Kathimerini.gr
Αλεξάνδρα Βουδούρη
Αδιαμφισβήτητα είναι άνθρωπος «ειδικών αποστολών», και την τελευταία τετραετία στο τιμόνι της αντιπροεδρίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει αναλάβει ουκ ολίγες. Βρεθήκαμε λίγες μόνο ώρες μετά την ολοκλήρωση της τελευταίας «κομάντο» αποστολής, που του ανέθεσε πριν από λίγες ημέρες η πρόεδρος της Κομισιόν και αφορά μια κρίσιμη πτυχή της λεγόμενης «μεταναστευτικής διπλωματίας», τις διαβουλεύσεις με τις κύριες χώρες προέλευσης μεταναστών, που καταλήγουν στην Τυνησία και από εκεί στην Ευρώπη. Εν μέσω μιας κρίσιμης συγκυρίας για το μεταναστευτικό, με χαρακτηριστικά που θυμίζουν την κρίση του 2015 –τόσο σε επίπεδο παράτυπων αφίξεων όσο και πολιτικά με τη διαρκή άνοδο ακροδεξιών κομμάτων στην Ε.Ε.–, η συζήτηση με τον Μαργαρίτη Σχοινά πήρε μορφή «απολογισμού» μιας θητείας που στιγματίστηκε από πρωτοφανείς κρίσεις, κάποιες από τις οποίες διαχειρίστηκε ως «πυροσβέστης». Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν βρίσκεται σε «αποδρομή» και, 14 μήνες πριν από τη λήξη της θητείας του, ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν δηλώνει στην «Κ» ότι έχει ακόμη «πάρα πολλή δουλειά», με κυριότερη του «αρχιτέκτονα» του πρώτου ολοκληρωμένου Συμφώνου για τη Μετανάστευση και το Aσυλο της Ε.Ε.
– Επισκεφθήκατε σε μιάμιση ημέρα τρεις χώρες της Δυτικής Αφρικής, μετά τη σχετική εντολή της προέδρου της Κομισιόν. Ποιος ο σκοπός της αστραπιαίας αυτής αποστολής και ποια τα αποτελέσματα;
– Επρόκειτο για μια αποστολή «κομάντο», καθώς συνδέεται με την τρέχουσα κρίση στο νησί της Ιταλίας, Λαμπεντούζα. Eνα από τα «σημεία δράσης» που ανακοίνωσε η πρόεδρος όταν επισκέφθηκε το νησί ήταν να εργαστούμε πιο στενά με χώρες της Αφρικής, τις χώρες προέλευσης, αυτές από όπου προέρχεται ο μεγαλύτερος αριθμός αφίξεων στη Λαμπεντούζα: Γουινέα, Ακτή Ελεφαντοστού, Σενεγάλη, τις οποίες επισκέφθηκα ως εκπρόσωπος της Ευρώπης προκειμένου να «κλείσω» δύο ζητήματα και να υποσχεθώ ένα. Ζήτησα να βοηθήσουν ως προς την υποδοχή ειδικών ανθρωπιστικών πτήσεων επιστροφής πολιτών τους, που δεν έχουν λόγο να είναι στην Ευρώπη, αλλά και να βοηθήσουν ως προς τον έλεγχο των ροών τη στιγμή της αποχώρησής τους, καθώς αρκετοί φεύγουν από εκεί αεροπορικώς προς την Τυνησία με προορισμό την Ευρώπη. Και υποσχέθηκα ότι όσο συνεργάζονται στο μεταναστευτικό, η Ευρώπη θα στηρίζει χρηματοδοτικά τις πολύ ειδικές αναπτυξιακές ανάγκες τους. Από τις ηγεσίες των χωρών αυτών εκτιμήθηκε το ότι έγινε συζήτηση σε πολιτικό επίπεδο με μέλος του Κολεγίου, ιδιαίτερα σε δύο χώρες όπου Ευρωπαίος αξιωματούχος δεν είχε πατήσει ποτέ. Αποδείξαμε ότι η «μεταναστευτική διπλωματία» αποτελεί απαραίτητο συμπλήρωμα της μεταναστευτικής πολιτικής, να εργαστούμε από κοινού δηλαδή με χώρες προέλευσης και διέλευσης.
– Χρειάζεται να υπογραφεί ειδική συμφωνία, όπως με την Τυνησία, ένα είδος μνημονίου συνεργασίας;
– Η απάντηση είναι όχι πάντα. Στις χώρες διέλευσης, όπως η Τουρκία, η Τυνησία, το Μαρόκο, όντως χρειαζόμαστε κάποιου είδους πιο συστηματική διαδικασία, όπου θα περιγράφονται με ακρίβεια οι υποχρεώσεις των δύο πλευρών. Στις χώρες της Αφρικής που επισκέφθηκα δεν χρειάζεται «επισημοποίηση» συμφωνιών, γιατί εκεί έχουμε άλλες συμφωνίες, αναπτυξιακές, χρηματοδοτικές. Εκεί χρειάζεται μια «πολιτική μηνυματοδοσία»: όσο περισσότερο συνεργάζεστε στο μεταναστευτικό, τόσο θα κερδίζετε από την Ευρώπη. Σε αντίθετη περίπτωση, η βοήθειά μας θα αναπροσαρμόζεται.
– Γιατί απέτυχε έως τώρα η συμφωνία με την Τυνησία; Η Κομισιόν έχει επικριθεί ότι δεν διαβουλεύτηκε πρώτα με τα κράτη-μέλη και ότι συνεργάζεται με αυταρχικά καθεστώτα που δεν σέβονται την ανθρώπινη ζωή...
