Του Απόστολου Τομαρά
Καταπέλτης για τις πολιτικές ηγεσίες που διαχειρίστηκαν το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων από το 2007 έως και την κατάρρευσή του το 2020, είναι η ενδιάμεση αναφορά της Ερευνητικής Επιτροπής που δόθηκε στη δημοσιότητα από τον Γενικό Εισαγγελέα της Δημοκρατίας. Στις 500 και πλέον σελίδες της ενδιάμεσης έκθεσης αποκαλύπτονται παθογένειες του προγράμματος από συστάσεως του, οι οποίες, όπως σαφέστατα προκύπτει από τα συμπεράσματα της Επιτροπής, είχαν σαν αποτέλεσμα «από το σύνολο των 6.779 φυσικών προσώπων που έχουν πολιτογραφηθεί, ποσοστό 51,81% (μέλη οικογένειας του επενδυτή) ήταν εκτός νομικού πλαισίου και επομένως είχαν πολιτογραφηθεί παράνομα». Στις διαπιστώσεις της Επιτροπής, αξία έχουν τα όσα παρουσιάζονται για το ρόλο όσων ενεπλάκησαν στο πρόγραμμα πολιτογραφήσεων και αφορούν κυρίως τους παρόχους υπηρεσιών που είχαν ως ευθύνη την ετοιμασία και προώθηση των αιτήσεων αλλοδαπών επενδυτών και επιχειρηματιών. Πέρα από τα ενδεχόμενα ποινικά και πειθαρχικά αδικήματα, η Επιτροπή προχωρά σε εκτενή σχόλια για ενδεχόμενες ευθύνες σε όλο το πολιτικό φάσμα που είχε εμπλοκή με το πρόγραμμα πολιτογραφήσεων, ενώ αναφορά γίνεται σε συγκεκριμένα μέλη της Βουλής για ενδεχόμενη σύγκρουση συμφερόντων.
Ευθύνες τριών κυβερνήσεων
Για κατά συρροήν αδυναμία τριών κυβερνήσεων στη διαχείριση του ΚΕΠ, κάνει λόγο η Ερευνητική Επιτροπή η οποία, όπως τονίζεται στο πόρισμα, «συνέβαλε τα μέγιστα και κατά τρόπο καθοριστικό στη δημιουργία αριθμού εκτός νόμου πολιτογραφήσεων και /ή σειρά αυθαιρεσιών και ή άλλων παρανομιών εξαιτίας του γεγονότος ότι από τις 11 Ιουλίου 2007 μέχρι τον Αύγουστο του 2020 το Επενδυτικό Πρόγραμμα λειτουργούσε χωρίς επαρκές νομικό πλαίσιο και καθόλου Κανονιστικό πλαίσιο παρά τη ρητή πρόνοια στην πιο πάνω Απόφαση για θέσπιση Κανονισμών». Η Επιτροπή κάνει ειδική επισήμανση ότι από το 2013 και μετά, αν και υπήρχε «δεν τηρείτο Κώδικας Δεοντολογίας και, επομένως, τόσο τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου όσο και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο οποίος προήδρευε του Υπ. Συμβουλίου χωρίς δικαίωμα ψήφου, δεν πληροφορούνταν, και δεν δήλωναν οποιοδήποτε άμεσο ή έμμεσο συμφέρον τους στις κατ’ εξαίρεση πολιτογραφήσεις ούτε και αυτοεξαιρούνταν, ως όφειλαν».
Παραβάσεις
Στην ενδιάμεση έκθεση, η Επιτροπή θίγει και ένα ιδιαίτερα σοβαρό ζήτημα που αφορά τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι της Ε.Ε. Η Επιτροπή διαπιστώνει πως το Υπουργικό Συμβούλιο «δεν είχε ορθή νομική καθοδήγηση σε ό,τι αφορά τις σχετικές πτυχές του Ενωσιακού Δικαίου και τις υποχρεώσεις της Κυπριακής Δημοκρατίας ως κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δυνάμει της Συνθήκης Εγκαθίδρυσης και της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ενδεχόμενη παράβαση υποχρεώσεων της Κυπριακής Δημοκρατίας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά επ’ αυτού δεν θα ενδιατρίψομε, ενόψει πιθανής δικαστικής διαδικασίας εναντίον της Δημοκρατίας».
