Kathimerini.gr
Δημήτρης Αθηνάκης
«Τον Ιούλιο του 2024 σημειώθηκε υπερβολική ζέστη σε πολλές χώρες που συνορεύουν με τη Μεσόγειο, έπειτα από πολύ υψηλές θερμοκρασίες στην Ανατολική Ευρώπη. Ο καύσωνας σημειώθηκε ύστερα από 13 μήνες ακραίας ζέστης παγκοσμίως, με καθέναν από αυτούς να είναι ο πιο καυτός που έχει καταγραφεί ποτέ». Αυτά τα εισαγωγικά αναφέρει νέα μελέτη από το World Weather Attribution για τους καύσωνες που έχουν επηρεάσει τη Μεσόγειο και την Ευρώπη.
Από την άλλη, «η πιθανότητα να υπάρξει κύμα καύσωνα την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων είναι περίπου πέντε φορές μεγαλύτερη το 2024 απ’ ό,τι ήταν όταν διεξήχθησαν οι Αγώνες στο Παρίσι το 1924: αυτό οφείλεται κυρίως στην ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή», έλεγε στην «Κ», έναν μήνα προ της ενάρξεως των παρισινών Αγώνων, ο Μάικ Τίπτον, καθηγητής Ανθρώπινης και Εφαρμοσμένης Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ, συν-συντάκτης της έκθεσης «Δακτύλιοι της Φωτιάς: Κίνδυνοι θερμότητας στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού» που υπέγραψε με τον αναπληρωτή καθηγητή Φυσιολογίας της Ασκησης στο ίδιο πανεπιστήμιο, Τζο Κόρμπετ.
Αναζητώντας δροσιά στο ολυμπιακό Παρίσι. (©REUTERS/Benoit Tessier)
Οπως όλα δείχνουν, μέσα στον έναν αιώνα που έχει παρέλθει από την τελευταία ολυμπιακή διοργάνωση στη γαλλική πρωτεύουσα, ο κόσμος και οι συνθήκες ζωής και επιβίωσης έχουν αλλάξει άρδην, όσον αφορά το κλίμα και τις αντοχές των ανθρώπων και, ιδίως, των αθλητών. Ακόμα και το 1924, όμως, τα πράγματα για τους αγωνιζόμενους δεν ήταν διόλου ευχάριστα. Οπως θυμάται το BBC, «στις 12 Ιουλίου 1924, οι δρομείς που αγωνίστηκαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού δυσκολεύτηκαν να περάσουν τη γραμμή τερματισμού της διαδρομής των 10 χλμ. λόγω υπερβολικής ζέστης. Είκοσι τρεις από τους 38 δρομείς μεγάλων αποστάσεων αποχώρησαν από τον τελευταίο ολυμπιακό αγώνα καθώς οι θερμοκρασίες υπό σκιάν στην πόλη εκτοξεύτηκαν στους 33°C. Οκτώ από τους αθλητές που τερμάτισαν μεταφέρθηκαν με φορεία».
Πενήντα καύσωνες από το 1947
Πηγή: BBC – Προσαρμο0γή: Michael Kirki/Καθημερινή
Σήμερα, ωστόσο, τα πράγματα μοιάζουν ακόμα χειρότερα. Στα 100 χρόνια που έχουν μεσολαβήσει, το Παρίσι, σύμφωνα με την προαναφερθείσα έκθεση, έχει βιώσει 50 καύσωνες από το 1947, ενώ τα ακραία θερμικά φαινόμενα έχουν αυξηθεί σε συχνότητα και ένταση ως αποτέλεσμα της κλιματικής κρίσης. Σύμφωνα με δημοσιοποιημένα στοιχεία, τον Αύγουστο του 2003 η υπερβολική ζέστη κόστισε τη ζωή σε περίπου 15.000 ανθρώπους στη Γαλλία, συμπεριλαμβανομένων 735 στο Παρίσι. Μελέτη του 2016, που επικαλείται το BBC, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η πλειονότητα των θανάτων από τον καύσωνα το 2003 στο Παρίσι ήταν αποτέλεσμα της ανθρώπινης επίδρασης στο κλίμα.
Μάλιστα, επιπλέον επιβαρυντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι η καλοκαιρινή ζέστη εντείνεται στο Παρίσι λόγω του φαινομένου της Αστικής Θερμικής Νησίδας (Urban Heat Island), όπου οι αστικές περιοχές τείνουν να είναι θερμότερες από τις γύρω αγροτικές περιοχές.
*Αλλαγές στις μηνιαίες θερμοκρασίες στο Παρίσι από το 1924 έως το 2023. (Πηγή: Rings of Fire: Heat Risks at the 2024 Paris Olympics • Προσαρμογή: Michael Kirki/Καθημερινή)
Ολα αυτά φαίνονται ακόμα καθαρότερα αν υπολογίσει κανείς τη μέση αύξηση της θερμοκρασίας στο Παρίσι τα τελευταία 100 χρόνια, όπως εκείνη φαίνεται από τον παραπάνω πίνακα. Παράλληλα, σύμφωνα με την έκθεση που είχαμε αναλύσει, το 1924, στο Παρίσι, υπήρχαν 29 ζεστές ημέρες, με μέγιστες θερμοκρασίες 25°C ή υψηλότερες, και δύο καυτές ημέρες, όταν οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 30°C ή υψηλότερες. Το 2023 σημειώθηκαν 86 μέρες καύσωνα και 26 ζεστές μέρες.
