Ρουμπίνα Σπάθη
Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας έφτιαξαν ή, τουλάχιστον, οραματίστηκαν ιπτάμενα αυτοκίνητα, εικονικά σύμπαντα και εικονικούς εαυτούς, διαστημικά ταξίδια και εποικισμούς του πλανήτη Άρη. Τη φαντασία τους τροφοδότησαν, ιδιαιτέρως τα τελευταία σχεδόν τρία χρόνια, οι ωκεανοί χρήματος στους οποίους κολύμπησαν χάρη στην πανδημία και στην εξάρτηση όλων μας, εργαζομένων και μη, από τα επιτεύγματά τους. Τηλεδιασκέψεις, βιντεοδιασκέψεις, τηλεργασία, τηλεαγορές έγιναν είδη πρώτης ανάγκης όταν μπήκαν στη ζωή μας τα lockdowns. Τελευταία, όμως, ένας συνδυασμός εξελίξεων δείχνει πως έχει έρθει η ώρα να εγκαταλείψουν την επιστημονική φαντασία οι εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και να προσγειωθούν στην πεζή πραγματικότητα προσφέροντας όλες, συμπεριλαμβανομένων και των διασημότερων τεχνολογικών κολοσσών, όσα είναι πραγματικά χρήσιμα.
Τις τελευταίες ημέρες κι ενώ ο Ελον Μασκ απασχολούσε τα διεθνή ΜΜΕ με τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του για τον μετασχηματισμό του Τwitter, που προς το παρόν περιορίζονται σε μαζικές απολύσεις στελεχών και απλών υπαλλήλων, σοβούσε και εξακολουθεί να σοβεί μια κρίση ανάμεσα στον ιδρυτή του Facebook, του μετονομασθέντος σε Meta, και στους μετόχους της εταιρείας, οι οποίοι διαφωνούν με τις σπατάλες του Μαρκ Ζούκερμπεργκ για το «μετασύμπαν». Στο συνέδριο αμερικανικών εταιρειών τεχνολογίας Tech Live, που διοργάνωσε την περασμένη εβδομάδα η Wall Street Journal, ηγετικά στελέχη του κλάδου παραδέχθηκαν πως στρέφονται στις λιγότερο συναρπαστικές, ενίοτε ανιαρές, δραστηριότητές τους καθώς αυτές αποφέρουν κέρδη, επειδή απλούστατα προσφέρουν στους ανθρώπους και στις επιχειρήσεις αυτά που πραγματικά χρειάζονται και θέλουν. Ανάμεσά τους ο Εβαν Σπίγκελ, διευθύνων σύμβουλος της Snap, μητρικής της Snapchat, που ανέφερε πως η εταιρεία του διακόπτει την παραγωγή δαπανηρών νέων προϊόντων hardware όπως το drone Pixy, που δεν αποδίδουν κέρδη, και επικεντρώνεται στις κεντρικές της δραστηριότητες. Την ίδια στιγμή, ο κολοσσός της Amazon ανακοίνωνε ότι «παγώνει» τις προσλήψεις εξαιτίας της «αβέβαιης κατάστασης της οικονομίας». Έχουν προηγηθεί, λίγες ημέρες νωρίτερα, παρεμφερείς ανακοινώσεις από τη Microsoft και την Alphabet, μητρική της Google, για ελαχιστοποίηση ή και «πάγωμα» των προσλήψεων. Και παράλληλα, σειρά λιγότερο ή και εξίσου διάσημων εταιρειών, από την ηλεκτρονικών πωλήσεων και πληρωμών Stripe μέχρι την ανταγωνίστρια της Uber, Lyft, ανακοίνωνε μειώσεις του προσωπικού τους κατά 13% και 14%. Εν ολίγοις, δεκάδες χιλιάδες απολύσεις λόγω μείωσης των πωλήσεων και των κερδών, πτώσης των μετοχών.