Ευθύνες Βουλής – Υπουργείων
Η ενδιάμεση έκθεση σαφέστατα υποδεικνύει ενδεχόμενες ευθύνες της Βουλής των Αντιπροσώπων, αφού όπως αναφέρεται «από το 2007 μέχρι 17/8/2020 δεν φαίνεται να άσκησε, σε οποιανδήποτε περίπτωση, οποιονδήποτε έλεγχο αναφορικά με τέτοια αίτηση, τηρουμένης βέβαια της αρχής της διάκρισης των εξουσιών». Ενδεικτικές είναι οι αναφορές για ενδεχόμενες ευθύνες των Υπουργείων Εσωτερικών και Οικονομικών σε πολιτικό και διοικητικό επίπεδο. Οι εκάστοτε Γενικοί Διευθυντές του ΥΠ.ΕΣ. «ενδεχομένως να φέρουν ευθύνη για την έλλειψη δημιουργίας και τήρησης αξιόπιστου αρχείου πολιτογραφήσεων». Γίνεται συγκεκριμένη αναφορά στη διαπίστωση της Επιτροπής για «παντελή έλλειψη συγκεκριμένης βάσης δεδομένων των πραγματοποιηθεισών ετησίως κατ’ εξαίρεση πολιτογραφήσεων, η οποία να μετατρέπει τις πληροφορίες (ποσοτικές και ποιοτικές) σχετικά με κάθε πολιτογράφηση σε απαραίτητα δεδομένα περιγραφικής στατιστικής, από τα οποία να δημιουργείται συγκεκριμένα μία άκρως απαραίτητη για το Κράτος έστω και απλή Βάση Δεδομένων.
Ενδεχόμενες ευθύνες καταλογίζονται, γενικά και αόριστα, σε «κάποιους Υπουργούς» που ως τελικοί υπεύθυνοι για την προετοιμασία των προτάσεων που προωθούνταν για έγκριση στο Υπουργικό Συμβούλιο, ενδεχομένως να ευθύνονται για την προώθηση προτάσεων χωρίς να ικανοποιούνται τα καθορισμένα κριτήρια ή και χωρίς να έχουν υποβληθεί τα νενομισμένα έγγραφα. Παράλληλα ενδεχόμενες ευθύνες διατυπώνονται «για την προώθηση Προτάσεων προς το Υπουργικό Συμβούλιο χωρίς να ενσωματώνονται σε αυτές όλες οι σχετικές πληροφορίες που αφορούσαν τις αιτήσεις κι ενώ συγχρόνως σε πολλές περιπτώσεις δεν αναφέρονταν ουσιώδεις πληροφορίες ή αρνητικές πληροφορίες για τον επενδυτή που ενδεχομένως να διαφοροποιούσαν την έκβαση της αίτησης».
