Πολύ μεγάλες διαστάσεις έχει προσλάβει το παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων στην Κύπρο εξαιτίας, κυρίως, του πληθωρισμού που, σε συνάρτηση με την ιστορικά χαμηλή ισοτιμία τουρκικής λίρας - ευρώ, οδηγεί όλο και περισσότερους καπνιστές στην προμήθεια καπνικών προϊόντων μέσω Κατεχομένων. Το πρόβλημα προκύπτει από τις όλο και μεγαλύτερες ποσότητες που διακινούνται παράνομα είτε μέσω των οδοφραγμάτων, είτε -κυρίως- από αφύλαχτα σημεία της νεκρής ζώνης και σύμφωνα με τους αρμόδιους, είναι πιο έντονο σε περιοχές που γειτνιάζουν με τα Κατεχόμενα, όπως η Πύλα και ο Αστρομερίτης, προκαλώντας σημαντική ζημιά τόσο στην εμπορική αλυσίδα, όσο και στα δημόσια έσοδα, εξαιτίας των φόρων που χάνονται.
Είναι ενδεικτικό ότι οι κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων αδασμοαφορολόγητων καπνικών προϊόντων από το Τμήμα Τελωνείων αποτελούν, πλέον, σχεδόν καθημερινό φαινόμενο με τη συνολική δασμοφορολογική επιβάρυνση, από τις αρχές του 2023, να ξεπερνά τις €170.000.
Το ζήτημα της όλο και μεγαλύτερης παράνομης διακίνησης προϊόντων από τα κατεχόμενα στις ελεύθερες περιοχές, με τη συνεπακόλουθη απώλεια εσόδων για την οικονομία της Κυπριακής Δημοκρατίας, απασχόλησε πρόσφατα και την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εμπορίου, με τους βουλευτές να ζητούν επιτακτικά τη λήψη αυστηρότερων μέτρων, τόσο προληπτικών όσο και κατασταλτικών. Οι αρμόδιοι παρέθεσαν σχετικά στοιχεία στη Βουλή, ενώ το ΚΕΒΕ τόνισε το θέμα και στη συνάντηση που είχε με τον υπουργό Οικονομικών, στις αρχές Μαΐου, επισημαίνοντας ότι έχει επηρεάσει πολύ αρνητικά το νόμιμο εμπόριο, φέρνοντας έξαρση στο παράνομο εμπόριο καπνικών προϊόντων.
Όπως χαρακτηριστικά τόνισε το Επιμελητήριο στο υπόμνημά του προς τον Υπουργό, τα καπνικά προϊόντα είναι από τα πλέον φορολογούμενα είδη και αποτελούν μεγάλη πηγή εσόδων του κράτους. Έτσι, καθώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονα το φαινόμενο του παράνομου εμπορίου καπνικών, το κράτος έχει απωλέσει δεκάδες εκατομμύρια ευρώ.
Αν και πρόκειται για ένα διεθνές πρόβλημα, με την απώλεια κρατικών εσόδων σε επίπεδο ΕΕ να υπολογίζεται στα 10 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, εντούτοις στην Κύπρο λόγω του πολιτικού προβλήματος και αθέμιτων πρακτικών που ακολουθούνται σε σχέση με τον Κανονισμό της Πράσινης Γραμμής, είναι ακόμη πιο αισθητό. Μόνο το 2022, η Κυπριακή Δημοκρατία απώλεσε 35 εκατ. ευρώ συνεπεία του λαθρεμπορίου καπνικών προϊόντων, ενώ οι εκτιμήσεις για το 2023 είναι ακόμη χειρότερες. Περαιτέρω, το λαθρεμπόριο τσιγάρων ενέχει σοβαρούς κινδύνους για τη δημόσια υγεία, καθώς τα λαθραία τσιγάρα είναι αμφιβόλου προέλευσης και ποιότητας.
Οι τρύπες στη νεκρή ζώνη
Με βάση έρευνα που διεξάγεται κάθε χρόνο για τα καπνικά προϊόντα, το 15,5% των τσιγάρων που καταναλώθηκαν το 2022 στις ελεύθερες περιοχές ήταν προϊόντα λαθραία, που δεν πλήρωσαν φόρους στην Κυπριακή Δημοκρατία. Από αυτά, το 74% προέρχεται από τις μη ελεγχόμενες από την Κυπριακή Δημοκρατία περιοχές, το 22% φτάνουν ως αφορολόγητα, ενώ το 4% προέρχεται από άλλες πηγές. Το ποσοστό 15,5% σε παράνομα καπνικά προϊόντα είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, ενώ είναι και αυξημένο κατά 57% σε ορίζοντα πενταετίας (2018). Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, ιστορικά οι περισσότερες ποσότητες λαθραίων καπνικών προϊόντων εντοπίζονται σε περιοχές που γειτνιάζουν με τη νεκρή ζώνη (Λευκωσία, Λάρνακα), ενώ μειώνονται όσο απομακρυνόμαστε από αυτήν (Λεμεσός-Πάφος).
Μη αποτρεπτικές ποινές
Το ΚΕΒΕ έχει προτείνει σειρά μέτρων προς το Τελωνείο και το Υπουργείο Οικονομικών, με κύρια την αυστηροποίηση των ποινών σε όσους παρανομούν, καθώς οι υφιστάμενες αποδεικνύονται μη αποτρεπτικές, εφόσον πολύ συχνά, οι καταγγελλόμενοι πληρώνουν το χρηματικό πρόστιμο και παρανομούν ξανά και συνεχίζουν να εμπλέκονται σε παρόμοιες υποθέσεις.
Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν περαιτέρω πως είναι εξαιρετικής σημασίας η ενίσχυση των ελέγχων τόσο κατά μήκος της νεκρής ζώνης και στα οδοφράγματα, όσο και στο εσωτερικό της χώρας στη βάση σχετικής πληροφόρησης, προκειμένου να θωρακιστεί το νόμιμο εμπόριο που υφίσταται διαρκώς αυξανόμενη ζημιά από το λαθρεμπόριο των καπνικών προϊόντων. Εξίσου σημαντική θεωρούν την πληροφόρηση της κοινής γνώμης για τις συνέπειες του λαθρεμπορίου, τόσο στην υγεία όσο και στην οικονομία.
