Όταν η παρέα με τα μεγάλα ονόματα χάθηκε στην αχλή της αυγής, ενός περασμένου αιώνα, άφησα την Άννα Μαραγκού να με ξεναγήσει στα χρόνια της νιότης της στο Βαρώσι της ακμής. Στην πόλη που γεννούσε διαρκώς: Έρωτες, Ιδέες, Τέχνη, Επιχειρήσεις και Ιστορίες. Πολλές Ιστορίες. Σήμερα που τα κτίρια στέκονται άδεια, λεηλατημένα και βουβά, η περίκλειστη μοιάζει ένας σουρεάλ έως και σχιζοφρενικός πίνακας, που η άσφαλτος στους δρόμους στρώθηκε κυριολεκτικά πριν μερικές μέρες ενώ τα κτίρια σκεπασμένα με αγάπη από τα φυτά τους, ειδικά της βουκεμβίλιες, μετρούν πολιτείες ανθρώπων, αποκλεισμένα πίσω από απαγορευτικές κορδέλες και αστυνομεύονται από νεαρούς «αστυνομικούς» που κυκλοφορούν με πατίνια… Εκεί συναντήσαμε δώδεκα ανθρώπους της πόλης που την έζησαν πριν πέντε δεκαετίες και την «ξανασυναντούν» σήμερα.
Ρένος Τουμαζής, οδός Αποστόλου Ανδρέα 7
Το σπίτι αυτό χτίστηκε από τον Γιάννη και Ευαγγελία Τουμαζή και μετακόμισαν με τα πέντε παιδιά τους εκεί το 1963. Εκει έζησα την παιδική μου ηλικία μέχρι τα έντεκά μου χρόνια. Οι αναμνήσεις άπειρες. Εκεί έκανα τα πρώτα μου βήματα, πήγα σχολείο, έμαθα ποδήλατο, παιχνίδια με τους γείτονες. Δυστυχώς, το 1974 μας στέρησε τα καλύτερά μας χρόνια στην πόλη μας. Τώρα μετά από 46 χρόνια είναι οδυνηρό να βλέπεις το σπίτι σου σε αυτή την κατάσταση και πνιγμένο στη φύση. Τα συναισθήματα δυστυχώς έντονα και ευχαριστώ τον Θεό που πήρε κοντά του τους γονείς μου που έφυγαν με την προσδοκία να επιστρέψουν στο σπίτι τους, γιατί πιστεύω πως αν έβλεπαν αυτή την κατάσταση δεν θα το άντεχαν έτσι και αλλιώς.
*ΦΩΤΟ: ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΜΑΖΗ
Λεωνή Οικονομίδου, Οικία και Ιατρείο Βάσου Οικονομίδη, λεωφόρος Δημοκρατίας 25
Σ’ αυτό το επιβλητικό κτίριο έζησε η οικογένειά μου από το 1965 μέχρι την εκρίζωση των νόμιμων κατοίκων της πόλης τον Αύγουστο του 1974. Προτού το αγοράσει ο πατέρας μας, γνωστός και αγαπητός ιατρός Βάσος Οικονομίδης από το Λευκόνοικο, το κτίριο στέγαζε τη λέσχη της Ανόρθωσης. Εκεί, με τα αδέλφια μου, Χελήν, Δημήτρη και Ανδρούλλα, ζήσαμε τα παιδικά μας χρόνια, τα γεμάτα υπέροχες αναμνήσεις. Σταθμός διερχομένων γνωστών, φίλων αλλά και ασθενών το σπίτι μας μοίραζε τη φιλοξενία της αγαπημένης μας μητέρας Μαργαρίτας. Θυμάμαι συγγενείς και φίλους να παρακολουθούν από τα μπαλκόνια μας τις εθνικές παρελάσεις και τις παραδοσιακές γιορτές του πορτοκαλιού. Στιγμές αξέχαστες και γεμάτες χαρά…
*ΦΩΤΟ: ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΜΑΖΗ
Πόλυ Γεωργίου Τακούσιη. The Curiosity Shop, λεωφόρος Δημοκρατίας 65
Κατάστημα με χαρακτήρα και απόλυτη ταύτιση με το όνομά του. Όμορφα, γουστόζικα δώρα, εισαγωγές από 177 εργοστάσια Ευρώπης και Ασίας. Οι ιδιοκτήτες Τάκης και Αυγή Γεωργίου, κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα ευρωπαϊκό «gift shop» για κάθε γούστο, ηλικία και βαλάντιο. Οι τεράστιες εξωτερικές βιτρίνες αποτελούσαν υπέροχο θέαμα και δελέαζαν τους περαστικούς! Αντιπρόσωποι των «Hallmark» με χιλιάδες ευχετήριες κάρτες, «εισάγουν» το Valentine’s Day, το Mother’s Day κ.α. Το 1974 σβήνει η κόκκινη φωτεινή επιγραφή που για 24 χρόνια έδινε λάμψη στο Curiosity Shop Αμμοχώστου. Οι βιτρίνες πλέον άδειες δεν ελκύουν περαστικούς... συντηρούν μόνο τη μνήμη μας!