Κριτήρια
Τα μέλη της Επιτροπής κάνουν λόγο για εφαρμογή «à la carte» κριτηρίων από διάφορα σχέδια εκ μέρους του Υπουργείου Εσωτερικών, χωρίς την ανάλογη ενημέρωση του Υπουργικού Συμβουλίου, που ήταν κατά την άποψη της Επιτροπής, λανθασμένη πρακτική ιδίως, όπως τονίζεται, όταν ο επενδυτής δεν πληρούσε τα τυπικά κριτήρια τουλάχιστον ενός σχεδίου. Επίσης το Υπουργείο Εσωτερικών δε φαίνεται να ενεργούσε σε όλες τις περιπτώσεις με τη δέουσα προσοχή και επιμέλεια, ούτως ώστε να διασφαλίζεται η τήρηση των όρων και των αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου. Αναφορά γίνεται και για το ρόλο του Υπουργείου Οικονομικών. Πέρα από το πράσινο φως σε κάποιες πολιτογραφήσεις που δεν πληρούσαν τα κριτήρια των σχεδίων, λόγω της μεγάλης επένδυσης στην οικονομία του κράτους, τα μέλη της Επιτροπής διαπίστωσαν πως το Υπουργείο Οικονομικών συνέδεσε τους ελέγχους αυτούς με τον έλεγχο της πηγής των κεφαλαίων που δηλώνονταν. Ενδεχόμενη ευθύνη εντοπίζει η Επιτροπή και για το γεγονός ότι οι έλεγχοι του κατά πόσον οι όροι που τέθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο κατά την πολιτογράφηση επενδυτών τηρήθηκαν, δεν άρχισαν παρά μόνο το 2019, 12 χρόνια μετά την έναρξη του προγράμματος.
Ενδεχόμενη σύγκρουση συμφερόντων βουλευτών
Εκτός από τις ευθύνες που επιρρίπτει στη Βουλή, η Ερευνητική Επιτροπή είναι ιδιαίτερα δηκτική για τη συμμετοχή στις κατ’ εξαίρεση πολιτογραφήσεις μελών της Βουλής, τα οποία αναφέρει ονομαστικά. Πρόκειται για τους Νικόλα Παπαδόπουλο, Γεώργιο Κ. Γεωργίου και Πανίκο Λεωνίδου, στις περιπτώσεις των οποίων «συνδεδεμένα, ως φαίνεται, με αυτούς, δικηγορικά γραφεία υπέβαλαν αιτήσεις για λογαριασμό επενδυτών ή και επιχειρηματιών.
Επιπλέον, ακόμα ένας Βουλευτής ο κ. Χρίστος Τζιοβάνη, φαίνεται να συνδέεται με εταιρεία ανάπτυξης γης». Όπως σημειώνουν τα μέλη της Επιτροπής, η συμμετοχή των εν λόγω Βουλευτών «αναμφίβολα δεν είναι παράνομη διότι κάτι τέτοιο δεν απαγορεύεται από οποιανδήποτε κείμενη νομοθεσία. Εντούτοις ενδεχομένως τίθενται θέματα ηθικής τάξεως για τη συμμετοχή των εν λόγω Βουλευτών στη διαδικασία τροποποίησης του περί Αρχείου Πληθυσμού Νόμου καθώς και της ψήφισης των σχετικών Κανονισμών». Στο συγκεκριμένο θέμα με μέλη της Βουλής και το ενδεχόμενο σύγκρουσης συμφερόντων, η Ερευνητική επικαλούμενη το βίντεο του αραβικού δικτύου Al Jazeera, σημειώνει πως «διαφαίνεται εκ πρώτης όψεως η εμπλοκή και του πρώην Προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Δημήτρη Συλλούρη.