Και όχι μόνον αυτές. Έχουν προηγηθεί στη διάρκεια του έτους αντίστοιχες κινήσεις από τις Netflix, Uber, Apple, αλλά και από μικρότερες εταιρείες τεχνολογίας όπως η ψηφιακή πλατφόρμα επενδύσεων Robinhood, το ψηφιακό χρηματιστήριο κρυπτονομισμάτων Coinbase, η Snap, μητρική της Snapchat, που τον Αύγουστο απέλυσε το 20% του προσωπικού της. Και βέβαια η επίμονη πτώση των κρυπτονομισμάτων, που οδηγεί σε αναδίπλωση εταιρείες με μεγάλη έκθεση στην αδιαφανή αυτή επένδυση. Όλα αυτά συνέβαιναν ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η ελεύθερη πτώση των μετοχών των εταιρειών τεχνολογίας κι ενώ αυτές ανακοίνωναν απογοητευτικά αποτελέσματα και πτώση πωλήσεων: από τη Microsoft, που βλέπει να μειώνονται οι πωλήσεις των Windows, μέχρι την Alphabet, μητρική της Google, που βλέπει τα κέρδη της να μειώνονται κατά 27% σε σύγκριση με το περασμένο έτος, αφού οι διαφημιστικές εταιρείες περιόρισαν τις δαπάνες.
Σύγκρουση Ζούκερμπεργκ – μετόχων για τo «μετασύμπαν»
Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ εμφανίστηκε ως οραματιστής, όπως άλλωστε και πολλοί άλλοι από τους ιδρυτές των τεχνολογικών κολοσσών. Κατόρθωσε, έτσι, να πείσει τους επενδυτές να τον εμπιστευθούν τυφλά και να του αφήσουν ουσιαστικά τον πλήρη έλεγχο του Facebook, ή του Meta όπως το έχει μετονομάσει. Το έχουν μετανιώσει όμως, καθώς ο Ζούκερμπεργκ δαπανά δισ. δολάρια από τα κεφάλαια της επιχείρησης για το αινιγματικό «μετασύμπαν» του, ενώ η Meta όχι μόνον δεν αποφέρει κέρδη αλλά είναι ζημιογόνος. Και ο Ζούκερμπεργκ φαίνεται αποφασισμένος να ρίξει πολλά δισεκατομμύρια ακόμη σε αυτήν τη μαύρη τρύπα της εικονικής πραγματικότητας. Η μετοχή της Meta έχει υποχωρήσει κατά 75% φέτος από την αρχή του έτους, ενώ μόνον στη συνεδρίαση της περασμένης Πέμπτης υποχώρησε 25%, όταν η εταιρεία ανακοίνωσε ζημίες ύψους 9,4 δισ. δολ. στη μονάδα της Reality Labs, που κατασκευάζει το metaverse, το «μετασύμπαν» δηλαδή, από τους πρώτους εννέα μήνες του έτους. Προέβλεψε μάλιστα πως η ζημία θα αυξηθεί «σημαντικά» το επόμενο έτος. Σύμφωνα με αναλυτές του κλάδου των τεχνολογικών εταιρειών, η ιλιγγιώδης αυτή πτώση δεν οφείλεται στις ίδιες αιτίες που έχουν οδηγήσει σε υποχώρηση γενικά τον κλάδο της τεχνολογίας. Και σαν να μην έφθανε αυτό, εξόργισε τους επενδυτές ανακοινώνοντας ότι το επόμενο έτος οι κεφαλαιουχικές δαπάνες της Meta θα φθάσουν στα 39 δισ. δολ., ποσό διπλάσιο των δαπανών του 2021. Το χειρότερο είναι, όμως, ότι οι επενδυτές ανακαλύπτουν πως δεν υπάρχει τρόπος να εμποδίσουν τους παραλογισμούς του Ζούκερμπεργκ. To «τρομερό παιδί» της υψηλής τεχνολογίας, που έφτιαξε το Facebook όσο ήταν ακόμη φοιτητής, έχει μεριμνήσει να διατηρεί μεν μόνον το 13% των μετοχών της Meta, αλλά να ελέγχει το 54% των ψήφων, καθώς έχει συγκεντρώσει στα χέρια του όσες μετοχές έχουν προνομιακό καθεστώς ως προς τον αριθμό των ψήφων που ελέγχουν. Ως εκ τούτου, είναι σε θέση να προωθήσει τα σχέδιά του όσο κι αν διαφωνούν οι μέτοχοι που δεν μπορούν να τον εμποδίσουν.