*ΦΩΤΟ: ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΜΑΖΗ
Ελέγκω Μαντζούρα, Φαρμακείο-Μυροπωλείο Τάκη Γ. Μαντζούρα, λεωφόρος Δημοκρατίας 42 και Παρθενώνος
Οι περίεργοι διαβάτες του πάλαι ποτέ εμπορικότερου δρόμου της Αμμοχώστου βλέπουν σήμερα ένα ερειπωμένο και λεηλατημένο από τον κατακτητή κατάστημα. Με τα μάτια όμως της δικής μου ψυχής είναι ζωντανή ακόμα η εικόνα του φαρμακείου-μυροπωλείου του πατέρα μου. Από το 1951 μέχρι τον Αύγουστο του 1974 έσφυζε από πελάτες που έβρισκαν εκεί όλες τις επώνυμες μάρκες αρωμάτων και καλλυντικών. Στις έντονες παιδικές μου μνήμες έρχεται ακόμα η εικόνα της στολισμένης χριστουγεννιάτικης βιτρίνας του φαρμακείου και της Φιλαρμονικής του Δήμου Αμμοχώστου να παιανίζει απ’ έξω τα κάλαντα και πλήθους Βαρωσιωτών να σεργιανίζουν στη θαλπωρή της λεωφόρου Δημοκρατίας, για τα γιορτινά τους ψώνια.
*ΦΩΤΟ: ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΜΑΖΗ
Πανίκος Γαβριηλίδης, οδός Σωκράτους 4 Αμμόχωστος
Οι μνήμες ξανάρχονται. Όσα χρόνια κι αν περάσουν αυτό είναι πάντα το σπίτι μου. Θυμάμαι χαρούμενες γιορτές με συγγενείς και φίλους στο σαλόνι και στη βεράντα κάτω από την κληματαριά. Κανείς δεν μπορεί να κλέψει τις μνήμες. Μας έκλεψαν όμως το μέλλον που θα μπορούσαμε να έχουμε και που είχαμε δικαίωμα να ζήσουμε εκεί. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην τουρκική πλευρά…
*ΦΩΤΟ Τ/Κ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ
Ευτυχία Χατζηκακού Κλινική Χατζηκακού, οδός Ιπποκράτους 17 Αμμόχωστος
Ο Κώστας Χατζηκακού (1924 - 1982), ο ειδικός ορθοπεδικός γιατρός της πόλης, κέρδισε τη φήμη του «Ανάργυρου Ιατρού» αφού δεν έπαιρνε αμοιβή από φτωχούς. Εξέταζε καθημερινά εκατοντάδες ασθενείς από όλο το νησί ανεξαρτήτως θρησκείας, φυλής ή ιδεολογίας κερδίζοντας και την εμπιστοσύνη των Τουρκοκυπρίων. Ως αυθεντικός πατριώτης πίστευε στη συνύπαρξη ελληνοφώνων και τουρκόφωνων Κυπρίων. Κατά τα γεγονότα 1964-1967 υπηρέτησε ως στρατιωτικός ιατρός. Αρκετές ήταν οι περιπτώσεις που Τουρκοκύπριοι του ζήτησαν να εμποδίσει σφαγή αμάχων από φανατικούς Ελληνοκυπρίους, πράγμα που πέτυχε. Και κατά την εισβολή όμως περιέθαλπε Τουρκοκύπριους που για την ασφάλεια τους είχαν μεταφερθεί στην οικία του γιατρού, πάνω από την κλινική. Με την κατάληψη της Αμμοχώστου, το 1974, ο γιατρός εξέταζε σε αντίσκηνο στην Ορμήδεια και μετά εγκαταστάθηκε στη Λάρνακα.
