Το Κουρδικό ζήτημα, μια από τις πιο μακροχρόνιες και πολυσυζητημένες συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή, βρίσκεται και πάλι στο επίκεντρο των πολιτικών εξελίξεων. Με την επέτειο των 26 χρόνων από τη σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, του ιστορικού ηγέτη του PKK, η κατάσταση ανακινείται, με νέες προτάσεις και αντιφάσεις να περιπλέκουν και να διαμορφώνουν το μέλλον των Κούρδων και των χωρών στην περιοχή.
Τον περασμένο Οκτώβριο, ο Ντεβλέτ Μπαχτσελί, πρόεδρος του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (ΜΗΡ) και κυβερνητικός εταίρος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρότεινε την απελευθέρωση του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, εφόσον το PKK αποκηρύξει την ένοπλη δράση και διαλυθεί. Παρότι φανέρωνε καλή θέληση, η πρόταση εξυπηρετεί στρατηγικούς στόχους, καθώς η τουρκική κυβέρνηση επιδιώκει να περιορίσει την κουρδική επιρροή, να τερματίσει την ένοπλη σύγκρουση και να συσπειρώσει την κουρδική ψήφο για την προοπτική μιας νέας συνταγματικής αναθεώρησης – που θα επιτρέψει δυνητικά ακόμα μια επανεκλογή του Ερντογάν. Ήρθε επίσης σε μια περίοδο αυξημένης έντασης, με την Τουρκία να καταβάλλει συνεχείς προσπάθειες για να περιορίσει τις συνδεόμενες με το PKK κουρδικές δυνάμεις στη Συρία και στο Ιράκ.
Με αφορμή την επέτειο συμπλήρωσης των 26 χρόνων από τη σύλληψη του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, στις 15 Φεβρουαρίου 2025, αναμένονταν δηλώσεις από τον ίδιο που θα μπορούσαν να καθορίσουν το μέλλον του κινήματος και του ΡΚΚ. Αναμενόταν ότι θα έκανε μια τολμηρή δήλωση από την φυλακή, η οποία ίσως να έδινε νέα κατεύθυνση στην ειρηνευτική διαδικασία. Βουλευτές του φιλοκουρδικού Κόμματος Δημοκρατίας και Ισότητας των Λαών (DEM) δήλωναν ότι ο Οτσαλάν επεξεργάζεται μια «δημοκρατική λύση για τους Κούρδους», αντίδραση που κρίθηκε ιδιαίτερα σημαντική για τη θετική έκβαση τους ζητήματος. Εξίσου σημαντικές υπήρξαν και κάποιες διεθνείς αντιδράσεις. Για παράδειγμα, το Ισραήλ, μέσω του υπουργού Εξωτερικών του, Γκίντεον Σάαρ, εξέφρασε τη στήριξή του προς τους Κούρδους με αφορμή τις εξελίξεις στη Συρία, θεωρώντας τους «φυσικό σύμμαχο» στην περιοχή. Φυσικά η Τουρκία βλέπει τις συριακές κουρδικές δυνάμεις ως κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια της χώρας λόγω των σχέσεων τους με το ΡΚΚ, κάτι που καταδεικνύει τον διασυνοριακό χαρακτήρα του Κουρδικού Ζητήματος και τον λόγο που η τουρκική κυβέρνηση δεν μπορεί να δει την εσωτερική πτυχή του ανεξάρτητα από την περιφερειακή.
Aν και η δήλωση του Οτσαλάν είχε αρχικά αναβληθεί, τελικά μέλη της διευρυμένης αντιπροσωπείας του DEM ανέγνωσαν δικό του μήνυμα σε συνέντευξη τύπου στην Κωνσταντινούπολη στις 27 Φεβρουαρίου 2025. Στο μήνυμά του, ο Οτσαλάν κάλεσε το PKK να καταθέσει τα όπλα και τοποθετήθηκε υπέρ της επίλυσης του Κουρδικού ζητήματος. Πρόκειται για μια ιστορικής σημασίας δήλωση που δύναται να αλλάξει άρδην τις πραγματικότητες του Κουρδικού, ενός ζητήματος που είναι αναπόσπαστο κομμάτι των εξελίξεων και των διακυβευμάτων στην Τουρκία, στη Συρία και όχι μόνο, εν μέσω μιας εξαιρετικά περίπλοκης γεωπολιτικής κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή.
Μολονότι παρόμοιας φύσης περιπλοκότητες, συγκρουόμενες στρατηγικές και γεωπολιτικές αντιφάσεις, έθεσαν εμπόδια και σε προηγούμενες προσπάθειες για διάλογο και διευθέτηση του ζητήματος, διαμορφώνονται σήμερα κάποιες συνθήκες που δεν υπήρξαν προηγουμένως μετά το 1999 και που ενδεχομένως οδηγήσουν τα πράγματα σε κάποιου είδους έκβαση. Η δήλωση του Οτσαλάν υπέρ της ειρηνευτικής διαδικασίας και του αφοπλισμού του PKK σε συνάρτηση με την απαραίτητη πολιτική βούληση από την τουρκική κυβέρνηση, εάν αυτή επιδειχθεί στον κατάλληλο βαθμό, θα μπορούσαν να λειτουργήσουν καταλυτικά για τη διευθέτηση του Κουρδικού. Επειδή όμως μιλάμε για ένα περίπλοκο ζήτημα με μακρά ιστορία σύγκρουσης, ασυνέπειας από μέρους της τουρκικής κυβέρνησης και ενδο-κουρδικών διαιρέσεων η έκβαση δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Τέλος, ζητούμενο παραμένει η θετική αντίδραση του ΡΚΚ, αλλά και η επιτυχής εφαρμογή της όποιας συμφωνίας.
Η Ελένη Ποταμίτου είναι Φοιτήτρια Τουρκικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου*
