The New York Times / ΕΡΙΚ ΛΙΠΤΟΝ, ΝΤΕΪΒΙΝT ΦΑΡΕΝΤΧΟΛΝΤ, ΑΡΟΝ ΚΡΟΛΙΚ, ΚΡΙΣΤΕΝ ΓΚΡΙΝ
H επιρροή που έχει καταφέρει να ασκεί ο Ελον Μασκ στην αμερικανική κυβέρνηση δεν είναι μόνον εντυπωσιακή αλλά και εξαιρετικά επικερδής.
Η εταιρεία πυραύλων ιδιοκτησίας του ίδιου, SpaceX, είναι εκείνη που ουσιαστικά υπαγορεύει εδώ και καιρό στη NASA το πυραυλικό της πρόγραμμα. Το υπουργείο Αμυνας βασίζεται σε αυτόν για να θέσει σε τροχιά τους περισσότερους δορυφόρους του. Οι εταιρείες του αναμένεται να λάβουν περίπου 3 δισ. δολάρια από σχεδόν 100 διαφορετικά συμβόλαια που υπέγραψε πέρυσι με 17 ομοσπονδιακές υπηρεσίες.
Η σχέση του με ομοσπονδιακούς ρυθμιστικούς φορείς έχει κατά καιρούς λάβει πολύ διαφορετικό χαρακτήρα. Οι εταιρείες του έχουν γίνει αντικείμενο τουλάχιστον 20 πρόσφατων ερευνών και επισταμένων ελέγχων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων για την ασφάλεια των ηλεκτρικών αυτοκινήτων της Tesla και για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πυραύλων του.
Δεδομένου του τεράστιου επιχειρηματικού αποτυπώματος του Μασκ, ο δισεκατομμυριούχος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα των εκλογών. Ωστόσο, ο ίδιος έχει επιλέξει να στοιχισθεί πίσω από τον Ντόναλντ Τραμπ και ο τέως πρόεδρος του έχει υποσχεθεί σε αντάλλαγμα να τον θέσει επικεφαλής της νέας επιτροπής κυβερνητικής αποτελεσματικότητας (government efficiency commission), θέση από την οποία θα μπορεί να προτείνει περικοπές προς ομοσπονδιακές υπηρεσίες, καθώς και αλλαγές σε σειρά από κανονισμούς.
Με άλλα λόγια, αυτό θα δώσει στον πλουσιότερο άνθρωπο του κόσμου (και σε έναν από τους μεγαλύτερους οικονομικούς εταίρους της κυβέρνησης) την εξουσία να ελέγχει τις ρυθμιστικές αρχές που επηρεάζουν τις επιχειρήσεις του, κάτι που, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, μπορεί να οδηγήσει σε τεράστια σύγκρουση συμφερόντων.
Ηδη, ο Μασκ έχει δώσει μερικά δείγματα για το πώς προτίθεται να χρησιμοποιήσει τη νέα του θέση για να βοηθήσει τις δικές του εταιρείες.
«Η ζωή πέρα από τη Γη»
Πριν από μερικούς μήνες, αμφισβήτησε δημοσίως μία απόφαση που απαιτούσε από τη SpaceX να λάβει άδεια για την απόρριψη μεγάλων ποσοτήτων δυνητικά μολυσμένου νερού από την εξέδρα εκτόξευσης που χρησιμοποιεί στο Τέξας. Μάλιστα, σχολίασε ότι η παράκαμψη αυτής της απόφασης θα μπορούσε να βοηθήσει τη SpaceX να φτάσει στον Αρη νωρίτερα, «αρκεί να μην πνίγεται από τη γραφειοκρατία», όπως έγραψε στο X, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης ιδιοκτησίας του. «H επιτροπή κυβερνητικής αποτελεσματικότητας είναι ο μόνος δρόμος για την επέκταση της ζωής πέρα από τη Γη».
