Του Απόστολου Τομαρά
Η προγραμματισμένη για τέλος του 2018, υπογραφή διακρατικής συμφωνίας Κύπρου-Ελλάδας-Ισραήλ και Ιταλίας θα αποτελέσει το πρώτο και καθοριστικό βήμα υλοποίησης, ίσως, του μεγαλύτερου ενεργειακού διαδρόμου παγκοσμίως. Ο Νότιος Ευρωπαϊκός διάδρομος γνωστός ως EastMed, από τη φάση της θεωρητικής συζήτησης θα εισέλθει στο στάδιο της ουσιαστικής υλοποίησης. Μια εξέλιξη που αναμένεται να έχει πολύπλευρες επιδράσεις στα ενεργειακά και γεωπολιτικά δεδομένα της ανατολικής Μεσογείου.
Λαμβάνοντας υπόψη τον βαθμό δυσκολίας του έργου, τεχνικά και οικονομικά, ο μήκους 2 χιλιάδων χιλιομέτρων αγωγός Φ.Α., μπορεί για τα επόμενα 10 με 15 χρόνια να καλύψει, έως και το 50% των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης. Μια προοπτική που μετέβαλε άρδην τη στάση της Ε.Ε. όχι για τα κοιτάσματα της περιοχής, αλλά για το μεγαλόπνοο ενεργειακό έργο. Ωστόσο, ο EastMed δεν φαίνεται να αποτελεί τη μοναδική δίοδο, προς τις ευρωπαϊκές αγορές, των ενεργειακών κοιτασμάτων της ανατολικής Μεσογείου. Σε περιφερειακό επίπεδο η υπογραφή διακρατικής συμφωνίας ουσιαστικά θέτει σε εφαρμογή το χτίσιμο υποδομών στο εμπορικό σκέλος αξιοποίησης των υδρογονανθράκων της ανατολικής Μεσογείου, μιας και ο EastMed φαίνεται να μην είναι η μοναδική επιλογή μεταφοράς Φ.Α.
Κυπριακό Φ.Α.
Για τα ενεργειακά κοιτάσματα της κυπριακής ΑΟΖ, ένα έργο δυναμικότητας, όπως αυτό του EastMed αναμφίβολα ενισχύει, πρώτα το γεωστρατηγικό υπόβαθρο της Κυπριακής Δημοκρατίας και δεύτερον δίνει εμπορικές επιλογές σε βάθος χρόνου. Ωστόσο από κυπριακής πλευράς, στο τραπέζι βρίσκονται και άλλες επιλογές όπως η διακηρυγμένη θέση πως οι ποσότητες του «Αφροδίτη», ανεξάρτητα από τις εναλλακτικές επιλογές, θα προωθηθούν στις αγορές (Ευρώπη ή Ασίας) μέσω Αιγύπτου. Η Λευκωσία, η οποία βρίσκεται στον πυρήνα δημιουργίας του EastMed δεν κλείνει, επίσης την προοπτική των υποδομών υγροποίησης (LNG) Φ.Α. επί κυπριακού εδάφους. Με τα δεδομένα αυτά καταλυτικό ρόλο στους μελλοντικούς σχεδιασμούς θα διαδραματίσουν οι επόμενες ανακαλύψεις, στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Ειδικά για τα κυπριακά κοιτάσματα το κομβικό σημείο είναι πρώτα τα αποτελέσματα των ερευνών στο τεμάχιο 10, και δεύτερον η επιβεβαιωτική γεώτρηση στο κοίτασμα «Καλυψώ» του τεμαχίου 6, που χρονικά έχει τοποθετηθεί αρχές του 2019.