Μιλώντας στους Financial Times για το θέμα, ο Ντέιβιντ Ολντερ, διευθυντικό στέλεχος της επενδυτικής Carmignac, που έχει επενδύσει στις Amazon, Microsoft και Google αλλά όχι στη Meta, τόνισε χαρακτηριστικά: «Δεν μπορεί κανείς να ξέρει αν η εταιρεία αυτή κινείται στη σωστή κατεύθυνση ή όχι αν δεν περάσουν τουλάχιστον πέντε με δέκα χρόνια». Οσον αφορά την ίδια τη Meta, όταν ερωτήθηκε από δημοσιογράφους σε ποιο βαθμό θα επηρεάσουν τα σχέδιά της οι αντιρρήσεις των μετόχων, η εταιρεία αρκέστηκε να απαντήσει «σεβόμαστε και αξιολογούμε υψηλά τις απόψεις των επενδυτών μας και συνομιλούμε συστηματικά μαζί τους για να διασφαλίσουμε πως είμαστε ενήμεροι για την εκάστοτε οπτική τους γωνία». Μάλλον επίκειται σύγκρουση.
Μειώνονται τα έσοδα από διαφημίσεις, κόπηκαν οι καταχωρίσεις στο Twitter
Οι συγκρούσεις με τους επενδυτές, η ανησυχία για τις σπατάλες σε άστοχες επενδύσεις που δεν αποδίδουν κέρδος ή είναι ακόμη και ζημιογόνες, και η αβεβαιότητα για την πολιτική των εταιρειών τεχνολογίας έχουν άμεσο αντίκτυπο σε αυτό που ενδιαφέρει κάθε εταιρεία είτε ανήκει στον κλάδο της τεχνολογίας είτε όχι: τη διαφημιστική πίτα. Στη διάρκεια των πρώτων κυμάτων της πανδημίας και των lockdowns τα διαφημιστικά έσοδα των τεχνολογικών κολοσσών εκτοξεύθηκαν σε διαστημικά ύψη. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της βιομηχανίας των διαφημιστικών, μέσα σε λιγότερο από τα τελευταία πέντε χρόνια έχει διπλασιαστεί το μερίδιο των Amazon, Google και Facebook/Meta στα έσοδα από τη διαφημιστική δαπάνη. Στις ΗΠΑ ειδικότερα οι Google, Facebook και Amazon έφτασαν να ελέγχουν το 64,1% της διαφημιστικής αγοράς. Τώρα, όμως, οι τιτάνες αυτοί προσγειώνονται ακόμη και σε ό,τι αφορά τη διαφήμιση.
Μέχρι τη στιγμή που συντασσόταν το παρόν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρισκόταν για μια ακόμη φορά το Twitter, οι απολύσεις που αποφάσισε ο νέος ιδιοκτήτης του και οι ομαδικές μηνύσεις που υπέβαλαν οι απολυθέντες εναντίον του. Στο μεταξύ, όμως, είχαν ήδη ανακοινώσει την απόφασή τους να διακόψουν, προσωρινά τουλάχιστον, τις πληρωμένες διαφημιστικές καταχωρίσεις στο Twitter οι Volkswagen, Audi, General Mills και General Motors μέχρις ότου διασαφηνιστεί η νέα στρατηγική του μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Ομοίως, στάση αναμονής τηρούν οι πελάτες της S4 Capital Plc του μεγιστάνα της διαφήμισης Μάρτιν Στιούαρτ Σόρελ, όπως και της ανταγωνίστριάς της Interpublic Group. Κι αυτό γιατί τίποτε δεν φαίνεται να είναι ακόμη σαφές για τις προθέσεις του νέου ιδιοκτήτη του, Ελον Μασκ. Και βέβαια η Volskwagen δεν αρκέστηκε σε αυτό αλλά συνέστησε και στις εταιρείες του ομίλου της, Seat, Cupra, Audi, Lamborghini, Bentley, Ducati και Porsche, να κάνουν το ίδιο. Την ίδια σύσταση έκανε άλλωστε και η εταιρεία IPG Mediabrands προς τους πελάτες της.