Στις αρχές του μήνα, επιτέθηκε στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών (FCC), η οποία επιβλέπει τους δορυφόρους παροχής Διαδικτύου που εκτοξεύει η SpaceX. Υποστήριξε πως αν η FCC δεν είχε «ανακαλέσει παράνομα» μια ομοσπονδιακή χρηματοδότηση ύψους περίπου 886 εκατ. δολαρίων, την οποία είχε ζητήσει η εταιρεία για να παρέχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε αγροτικές περιοχές, «τα δορυφορικά κιτ θα είχαν πιθανότατα σώσει ζωές στη Βόρεια Καρολίνα» κατά τη διάρκεια του τυφώνα “Ελεν” που κατέστρεψε εκτεταμένα τμήματα της πολιτείας. Εκπρόσωπος της επιτροπής απάντησε ότι τα χρήματα δεν χορηγήθηκαν επειδή η εταιρεία πρότεινε να παρέχει υπηρεσίες σε ορισμένες περιοχές που δεν ήταν στην πραγματικότητα αγροτικές, συμπεριλαμβανομένου του διεθνούς αεροδρομίου Νιούαρκ.
Ο Μπράιαν Χιουγκς, εκπρόσωπος του Τραμπ, αρνήθηκε επιπλέον να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με το ενδεχόμενο σύγκρουσης συμφερόντων εάν ο Μασκ αναλάβει τελικά θεσμικό ρόλο. «Ο Ελον Μασκ είναι μια ιδιοφυΐα, ένας καινοτόμος άνθρωπος και έχει κυριολεκτικά γράψει Ιστορία με την κατασκευή πρωτότυπων, σύγχρονων και αποτελεσματικών συστημάτων», τόνισε ο Χιουγκς σε δήλωσή του.
Ανεξάρτητα από το ποιος θα εκλεγεί πρόεδρος, οι στενοί δεσμοί μεταξύ του Μασκ και της αμερικανικού δημοσίου είναι απίθανο να αλλάξουν σύντομα, με τις υπηρεσίες να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τα οχήματα, τους πυραύλους, το Διαδίκτυο και άλλες υπηρεσίες που παρέχουν οι εταιρείες του.
Η ιδέα για μια επιτροπή αποτελεσματικότητας προήλθε από τον ίδιο τον Μασκ. Σε συνέντευξη που πήρε τον Αύγουστο από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο επιχειρηματίας έφερε τρεις φορές την επιτροπή στη συζήτηση, επαναφέροντας μάλιστα με επιμονή το ζήτημα όταν ο Τραμπ παρεξέκλινε σε άλλα θέματα.
«Νομίζω ότι θα ήταν σπουδαίο να έχουμε μια κυβερνητική επιτροπή που θα ρίχνει μια ματιά σε αυτά τα πράγματα και θα διασφαλίζει ότι τα χρήματα των φορολογουμένων –τα χρήματα που με κόπο κερδίζουν οι φορολογούμενοι– ξοδεύονται με καλό τρόπο», είπε ο Μασκ την τρίτη φορά που ανέφερε την ιδέα του. «Και θα ήμουν ευτυχής να βοηθήσω σε μια τέτοια επιτροπή».
«Θα το ήθελα πολύ», απάντησε τελικά ο Τραμπ. «Είσαι πραγματικά σπουδαίος. Τους βλέπεις να κατεβαίνουν σε απεργία και λες: “Εντάξει, λοιπόν. Eχετε φύγει όλοι. Μόλις φύγατε ένας προς έναν”. Είσαι πολύ καλός, πιστεύω ότι θα έκανες πολύ καλή δουλειά», του είχε πει, για να εισπράξει ένα μάλλον ταπεινό «τι να πω, θα ήταν χαρά μου να βοηθήσω».
Η Μάγια ΜακΓκίνεας, πρόεδρος της μη κομματικής επιτροπής για έναν υπεύθυνο ομοσπονδιακό προϋπολογισμό, επικρότησε επίσης την ιδέα μιας επιτροπής αποτελεσματικότητας και δήλωσε ότι η εμπειρία του Μασκ στις επιχειρήσεις αποτελεί πολύ καλή προϋπηρεσία για να αναλάβει την ηγεσία. Είπε ακόμη ότι η επίσημη εξουσία του Μασκ θα είναι πιθανότατα περιορισμένη. Προηγούμενοι πρόεδροι, από τον Θίοντορ Ρούζβελτ μέχρι σήμερα, έχουν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσουν επιτροπές από ανθρώπους εκτός της πολιτικής, προσανατολισμένους στον κόσμο των επιχειρήσεων, για να αξιολογήσουν το κυβερνητικό έργο. Αλλωστε, όπως εξήγησε η ΜακΓκίνεας, προκειμένου να γίνουν οι ιδέες τους νόμος, απαιτείται να συμφωνήσει το Κογκρέσο. Συνήθως, είπε, δεν το κάνει.
