Του Παναγιώτη Χριστιά
Οδεύοντας προς τις ευρωεκλογές, πολλοί είναι αυτοί που φοβούνται μια μεγάλη άνοδο των ακροδεξιών και ανθενωτικών κομμάτων. Οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι έχουν πάντα μια τάση να ενισχύουν τα αντισυστημικά κόμματα στις εκλογές εις βάρος των κομμάτων εξουσίας της εθνικής τους σκηνής.
Έτσι, η ψήφος για το Ευρωκοινοβούλιο μετατρέπεται σε μια μορφή διαμαρτυρίας για τα κακώς κείμενα σε εθνικό επίπεδο. Η συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «δομική». Αν και παλαιότερα η ψήφος στις ευρωεκλογές ευνοούσε τα μικρότερα κόμματα, αυτή τη φορά υπάρχει, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, ένας πραγματικός κίνδυνος να χαθεί η πλειοψηφία από τα παραδοσιακά ενωτικά κόμματα και να περάσει στα χέρια όσων εχθρεύονται τη διαδικασία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Σε αυτό το δυσοίωνο σενάριο, άραγε πόσο πίσω θα πάει η Ευρώπη σε μια στιγμή της ιστορίας της που όλα την καλούν να κάνει ένα άλμα προς τα εμπρός, να συγκροτηθεί πολιτικά και στρατιωτικά απέναντι σε δύο μεγάλους κινδύνους; Από τη μία, υπάρχει η έντονη και βάσιμη ανησυχία για εγκατάλειψή της από την παραδοσιακή της σύμμαχο στο ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ.
Με τις αμερικανικές εκλογές να πλησιάζουν και τον Ντόναλντ Τραμπ να είναι ξανά προ των πυλών της εξουσίας στον Λευκό Οίκο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εντός του 2024 να δούμε το ΝΑΤΟ να δυσλειτουργεί. Έλλειψη κονδυλίων, λόγω μη στήριξής του από μια κυβέρνηση Τραμπ, αλλά και απροθυμία για συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία, θα δώσουν ένα σοβαρό πλεονέκτημα στον Πούτιν για να ολοκληρώσει το καταστροφικό του έργο. Θα του δώσουν μάλιστα και την αίσθηση ότι πλέον η Ευρώπη είναι στο έλεός του, κάτι που θα αυξήσει τη ρωσική επιθετικότητα στην Υπερδνειστερία και πιθανόν αλλού.
Από την άλλη, αν, όπως πολλοί αναλυτές εκτιμούν, η δυναμική του Ρώσου δικτάτορα είναι παρόμοια με του Στάλιν, το βέβαιο είναι ότι η Ευρώπη θα πρέπει να επιδείξει αξιοθαύμαστη τόλμη στην αναθεώρηση των θεσμών της όσον αφορά τις προσπάθειες πολέμου. Θα χρειαστεί να αναδομηθεί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία, οι ευρωπαϊκοί εθνικοί στρατοί να εφοδιάζονται αποκλειστικά από πολεμικές βιομηχανίες εντός της Ένωσης με σκοπό την ανάπτυξη μιας ενδοευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, με στόχο το μεσοπρόθεσμο έως βραχυπρόθεσμο πέρασμα σε μια οικονομία πολέμου. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει στην ανάπτυξη ενός ισχυρού ευρωπαϊκού στρατού και ικανής αποτρεπτικής πυρηνικής ισχύος. Πόσο πιθανό είναι το σενάριο αυτό είναι δύσκολο να εκτιμηθεί.
Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Αμερικανός ιστορικός και βιογράφος του Στάλιν, Stephen Kotkin, ο Στάλιν δεν γεννήθηκε Στάλιν. Μετατράπηκε σε ανθρώπινο τέρας λόγω των συνθηκών που τον έφεραν στην εξουσία και των διαδικασιών και κρίσιμων αποφάσεων που κλήθηκε να πάρει για να παραμείνει και να επεκτείνει την εξουσία του. Παρόμοιο μονοπάτι έχει ήδη πάρει και ο τωρινός Ρώσος δικτάτορας. Πλέον μόνο η δύναμη μπορεί να τον σταματήσει. Αντίθετα, όπου οσμίζεται αδυναμία, αποχαλινώνονται τα επεκτατικά του ένστικτα και θεριεύει μέσα του η δίψα για αποκατάσταση της σοβιετικής αυτοκρατορίας.