Καύσωνες: οι πιο θανατηφόρες ακραίες καιρικές συνθήκες
Το θετικό, μέσα σε όλα τούτα, πάντως, είναι ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση της γαλλικής πρωτεύουσας έχει μειωθεί για δύο λόγους: η μητρόπολη έχει περιορίσει, αφενός, τα ορυκτά καύσιμα και, αφετέρου, τη χρήση των αυτοκινήτων. Αρκεί, όμως, αυτό;
Πηγή: BBC – Προσαρμογή: Michael Kirki/Καθημερινή
Απ’ ό,τι φαίνεται, η απάντηση είναι αρνητική, καθώς εδώ και περίπου έναν μήνα το Παρίσι «αγκαλιάζεται» από ένα κάλυμμα θερμότητας, το οποίο θα ήταν «πρακτικά αδύνατο» χωρίς την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με κορυφαίους επιστήμονες του κλίματος που επικαλείται το Politico. «Αν η ατμόσφαιρα δεν ήταν υπερφορτωμένη με εκπομπές από την καύση ορυκτών καυσίμων, το Παρίσι θα ήταν περίπου 3°C πιο δροσερό και πολύ πιο ασφαλές για τον αθλητισμό», ισχυρίζεται η Φριντερίκε Οτο, κλιματολόγος στο Imperial College του Λονδίνου, συνιδρύτρια του World Weather Attribution, που δημοσίευσε μελέτη για την επίδραση της ανθρωπογενούς κλιματικής κρίσης στις συνθήκες υπό τις οποίες διεξάγονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες φέτος.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει στην ως άνω μελέτη η αναφορά ότι «τα κύματα καύσωνα είναι ο πιο θανατηφόρος τύπος ακραίων καιρικών συνθηκών, με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους να πεθαίνουν από αιτίες που σχετίζονται με τη ζέστη κάθε χρόνο. Ο καύσωνας του Ιουλίου προκάλεσε τουλάχιστον 21 θανάτους στο Μαρόκο αφού οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 48°C. Ωστόσο, είναι πιθανό να έχουν σημειωθεί δεκάδες ή εκατοντάδες άλλοι θάνατοι στις πληγείσες χώρες που δεν έχουν καταγραφεί», αφενός διότι οι αναλύσεις των τελικών δεδομένων χρειάζονται αρκετό χρονικό διάστημα και αφετέρου επειδή δεν τηρούν όλες οι χώρες βάση δεδομένων για αντίστοιχα περιστατικά.
Αφόρητες τροπικές νύχτες
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, οι τροπικές νύχτες στο Παρίσι αρχίζουν να σπάνε κι εκείνες τα ρεκόρ. Ανάλυση του Associated Press διαπίστωσε ότι το Παρίσι το 2024 είχε τον δεύτερο υψηλότερο αριθμό βροχερών ημερών από το 1950, μετά το 2016 οπότε και σημειώθηκε «πρωτιά». Η γαλλική πρωτεύουσα είχε τουλάχιστον 80 βροχερές μέρες μέχρι στιγμής φέτος, περίπου δυόμισι εβδομάδες περισσότερες από το κανονικό, σύμφωνα με τη γαλλική μετεωρολογική υπηρεσία.
Πηγή: BBC – Προσαρμογή: Michael Kirki/Καθημερινή
Σε αυτό μοιάζει να συνηγορεί και η έκθεση «Δακτύλιοι της Φωτιάς», καθώς δείχνει ότι τα τελευταία 100 χρόνια υπήρξε σημαντική αύξηση στον αριθμό των τροπικών νυχτών, όταν οι θερμοκρασίες δεν πέφτουν κάτω από τους 20°C. Μεταξύ 1924 και 1933, μόνο τέσσερις τροπικές νύχτες σημειώθηκαν στο Παρίσι. Το 2014-2023, η πόλη γνώρισε συνολικά 84 τροπικές νύχτες – 21 φορές περισσότερες.
Κλιματιστικά: Ενας στόχος που δεν επετεύχθη
Ηδη βλέπουμε αθλητές να χρησιμοποιούν πάγο για να αντιμετωπίσουν τον καύσωνα, εθελοντές να ρίχνουν… με λάστιχο νερό σε γήπεδα, αθλητές και οπαδούς, ενώ τα διαλείμματα για νερό και ηλεκτρολύτες είναι πολύ συχνά. Το ζήτημα, εντούτοις, που έχει απασχολήσει τη διοργάνωση αλλά και τις εθνικές αποστολές είναι το δίλημμα μεταξύ της περιορισμένης ή όχι χρήσης κλιματισμού στο Ολυμπιακό Χωριό.