Exxon – EastMed
Στη Λευκωσία οι προσδοκίες που υπάρχουν για το επόμενο βήμα του ενεργειακού προγράμματος είναι μεγάλες. Με τις ερευνητικές εργασίες στο τεμάχιο 10 να συνεχίζονται απρόσκοπτα, από πλευράς ExxonMobil, ευλόγως η κυβέρνηση στρέφει την προσοχή της στα επόμενα βήματα που είναι η παραγωγή και πώληση Φ.Α. Πολιτική που έχει να κάνει και με την τουρκική συμπεριφορά στην περιοχή. Έχοντας την εκφρασμένη θέση της ExxonMobil για δημιουργία χερσαίων υποδομών LNG, η κυβέρνηση φαίνεται να διευρύνει στους στόχους της, συνδέοντας την ανακάλυψη ενός μεγάλου κοιτάσματος στο τεμάχιο 10 με τον αγωγό Φ.Α. EastMed, κάτι που αφήνεται να βγει προς τα έξω, για πρώτη φορά. Χωρίς να εγκαταλείπεται η διαχρονική φιλοδοξία για τερματικό υγροποίησης, επί κυπριακού εδάφους, η Λευκωσία δίνει χώρο στην προοπτική του ευρωπαϊκού αγωγού προκειμένου να μεγιστοποιήσει τα γεωστρατηγικά και οικονομικά οφέλη.
Στο πνεύμα αυτό, λένε οι πληροφορίες, σε διαδικασία ωρίμανσης βρίσκεται η επιλογή ο αγωγός EastMed να συνδεθεί εμπορικά με το τεμάχιο 10. Αυτό το οποίο πιστεύεται, στην παρούσα φάση είναι πως οι ποσότητες του τεμαχίου 10 σε συνδυασμό και με άλλα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου, μπορούν να φέρουν τον EastMed στο τεμάχιο 10. Μια τέτοια προοπτική γίνεται κατανοητό πως εμπορικά θα απευθύνεται στις ευρωπαϊκές αγορές. Οι απόψεις που υποστηρίζουν τον ευρωπαϊκό εμπορικό προσανατολισμό των κοιτασμάτων Φ.Α., διατείνονται πως η σύνδεση του τεμαχίου 10 μπορεί να είναι πιο συμφέρουσα επιλογή. Από πλευράς ExxonMobil αυτό το οποίο αφήνεται να διαρρεύσει είναι μια συγκρατημένη εκτίμηση, χωρίς, ωστόσο, να αποκλείεται η όποια εναλλακτική επιλογή υπάρχει.
Η μελέτη
Απαντήσεις σε όσα φαίνεται να υπάρχουν στο παρασκήνιο, θα δώσει η μελέτη κατασκευής του έργου από την κοινοπραξία IGI Poseidon μετά την υπογραφή της διακρατικής συμφωνίας. Ουσιαστικά πρόκειται για τη βασική εργασία που έχει σχέση με τη διαμόρφωση του θαλάσσιου πυθμένα, περιβαλλοντικά και μηχανολογικά ζητήματα, καθώς οι προμελέτες για το έργο έδειξαν ότι το όλο έργο είναι τεχνικά εφικτό, οικονομικά βιώσιμο και εμπορικά ανταγωνιστικό. Από τις όποιες εκτιμήσεις γίνονται στη Λευκωσία, εκτός EastMed παραμένουν οι ποσότητες του κοιτάσματος «Αφροδίτη» για τις οποίες όπως έχει γράψει η «Κ» υπάρχει συμφωνία με το τερματικό υγροποίησης στο Ιντκουτ της Αιγύπτου, και μέχρι τέλος του 2018 αναμένεται να δημοσιοποιηθεί.
Την προοπτική του EastMed από την κυπριακή ΑΟΖ ενισχύει και το κοίτασμα που έχει εντοπιστεί στο τεμάχιο 6, το οποίο θεωρείται πως αξίζει να πραγματοποιηθεί και μια δεύτερη, αυτή τη φορά επιβεβαιωτική γεώτρηση. Αυτό σημαίνει πως οι ποσότητες που έχουν εντοπιστεί ξεπερνούν το ελάχιστο όριο, που είναι τα 4,5 tcf, για να κηρυχθεί ένα κοίτασμα εμπορεύσιμο. Στους μελλοντικούς σχεδιασμούς που αφορούν και τον EastMed, συμπεριλαμβάνεται και το τεμάχιο 7 για το οποίο φαίνεται να υπάρχουν στοιχεία ότι επεκτείνεται το κοίτασμα του τεμαχίου 6. Το 7 με βάση τη διαδικασία αδειοδότησης που έχει ξεκινήσει θα καταλήξει στην κοινοπραξία TOTAL-ENI που ήταν η μοναδική που υπέβαλε αίτηση.