«Εμπλοκές με τις Αρχές»
Νομικοί που έχουν μελετήσει τους ομοσπονδιακούς κανόνες δεοντολογίας σχετικά με την πρόσληψη «εξωτερικών» στελεχών επιχειρήσεων σε θέση κυβερνητικών συμβούλων δήλωσαν ότι οι ταραγμένες σχέσεις του Μασκ με την κυβέρνηση είναι τόσο ευρείες, που ίσως να είναι νομικά αδύνατο να υπηρετήσει ως υψηλόβαθμος σύμβουλος του προέδρου χωρίς να δημιουργηθούν σοβαρά νομικά κωλύματα.
Ο Μασκ «έχει μια σειρά από αμφιλεγόμενες αλληλεπιδράσεις και εμπλοκές με τις ρυθμιστικές αρχές», εξήγησε η Κέιθλιν Κλαρκ, δικηγόρος με ειδίκευση σε θέματα δεοντολογίας, που έχει διατελέσει σύμβουλος στο γραφείο του γενικού εισαγγελέα της περιφέρειας της Κολούμπια (Ουάσιγκτον). «Είναι απολύτως λογικό να πιστεύουμε ότι αυτό που θα φέρει σε αυτόν τον ομοσπονδιακό θεσμό είναι το δικό του πλέγμα προκαταλήψεων, μνησικακίας και οικονομικών συμφερόντων», πρόσθεσε.
Είναι γνωστό ότι ο Μασκ και οι εταιρείες του συχνά αμφισβητούν τους ομοσπονδιακούς κανονισμούς, ιδίως όταν απειλούν να επιβραδύνουν τα σχέδια για περαιτέρω επέκταση των δραστηριοτήτων του.
Ενα τέτοιο παράδειγμα ήταν η δοκιμαστική εκτόξευση αυτό τον μήνα του Starship, του νεότερου πυραύλου της SpaceX. Η NASA έχει συμφωνήσει να πληρώσει στην εταιρεία έως και 4,4 δισ. δολάρια για να μεταφέρει αστροναύτες στην επιφάνεια της Σελήνης σε δύο μελλοντικές αποστολές – αν και οι ημερομηνίες θα εξαρτηθούν από το πότε θα είναι έτοιμος όλος ο εξοπλισμός.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας, όμως, εμπόδισε αυτή τη δοκιμαστική εκτόξευση για εβδομάδες, εν μέρει λόγω ερευνών σχετικά με την καταστροφή που έχει προκαλέσει η SpaceX στην άγρια χλωρίδα και πανίδα κοντά στον χώρο εκτόξευσης στο Τέξας, μια καθυστέρηση που εξόργισε τον Μασκ.
«Συνεχίζουμε να είμαστε δέσμιοι σε μια πραγματικότητα όπου χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να προσπελάσουμε την κυβερνητική γραφειοκρατία που απαιτείται ώστε να αδειοδοτήσουμε μια εκτόξευση πυραύλου από ό,τι χρειάζεται για να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε τον πύραυλο», είχε αναφέρει ειρωνικά η SpaceX σε ανακοίνωσή της.
Ο Ρίτσαρντ Μπρίφολντ, καθηγητής Νομικής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, δήλωσε πάντως ότι θα μπορούσε να υπάρχει ένα πλεονέκτημα στο να διοριστεί ο Μασκ υψηλόβαθμος σύμβουλος της κυβέρνησης Τραμπ. Και αυτό είναι το γεγονός πως η αμερικανική δημόσια ζωή θα μπορεί να έχει ανά πάσα στιγμή γνώση των άμεσων συμφερόντων του κροίσου της τεχνολογίας.
«Δεν είναι καλύτερο να γνωρίζουμε τις επιθυμίες του Μασκ αντί να τηλεφωνεί στον Λευκό Οίκο και να λέει: “Εϊ, αυτή η υπηρεσία με αντιμετωπίζει σκληρά. Ζήτα τους να κάνουν πίσω;”. Αυτό παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα».