Η παρισινή διοργάνωση, πιστή –και πώς αλλιώς– στη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή που υπογράφηκε το 2016, συμμετέχοντας στη μάχη για την κατά το ήμισυ μείωση του αποτυπώματος άνθρακα, αναφέρει ότι «για πρώτη φορά στην ιστορία των Αγώνων, το Παρίσι 2024 προέβλεψε τις εκπομπές άνθρακα των Αγώνων και ανέπτυξε μια μέθοδο παρακολούθησής τους σε όλη τη διάρκεια της διοργάνωσης, χρησιμοποιώντας ένα εργαλείο που πλέον συνδυάζει σχεδόν 10.000 σημεία δεδομένων».
Ετσι, όπως έχουν εξάλλου γράψει και οι New York Times, οι διοργανωτές υπολόγισαν το αναμενόμενο αποτύπωμα άνθρακα των Αγώνων, μείωσαν τις εκπομπές μέσω ενεργειακής απόδοσης και περιόρισαν τις νέες κατασκευές χρησιμοποιώντας υπάρχουσες εγκαταστάσεις. Επιπλέον, πρόσθεσαν ποδηλατόδρομους, ελαχιστοποίησαν τη χρήση γεννητριών με καύσιμο και προμήθευσαν προϊόντα βιώσιμης παραγωγής για μετάλλια και βάθρα και μεγάλο μέρος των υλικών της εκδήλωσης, ενώ προέβλεψαν και βιώσιμα γεύματα για τις εθνικές αποστολές.
Σε αυτό το πλαίσιο, η διοργανώτρια Αρχή αποφάσισε να μην εγκαταστήσει μονάδες κλιματισμού στο Ολυμπιακό Χωριό, αλλά, αντιθέτως, να υιοθετήσει ένα γεωθερμικό σύστημα που αντλεί νερό από το υπέδαφος για να διατηρεί τις εσωτερικές θερμοκρασίες κατά 6°C χαμηλότερες από τις εξωτερικές. Ωστόσο, ως απεδείχθη, προχώρησε στην εγκατάσταση περίπου 2.500 προσωρινών μονάδων, οι οποίες παρ’ όλα αυτά δεν ικανοποίησαν ορισμένους αθλητές. Ενδεικτική η φωτογραφία που κάνει τον γύρο του διαδικτύου και δείχνει τον Ιταλό Ολυμπιονίκη Τόμας Τσεκόν να κοιμάται σε πάρκο δίπλα σε ένα παγκάκι, καθώς όπως έχει δηλώσει «στο Ολυμπιακό Χωριό δεν υπάρχει κλιματισμός, κάνει ζέστη και το φαγητό είναι κακό».
Πηγή: Instagram
Παράλληλα, 9.000 δέντρα στα Ολυμπιακά και Παραολυμπιακά Χωριά αλλά και η δροσιά του Σηκουάνα σχεδιαζόταν να προσφέρουν επιπλέον φυσική ψύξη. Παρά ταύτα, εθνικές αποστολές, όπως αυτή των ΗΠΑ, είχαν αποφασίσει να μεταφέρουν στη γαλλική πρωτεύουσα αυτόνομες μονάδες κλιματισμού, ώστε να… επιβιώσουν του καύσωνα.
Από την άλλη, όπως έχει μεταδώσει από το Παρίσι η Σπυριδούλα Σπανέα για την «Κ», ο κλιματισμός αποτελεί πρόβλημα· σε κάποιους κλειστούς χώρους υπολειτουργεί, ενώ σε άλλους η θερμοκρασία είναι τόσο χαμηλή, που απαιτείται μπουφάν…
Ολυμπιακοί Αγώνες: Μία ευκαιρία για το κλίμα
Οπως και να ’χει, πάντως, οι επιστήμονες του κλίματος θεωρούν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορούν να αποτελέσουν ακόμα ένα όχημα για την αποτροπή της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης. Οπως όμως λέει η Φριντερίκε Οτο του World Weather Attribution, είναι αποδεκτό από τους περισσότερους ότι οι ελίτ αθλητές του πλανήτη μας πρέπει να αγωνίζονται σε υγιή περιβάλλοντα, την ώρα που οι πολίτες υποχρεώνονται να ζουν υπό την απειλή της μόλυνσης, της κίνησης στους δρόμους, της ηχορρύπανσης, ρισκάροντας τη ζωή και την υγεία τους.
©REUTERS/Claudia Greco
Και όπως έχουμε γράψει με αφορμή προηγούμενο ρεπορτάζ, οι επιστήμονες καλούν τους αθλητικούς φορείς και τους αθλητές, έχοντας τη δυνατότητα να αλλάξουν σημαντικά το τρέχον αφήγημα αναφορικά με τη δράση για το κλίμα, «να εκπαιδεύσουν και να κινητοποιήσουν τους θαυμαστές τους προκειμένου να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους, ενώ ο χώρος του αθλητισμού οφείλει να επανεξετάσει τη σχέση του με τις εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Η χορηγία μπορεί να φέρει την απαραίτητη χρηματοδότηση, αλλά το μακροπρόθεσμο κόστος τέτοιων συνεργασιών πρέπει να επανεκτιμηθεί».