Μύδροι κατά δικηγόρων για ποινικά αδικήματα
Από τα σημεία της ενδιάμεσης έκθεσης με έντονο ενδιαφέρον είναι οι διαπιστώσεις της Ερευνητικής Επιτροπής για το ρόλο παρόχων υπηρεσιών στο ΚΕΠ, που σε αρκετές περιπτώσεις έχουν εντοπιστεί ενδεχόμενα ποινικά αδικήματα. Όπως αναφέρεται στην ενδιάμεση έκθεση, από την εξέταση των φακέλων των επενδυτών διαφάνηκε ότι ορισμένοι πάροχοι υπηρεσιών που ήταν συνδεδεμένοι και με πολιτικά πρόσωπα, κάποιες φορές χρησιμοποιούσαν τη σχέση αυτή προκειμένου να πιέσουν και να επηρεάσουν τα υπουργεία Εσωτερικών και Οικονομικών, ακόμη και το Προεδρικό, είτε ως προς την επίσπευση εξέτασης των αιτήσεων τους, είτε ως προς την έγκριση αιτήσεων πολιτογράφησης παρεκκλίνοντας από τα εν ισχύι κριτήρια. «Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις οι πάροχοι φαίνεται ότι είτε δεν διενεργούσαν τους απαραίτητους ελέγχους σε σχέση με τις πρόνοιες του περί της Παρεμπόδισης και Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Παράνομες Δραστηριότητες Νόμου, είτε απέκρυπταν σημαντικές πληροφορίες για το ποιόν του επενδυτή. Η πρακτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα την υποβολή αιτήσεων πολιτογράφησης ατόμων αμφιβόλου χαρακτήρα, ενίοτε δυσφημίζοντας τη χώρα μας διεθνώς. Ακόμα, κάποιοι επαγγελματίες στην προσπάθεια τους να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των πελατών τους, ενδεχομένως να διέπραξαν και ποινικά ή διοικητικά αδικήματα, τα οποία πρέπει να διερευνηθούν από τις διωκτικές αρχές». Σε κάποιο άλλο σημείο η Ερευνητική δίνει στοιχεία για τις περιπτώσεις υψηλού κινδύνου για τις οποίες εντοπίζεται η ενδεχόμενη διάπραξη ποινικών αδικημάτων. Από το σύνολο των 195 φακέλων επενδυτών υψηλού κινδύνου που εκτελέστηκαν στο ενδιάμεσο πόρισμα, οι 56 προωθήθηκαν από τα 15 γραφεία που υπέβαλαν τον μεγαλύτερο αριθμό αιτήσεων. Οι υπόλοιποι 139 φάκελοι επενδυτών υψηλού κινδύνου προωθήθηκαν από γραφεία που υπέβαλαν μικρότερο αριθμό αιτήσεων.
Μαϊμού πληροφορίες
Η Ερευνητική Επιτροπή έχει συμπεριλάβει στην ενδιάμεση έκθεσή της και χαρακτηριστικές περιπτώσεις που αφορούν την υποβολή ψευδών δηλώσεων και παραπλανητικών στοιχείων από τους παρόχους υπηρεσιών. Μια από αυτές αφορά δικηγόρους συγκεκριμένου γραφείου. Συγκεκριμένα: «xxxxxxx σύζυγος xxxxxxx που παρουσιάστηκε ως επενδυτής (πολιτογράφηση του 2019), δήλωνε κώλυμα να παρουσιαστεί στην Κύπρο και να υπογράψει το Πιστοποιητικό Πολιτογράφησης του. Οι δικηγόροι του επικαλέστηκαν επαγγελματικές υποχρεώσεις αλλά στην πραγματικότητα τελούσε υπό κράτηση και αντιμετώπιζε κατηγορίες ποινικών αδικημάτων. Αντί οι δικηγόροι να ενημερώσουν σχετικά το Υπουργείο Εσωτερικών, επικαλέστηκαν ειλημμένες επαγγελματικές υποχρεώσεις του πελάτη τους και αιτήθηκαν παράταση χρόνου για την υπογραφή του Πιστοποιητικού Πολιτογράφησης. Στις xxxx 2020 το δικηγορικό γραφείο κατήγγειλε στη ΜΟΚΑΣ ότι δεν είχε ακόμη προσέλθει για να υπογράψει το Πιστοποιητικό Πολιτογράφησης για να ολοκληρωθεί η διαδικασία πολιτογράφησης του. Σημειώνεται ότι η απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου έλαβε χώρα στις xxxx 2019 και το δικηγορικό γραφείο προέβη στην καταγγελία ενάμιση χρόνο αργότερα, στις xxxx 2020 και αφού διορίστηκε η παρούσα Ερευνητική Επιτροπή και ξεκίνησε έρευνες για διάφορα άτομα, περιλαμβανομένων των πελατών του δικηγορικού γραφείου».
Δείτε το πόρισμα εδώ.
Έντυπη Έκδοση