Νέες ισορροπίες διαμορφώνει ο αγωγός Φ.Α.
Μια ματιά σε στοιχεία για το εξαγωγικό ενεργειακό δυναμικό της ανατολικής Μεσογείου, σε συνδυασμό με τις αγορές, είναι αρκετή για να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα και για τις γεωπολιτικές αλλαγές στην περιοχή μετά τον EastMed. Με βάση μελέτες, το διαθέσιμο Φ.Α. της ανατολικής Μεσογείου προς εξαγωγή αναμένεται να επόμενα χρόνια να έχει αυξητική τάση. Εδώ υπάρχου δύο σενάρια. Το συντηρητικό που ανεβάζει τις εξαγώγιμες ποσότητες στα 30 bcm ανά έτος και το δυναμικό στα 50 bcm ανά έτος. Ποσότητες που μπορούν να καλύψουν το ήμισυ της συνολικής ζήτησης που υπάρχει στον ευρωπαϊκό χώρο.
Παρά τις αντιθέσεις που καταγράφονται, η Τουρκία συγκαταλέγεται στη λίστα των πιθανών αγοραστών αφού η ζήτηση σε Φ.Α. αναμένεται να αυξηθεί περίπου κατά 25 bcm έως το 2040. Για το Ισραήλ, ένθερμο υποστηρικτή, ο EastMed αποτελεί τη διέξοδο των κοιτασμάτων της χώρας προς την ασφαλή από κάθε πλευρά ευρωπαϊκή αγορά. Η επιλογή του αγωγού ενισχύθηκε σημαντικά μετά τη διατάραξη των σχέσεων με την Τουρκία που εκτός από το ναυάγιο του τουρκο-ισραηλινού αγωγού, που βρισκόταν υπό συζήτηση, επιδρά αρνητικά και στον ρόλο που διεκδικεί η Τουρκία στην περιοχή. Για την Κύπρο η δημιουργία υποδομών, σε θάλασσα και στεριά, θα μεταβάλει το σημερινό περιβάλλον ενισχύοντας σημαντικά το κομμάτι ασφάλειας.
Η στρατηγική της Λευκωσίας κινείται στην κατεύθυνση, ενδυνάμωσης των συνεργασιών με μεγάλες εταιρείες της βιομηχανίας υδρογονανθράκων, που, όπως πιστεύεται, θα τη θωρακίσουν απέναντι στις τουρκικές απειλές. Στο πνεύμα αυτό η προτεραιότητα που δίδεται την παρούσα χρονική περίοδο είναι περισσότερο στο κομμάτι παραγωγής και λιγότερο στο ερευνητικό, μετά και το πέρας των προγραμματισμένων εργασιών στην ΑΟΖ. Η κατασκευή ενός τερματικού υγροποίησης Φ.Α. ή ενεργειακών υποδομών στη θάλασσα (EastMed, αγωγός προς Αίγυπτο) εκτιμάται πως εξυπηρετεί τον αντικειμενικό σκοπό που δεν είναι άλλος από αυτόν η Κύπρος να παραμείνει στον πυρήνα των γεωπολιτικών εξελίξεων.
Για την Ελλάδα ο EastMed αποτελεί διαχρονικό στόχο, που σε συνδυασμό με τις χερσαίες υποδομές LNG σε Ρεβυθούσα και Αλεξανδρούπολη πιστεύεται πως θα μετατρέψουν τη χώρα σε ενεργειακή πύλη της Ευρώπης. Για την Ελλάδα και την Κύπρο η υπογραφή διακρατικής συμφωνίας για τον EastMed έχει σημασία και για έναν επιπλέον λόγο. Θα αποτελέσει ένα επιπρόσθετο διπλωματικό όπλο, απέναντι στα όσα προκλητικά διεκδικεί η Τουρκία από Κύπρο και Ελλάδα, από την Ρόδο έως την Κρήτη και από εκεί μέχρι τις δυτικές ακτές της Πάφου.