*ΦΩΤΟ: ΚΑΤΙΑ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΚΥΠΕ
Νίκος Κάρουλας, οδός Αισχύλου 46 γωνία με λεωφόρο Ευαγόρου
Μια λαχτάρα 46 χρόνων ή καλύτερα 16.820 ημερών. Να περπατήσουμε ξανά στην ομορφότερη πόλη του κόσμου. Αυτό είναι το φαρμακείο του πατέρα μου…να μας θυμίζει πόσο καταστροφικός και πόσο τυφλός είναι ο φανατικός εθνικισμός. Να μας θυμίζει ότι ΜΑΖΙ εμείς οι Αμμοχωστιανοί μπορούμε να ξαναφτιάξουμε την πόλη μας, MAZI μπορούμε να ονειρευτούμε ξανά μια κοινή ενωμένη πατρίδα. Θέλουμε να αγγίξουμε κάθε σπίτι, να αγκαλιάσουμε την πόλη και τη θάλασσα, να αφήσουμε τη χρυσή αμμουδιά να ξεγλιστρήσει πάλι από τη χούφτα μας. Είμαστε εδώ, γιατί δεν δεχόμαστε υποκατάστατα των σπιτιών μας, της γειτονιάς μας, της πατρίδας μας.
*ΦΩΤΟ: ΝΙΚΟΣ ΚΑΡΟΥΛΑΣ
Αλέξης Χατζησωτηρίου, λεωφόρος Δημοκρατίας 45
Στάθηκα μπροστά στο γυμνωμένο σπίτι που γεννήθηκα, ακίνητος και αδύναμος. Πόσο μακρινή η πραγματικότητα από το όνειρο. Αξιοθέατο, ή λυπηρή αποτύπωση της ιστορίας που έπαιξε τα δικά της παιχνίδια;
Θα μας απαντήσει κάποιος ή θα μείνουμε έτσι με την απορία, τον θυμό και τον πόνο να κοιτάζουμε όλους αυτούς που βγάζουν «selfie» με φόντο τις δικές μας αναμνήσεις, τον δικό μας χαμένο παράδεισο… την πόλη μας. «Το σπίτι που γεννήθηκα κι ας το πατούν οι ξένοι στοιχειό είναι και με προσκαλεί, ψυχή και με προσμένει. …» (Κωστής Παλαμάς).
*ΦΩΤΟ: ΑΛΕΞΗΣ ΧΑΤΖΗΣΩΤΗΡΙΟΥ
Παύλος Ιακώβου, Ξενοδοχείο Florida
Τίποτα και κανείς δεν θα μπορούσε να με σταματήσει. Σαν αγρίμι παραβίασα το απαγορευτικό, και όρμησα στο σπίτι μου αψηφώντας τον κίνδυνο. Βουβό το κλάμα.
Ωστόσο, κάποια αναφιλητά ξέφευγαν, και άκουγα τον αντίλαλο μέσα στα χαλάσματα. Περπατούσα και βιντεογραφούσα με μανία να προλάβω, κάθε γωνιά και ταβάνι. Άγγιζα τους τοίχους. Σκάλιζα με τα χέρια το στρώμα της βρωμιάς στο πάτωμα με την ελπίδα ότι θα έβρισκα κάτι δικό μου. Μια φωτογραφία, η μια σελίδα σκισμένου βιβλίου που να μαρτυρά εμένα. Σαν κινηματογραφική ταινία πέρασε από μπροστά η ζωή που έζησα, και τα χαμένα χρόνια που ήρθαν. Αναμνήσεις του παράδεισου που ζήσαμε. Σκεφτόμουν φωναχτά... Πού πήγαν όλοι...