Την ίδια στιγμή, όμως, ο Μάρτιν Στιούαρτ Σόρελ, ιδρυτής του μεγαλύτερου ομίλου διαφήμισης και δημοσίων σχέσεων στον κόσμο, του WPP και πρόεδρος της S4 Capital Plc, δήλωνε απροκάλυπτα πως «το πρόβλημα για τις διαφημιστικές δεν είναι το Twitter υπό τον Ελον Μασκ αλλά ο ιδιοκτήτης του Facebook, η Meta Platforms». Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά, «το Snap και το Twitter αντιπροσωπεύουν το καθένα περίπου το 1% των παγκόσμιων ψηφιακών media». Αντιθέτως οι τέσσερις σημαντικές πλατφόρμες για την ψηφιακή διαφήμιση είναι οι Meta, Alphabet, Amazon.com και η TikTok της Bytedance Ltd. Τόνισε, όμως, πως «οι πελάτες που ενδιαφέρονται να διαφημιστούν δεν θέλουν συγκρούσεις, δεν θέλουν αμφιλεγόμενες επιλογές αλλά ένα σταθερό περιβάλλον και όλα όσα βλέπουμε τελευταία είναι μια έλλειψη συνοχής και συνέπειας». Και αυτό αντανακλάται στις αλλαγές που έχουν ήδη καταγραφεί. Στη διάρκεια του α΄ τριμήνου του 2022 τα έσοδα του Facebook από τη διαφήμιση σημείωσαν αύξηση μόλις 6,1% όταν έξι μήνες νωρίτερα, το δεύτερο τρίμηνο του 2021, είχαν αυξηθεί κατά 56%. Είναι σαφές ότι έχουν πάρει την κατιούσα και πιθανώς αυτό θα γενικευθεί στον κλάδο εν μέρει και εξαιτίας των νέων κανόνων που έχει θεσπίσει η Ε.Ε.
Το πρόβλημα
Παρά τα προβλήματα που ενδέχεται να αντιμετωπίσει ο Ελον Μασκ με τις επιφυλάξεις των διαφημιστικών για το νέο Twitter, ο μεγιστάνας της διαφήμισης Μάρτιν Σορέλ τόνισε πως «το πρόβλημα με τη διαφήμιση δεν είναι o Μασκ αλλά ο ιδιοκτήτης της μητρικής εταιρείας του Facebook, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ. «Ο Ζούκερμπεργκ είναι το πρόβλημα».
Το μέλλον
Καταγράφοντας τις αντιδράσεις των μετόχων της εταιρείας του σχετικά με τις κάθε άλλο παρά προσοδοφόρες επενδύσεις του στο «μετασύμπαν», ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ, ιδρυτής του Facebook που μετονομάστηκε σε Meta, τόνισε πως αντιλαμβάνεται ότι πολλοί διαφωνούν, αλλά «θα ήταν λάθος να μην επικεντρωθούμε σε αυτούς τους τομείς που θα είναι σημαντικοί στο μέλλον».
Οι εξελίξεις
Σχολιάζοντας την πρόσφατη πτώση που σημείωσαν οι μετοχές των εταιρειών τεχνολογίας, ο Εντ Γιαρντένι, πρόεδρος της Yardeni Research, μίλησε για «υγιή εξέλιξη» και τόνισε πως «το χρήμα φεύγει από τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και κινείται προς κάποια πιο παραδοσιακά μέλη του δείκτη Dow Jones και πρόκειται για ενθαρρυντική εξέλιξη».
