροβολισμοί από κατάρριψη ενός drone έξω από την Οπερα και να μη δίνουν καν σημασία.
Οι πυροβολισμοί και οι σειρήνες δεν είναι τα μόνα που έχουν προστεθεί βίαια στη ζωή των καλλιτεχνών. Οι ίδιοι συχνά μέσα στην ημέρα στερούνται καθημερινά τη ζέστη και το ηλεκτρικό ρεύμα. Οι διακοπές, όπως περιγράφουν, ακόμη και νερού είναι καθημερινές και μπορεί να κρατήσουν ώρες.
Στην Οπερα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα των συνεχών διακοπών ηλεκτρικού χάρη στις γεννήτριες που τους έκαναν δωρεά η Γερμανία και το Βέλγιο. Οι γεννήτριες κρατούν ακόμη στη «ζωή» τις παραστάσεις της Οπερας, που συνεχίζει να φέγγει ακόμη και όταν η υπόλοιπη Οδησσός βυθιστεί στο σκοτάδι.
Στο σκοτάδι του πολέμου η Οπερα αποτελεί ένα φάρο τέχνης, ελπίδας και αλληλεγγύης. Οι συντελεστές περιγράφουν πώς το θέατρο γεμίζει στις παραστάσεις και η ανταπόκριση του κοινού είναι μεγαλύτερη και θερμότερη από ποτέ. Η τέχνη σε μια καθημερινότητα φόβου γίνεται αντίδοτο και μια άγκυρα κανονικότητας, που τόσο μεγάλη ανάγκη έχουν οι κάτοικοι της ιστορικής αυτής πόλης.
«Χορεύουμε και θέλουμε να προσφέρουμε ό,τι καλύτερο έχουμε μέσα μας. Θυμάμαι ακόμη την πρώτη παράσταση της Χιονάτης. Τα παιδιά γελούσαν και ήταν όλα χαρούμενα κι εμείς τουλάχιστον απολαμβάναμε ότι μπορούσαμε να τους δώσουμε αυτή τη χαρά», περιγράφει συγκινημένη η Αναστασία.
«Μας χειροκροτούν όρθιοι. Μας έχουν σαν ήρωες. Ηταν τόσο χαρούμενοι όταν άνοιξε το θέατρο ξανά γιατί ήταν σαν να συνεχίζεται η ζωή. Είναι και για εμάς πολύ σημαντικό. Αυτή η αλληλεπίδραση δεν υπήρχε πριν τον πόλεμο», αναφέρει ο Αντρέι Πισάρεφ, πολυβραβευμένος χορευτής της Οπερας, που κρατάει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο έργο.
Ο μαέστρος Ιγκόρ Τσερνίτσκι πίσω από τις κουίντες βλέπει συχνά στρατιώτες που έρχονται να δουν την παράσταση και κλαίει. Οπως λέει, συγκινούνται γιατί καταλαβαίνουν ότι μένουμε εδώ και συμβάλλουμε με τον δικό μας τρόπο στην εθνική προσπάθεια. Μάλιστα, η Οπερα έχει δημιουργήσει μικρές ομάδες που δίνουν παραστάσεις στις περιοχές γύρω από την πόλη, ώστε να χαροποιήσουν όσους δεν έχουν τη δυνατότητα να έρθουν μέχρι το κέντρο της Οδησσού.
H Ελενα Ελιζάροβα, πρωταγωνίστρια της παράστασης, αντιμετωπίζει την πραγματικότητα του πολέμου αντλώντας έμπνευση για τη ζωή κάθε φορά που χορεύει. Φωτ. Αλέξανδρος Αβραμίδης
«Χορεύω, άρα ζω»
Η στήριξη του κοινού και η τέχνη λειτουργούν καθαρτικά όχι μόνο για τους θεατές αλλά και για τους καλλιτέχνες. «Από τις πρόβες αντλώ ενέργεια και ζωή. Οταν βλέπω τη σκηνή και τα φώτα, εμπνέομαι για τη ζωή. Ακόμη και την παραμονή της παράστασης να γίνει επίθεση, εμείς το βράδυ θα βγούμε και θα χορέψουμε, και ας είναι πολύ δύσκολο», σημειώνει η Ελενα Ελιζάροβα.
Για την Αναστασία, με την οποία χορεύουν μαζί, είναι το ίδιο. Την ώρα που βάζει τις τελευταίες πινελιές στο μακιγιάζ, παραδέχεται πως η τέχνη είναι το καταφύγιό της. «Κάθε φορά που θέλω να κλάψω, χορεύω. Είναι ο τρόπος για να προστατεύω τον εαυτό μου».
«Μέσα στον πόλεμο στήσαμε δύο καινούργια έργα», λέει ο μαέστρος Ιγκόρ Τσερνίτσκι. Επιμένει να δημιουργεί καλλιτεχνικό έργο παρά τις αντίξοες συνθήκες. Φωτ. Αλέξανδρος Αβραμίδης.
Ο Αντρέι Πισάρεφ, πολυβραβευμένος χορευτής, περιγράφει πώς ο πόλεμος άλλαξε τη σχέση των καλλιτεχνών με το κοινό, το οποίο τους βλέπει σαν ήρωες. Φωτ. Αλέξανδρος Αβραμίδης
«Οχι, δεν φεύγω!»
Η 22χρονη μπαλαρίνα θα μπορούσε να είχε φύγει από την Ουκρανία και να κυνηγήσει την καριέρα της σε κάποια άλλη χώρα της Ευρώπης. Παρότι ο πόλεμος συνεχίζεται και η καθημερινότητά της γίνεται ολοένα δυσκολότερη, η νεαρή χορεύτρια δεν το σκέφτεται καν. «Αγαπάω την πατρίδα μου, αγαπάω το θέατρο. Οχι, όχι, δεν φεύγω!».
«Κάποιοι φίλοι έφυγαν απευθείας, δύο ώρες μετά την έναρξη του πολέμου. Ο καθένας βλέπει τον πόλεμο διαφορετικά. Εγώ έμεινα», τόνισε ο Αντρέι, δηλώνοντας πλήρως συνειδητοποιημένος για τον δικό του ρόλο ως καλλιτέχνη τη στιγμή αυτή. Ο χορευτής έχει χάσει συγγενή του στον πόλεμο και όμως κάθε βράδυ καλείται να δώσει τον καλύτερο εαυτό του. Οπως και το βράδυ που μιλάμε μαζί, όπου παρά την κούραση του ταξιδιού, πρέπει να δώσει παράσταση σε ένα κατάμεστο θέατρο. «Μετά την έναρξη του πολέμου, ίσως η πιο χαρούμενη στιγμή ήταν όταν άνοιξε ξανά το θέατρο. Τον φόβο τον έχουμε συνηθίσει, ζούμε πλέον με αυτόν».
Οσο μιλάμε, ακούγεται ο ήχος σειρήνας από τα κινητά των καλλιτεχνών. Είναι η εφαρμογή που τους ειδοποιεί πως υπάρχει κίνδυνος επίθεσης, και την οποία εγκατέστησαν μετά την έναρξη του πολέμου. Ο μαέστρος μού λέει πως ακόμη και στην Ελλάδα, που είναι τώρα, ακούει αεροπλάνο και σηκώνει τα μάτια ψηλά για να δει τι είναι. Ο φόβος δεν φεύγει, όπως μου εξηγεί, αλλά η παράσταση πρέπει να δοθεί και θα δίνεται κάθε βράδυ.