Δύο χώρες, πέρα από τη Μολδαβία, βρίσκονται σε άμεσο κίνδυνο, η Πολωνία και η Φινλανδία. Η μόνιμη εχθρότητα, αν όχι το άσβεστο μίσος, των Ρώσων κατά των χωρών αυτών μόνο με το μίσος του Δαρείου κατά των Αθηναίων μπορεί να παρομοιαστεί.
Σε αυτή τη συγκεκριμένη γεωστρατηγική συγκυρία, το διακύβευμα των επόμενων εκλογών είναι ζωτικής σημασίας, όχι μόνο για την Ευρώπη και το μέλλον της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά για το μέλλον των εθνών της Ευρώπης, της ειρήνης και της Δημοκρατίας. Αν και το Ευρωκοινοβούλιο δεν είναι το μοναδικό όργανο συλλογικής απόφασης που διαθέτει η Ε.Ε., η περίπτωση πλειοψηφίας των ανθενωτικών, αντιευρωπαϊκών και αντιφιλελεύθερων κομμάτων σε αυτό, θα επιβεβαιώσει αυτό που ο Μακιαβέλλι έλεγε για τον Πάπα: δεν είναι αρκετά δυνατός για να ενώσει την Ιταλία, αλλά έχει αρκετή δύναμη και επιρροή για να μην αφήσει κανέναν άλλο να το κάνει. Επομένως, ακόμη και αν οι σημαντικότερες αποφάσεις λαμβάνονται σε επίπεδο αρχηγών κρατών, ο ρόλος του Κοινοβουλίου και της Επιτροπής είναι απαραίτητος σε όλα τα στάδια της ευρωπαϊκής διαδικασίας λήψης απόφασης σε επίπεδο συλλογικής νομοθεσίας. Επιπλέον, σε περίπτωση πλειοψηφίας των κομμάτων διαμαρτυρίας, ο κίνδυνος να επικρατήσει ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κάποιος με τις ιδέες και τη νοοτροπία του Ούγγρου πρόεδρου Όρμπαν δεν μπορεί να αποκλειστεί. Αυτό βέβαια δεν θα σημάνει την είσοδο σε μια ακροδεξιά ευρωπαϊκή κυβέρνηση ή μια νέα αποχή επικράτησης ενός ευρωπαϊκού εθνικισμού.
Δεν θα σημάνει πάλι ούτε τη διάλυση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, το οποίο έχει πλέον αρκετή ιστορία και παράδοση ώστε να αντέξει και αυτό ακόμη το χτύπημα. Θα κάνει ένα ακόμη χειρότερο κακό, θα καταστήσει την Ευρώπη ευάλωτη μπρος στον μεγαλύτερο κίνδυνο της μετασοβιετικής εποχής. Θα αφήσει τους ευρωπαϊκούς λαούς έρμαια στα χέρια στυγνών δικτατόρων, προσκαλώντας τους στην ουσία, όπως άλλωστε έκανε ήδη ο πρώην Αμερικανός πρόεδρος Τραμπ, να εισβάλουν στρατιωτικά στην Ευρώπη.
Ως εκ τούτου, η σύνεση και η πολιτική φρόνηση των Ευρωπαίων ψηφοφόρων ποτέ άλλοτε δεν ήταν πιο χρήσιμες και πιο αναγκαίες απ’ ό,τι την παρούσα στιγμή. Η ψήφος τους στις επόμενες εκλογές δεν αποφασίζει για μια μακρινή και ελιτιστική Ευρώπη των Βρυξελλών, αλλά για τα εθνικά δρώμενα και πεπρωμένα. Συνεπώς, τεράστια είναι η ευθύνη όσων απορρίπτουν τα σενάρια αυτά ως καταστροφολογίες ή θεωρίες συνωμοσίας. Ακόμη και δυσμενές, ένα τέτοιο σενάριο πρέπει να οδηγήσει τους Ευρωπαίους στην κάλπη με συναίσθηση της ιδιαίτερης ιστορικής συγκυρίας.
Ο κ. Παναγιώτης Χριστιάς είναι αν. καθηγητής πολιτικής και κοινωνικής φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Κύπρου.