*ΦΩΤΟ: ΠΑΥΛΟΣ ΙΑΚΩΒΟΥ
Κατερίνα Κοντού Βήχα, οδός Ανεξαρτησίας 17
46 χρόνια παραθύρια ανοιχτά, γκρεμισμένες αυλόπορτες. Εδώ ζήσαμε αμέριμνοι την ευτυχία σε στιγμές, σε χαμόγελα, σε πρώτα βήματα, στις μυρωδιές των γιασεμιών, στις γλάστρες της γιαγιάς, στους χτύπους απ’ τις χάντρες στο κομπολόι του παππού, σε τόσα κι άλλα τόσα… Όλα όσα αγαπήσαμε, όσα είπαμε, όσα τραγουδήσαμε, όσα νιώσαμε πώς διαγράφονται τόσο εύκολα, πώς ξεριζώνονται τόσο απλά. Το πατρικό σπίτι, παραδίπλα της γιαγιάς το σπίτι, στον παρακάτω δρόμο τα σπίτια των φιλενάδων (καθημερινές διαδρομές), η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Απέναντι το σχολείο, τα μαθήματα πιάνου στο Λύκειο Ελληνίδων, η θάλασσα η αγαπημένη, οι βόλτες στην αμμουδιά. Ο παππούς έφυγε πρώτος, ύστερα η γιαγιά, ο πατέρας… 46 χρόνια τα ανοιχτά παραθύρια, ανοιχτές πληγές στην ψυχή μας…
*ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΡΑΣΧΟΣ
Δημήτριος Χατζηχαμπής, Κινηματοθέατρο
Ζώντας το παρελθόν βιωματικά ως παρόν και έτσι και το παρόν ως μέρος του παρελθόντος, δεν πιστεύω πως ότι γίνεται χάνεται αφού καταγράφεται ανεξίτηλα στη μνήμη ως του υπόβαθρου της αλήθειας – εξ ου και η αλήθεια ετυμολογείται ως α-λήθη, δηλαδή αυτό που δεν ξεχάστηκε. Έτσι, οι φωτογραφίες του κινηματοθεάτρου που έκτισε ο παππούς Δημήτρης Χατζηχαμπής στα τέλη της δεκαετίας του 1920 και που για πάνω από μισό αιώνα ταυτίστηκε με κάθε άποψη της ζωής της Αμμοχώστου, κάθε άλλο παρά οίκτο μου προκάλεσαν. Η αξιοπρέπεια των ανθρώπων και των έργων τους εξαρτάται μόνο από τους ίδιους. Το κινηματοθέατρο Χατζηχαμπή, όπως και οι άνθρωποί του, παραμένει αξιοπρεπές και ζωντανό ό,τι και να του έχει κάνει ο χρόνος και η πολιτική.
*ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΡΑΣΧΟΣ
Το σπίτι του Γιάννη και Νίνας Χριστοφίδη, λεωφόρος Δημοκρατίας
Ήταν δώρο του πατέρα της Νίνας, Λουκά Γεωργίου, o οποίος διετέλεσε δήμαρχος Αμμοχώστου επί Αγγλοκρατίας. Εκεί ζούσε με το σύζυγό της Γιάννη Χριστοφίδη (του Χέι) και τις κόρες τους Μόνικα και Άλεξ. Από το γραφείο του στο ημιυπόγειο, ο Γιάννης πρωτοπορούσε για την εποχή του. Γεννημένος επιχειρηματίας, δημιούργησε το Pine Wood Valley και το πρώτο theme park με bungalows το 1952-53 για τα Σαββατοκύριακα των Λευκωσιατών στην Αμμόχωστο! Στο σπίτι, η Νίνα έφτιαχνε υπέροχα φαγητά και κέικ με τις σμυρναίικες συνταγές της μάνας της ενώ η Μόνικα και η Άλεξ, σπουδασμένες στην Ελβετία, καλοντυμένες και όμορφες ήταν από τα πιο περιζήτητα κορίτσια της Αμμοχώστου!
*ΦΩΤΟ: ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΡΑΣΧΟΣ
Στις 27 Αυγούστου 2019, ο τότε «αντιπρόεδρος» των Κατεχομένων Κουντρέτ Όζερσαϊ, «ξενάγησε» στην περίκλειστη πόλη των Βαρωσίων Τουρκοκύπριους και Τούρκους δημοσιογράφους και εξήγησε τα τουρκικά σχέδια για εποικισμό, του επί 46 χρόνια κλειστού τμήματος της Αμμοχώστου. Πίσω από τον Κ. Οζερσάι διακρίνεται αξιωματικός του κατοχικού στρατού. Οι αξιωματικοί του τουρκικού στρατού συντηρούν ζωντανή μέσα στην περίκλειστη πόλη μια περιοχή με ξενοδοχεία πάνω στην παραλία, η οποία αποτελεί το κέντρο αναψυχής και μόνιμων διακοπών των ιδίων και των οικογενειών τους.
*ΦΩΤΟ Τ/Κ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Ευχαριστώ εν πρώτοις την κ. Άννα Μαραγκού για την πολύτιμη συμβολή της σε αυτό το οδοιπορικό και τον κ. Γιάννη Τουμαζή για τη συνδρομή του. Ευγνωμοσύνη στην κ. Κλειώ Χατζηκώστα για τις μνήμες που ανακάλεσε και την ευγενική της φιλοξενία. Τέλος ευχαριστώ από καρδιάς τους ακαδημαϊκούς Μιχάλη Πιερή και Γιάννη Η. Ιωάννου.
Α. Παράσχος