– Η συμφωνία με την Τυνησία έγινε τον Ιούλιο και χρειάστηκε μια διαδικασία «ωρίμανσης», η οποία ολοκληρώνεται τη στιγμή που μιλάμε. Δεν μπορεί κανείς να έχει μια συμφωνία που σε ένα μήνα θα παραγάγει αποτελέσματα. Αισιοδοξούμε ότι μετά την κρίση στη Λαμπεντούζα τα μηνύματα είναι πλέον σαφή: erga omnes, και προς την Τυνησία και προς τους διακινητές. Η συμφωνία θα τηρηθεί στο ακέραιο και οι πρώτες χρηματοδοτήσεις ήδη εκτελούνται. Η αλήθεια είναι ότι είχαμε μια χρονική καθυστέρηση, αλλά σε καμία περίπτωση δεν άλλαξε το βασικό ζητούμενο, η συνεργασία της Τυνησίας με την Ευρώπη στη διαχείριση του προσφυγικού.
Οσον αφορά το δεύτερο, αναπαράγω expressis verbis δήλωση του Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, όταν του έκαναν την ίδια ερώτηση. Απάντησε τότε ότι «εάν συνεργαζόμασταν μόνο με δημοκράτες στον κόσμο, η εργάσιμη εβδομάδα μου θα τελείωνε Τετάρτη μεσημέρι». Και νομίζω ότι τα λέει όλα.
– Ποιοι οι λόγοι της νέας έξαρσης της μεταναστευτικής κρίσης στην Ευρώπη;
– Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η αύξηση της μετανάστευσης στην Ευρώπη είναι μια εξίσωση πολυπαραγοντική και δεν υπάρχει μία εξήγηση. Η εργαλειοποίηση των μεταναστευτικών ροών από αυταρχικούς ηγέτες είναι υπαρκτό φαινόμενο, αλλά όχι μοναδικό. Η κλιματική αλλαγή πιέζει εξαιρετικά τους ανθρώπους να μετακινηθούν, η έλλειψη δημοκρατικής σταθερότητας και προοπτικών, ιδίως για τους νέους στην Αφρική –που είναι τα 2/3 του πληθυσμού–, αποτελεί άλλο κρίσιμο παράγοντα, όπως και οι ολοένα πιο οργανωμένες, και τεχνολογικά πλέον, επιχειρήσεις των διακινητών. Υπάρχει επίσης κάτι που δεν το συζητάμε, ότι δηλαδή η Ευρώπη είναι το καλύτερο μέρος στον κόσμο να ζεις ως «φάρος» αξιών, δημοκρατίας, καλής διακυβέρνησης και με ευκαιρίες για δυναμική οικονομία. Oλα αυτά θα συνεχίσουν να μας πιέζουν, αλλά η Ευρώπη έχει την υποχρέωση να δώσει λύσεις θεσμικές και λειτουργικές.
– Την ώρα που η Ευρώπη σκύβει στο πρόβλημα της Ιταλίας, συζητείται παράλληλα η αυξητική πίεση που δέχονται τελευταία τα νησιά του Αιγαίου, λόγω και των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν σήμερα στην Τουρκία;
– Καθόλου δεν ξεχνάμε τη διάσταση του «ανατολικού διαδρόμου». Το γεγονός ότι διαχειριζόμαστε τώρα την κρίση στον λεγόμενο «κεντρικό μεσογειακό διάδρομο» δεν μας κάνει να ξεχνούμε τον ανατολικό, όπου οι αφίξεις παράτυπων μεταναστών συνεχίζονται, αν και με ρυθμούς σαφέστατα μικρότερους από την Κεντρική Μεσόγειο. Η λύση είναι «ανανέωση», το «πέρασμα» στην επόμενη φάση της ευρωτουρκικής συμφωνίας για το μεταναστευτικό του 2016, η οποία, παρά τις δυσκολίες της πανδημίας και του βεβαρημένου γεωπολιτικού κλίματος, λειτούργησε όπως ακριβώς είχε σχεδιαστεί.
Το επόμενο στάδιο πρέπει να περιλαμβάνει τη συνεχιζόμενη στήριξη της Τουρκίας όσον αφορά τους πρόσφυγες στο έδαφός της, στήριξη σε μια πιο αποτελεσματική διαχείριση των συνόρων της, κυρίως ανατολικά προς Ιράν και Αφγανιστάν, καθώς επιτυχείς έλεγχοι εκεί σημαίνουν λιγότερες βάρκες στο Αιγαίο. Επιπλέον, οπωσδήποτε εφαρμογή της υποχρέωσης υποδοχής όσων πρέπει να επιστρέφονται και καλύτερη, από τη σημερινή, συνεργασία της τουρκικής ακτοφυλακής με το ελληνικό Λιμενικό και τον Frontex.
Νομίζω ότι η τωρινή ατμόσφαιρα (σ.σ. στις ελληνοτουρκικές σχέσεις), ειδικά μετά τις συναντήσεις στο Βίλνιους, στη Νέα Υόρκη, αλλά και τις δικές μας ευρωπαϊκές επαφές με την Τουρκία, προκαλεί αισιοδοξία ότι το νέο στάδιο της ευρωτουρκικής συνεργασίας στο μεταναστευτικό θα αποδώσει. Η συνεννόηση με την Τουρκία δεν λειτουργεί μόνο υπέρ της Ευρώπης, λειτουργεί και υπέρ της Τουρκίας, γιατί και εκεί η κοινή γνώμη έχει φτάσει στα όριά της.
