ΚΥΠΕ
Για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της τηλεργασίας μιλάει ο Υφυπουργός Έρευνας, Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής Κυριάκος Κόκκινος στο ΚΥΠΕ, σημειώνοντας ότι η εφαρμογή της τηλεργασίας είναι εφικτή και στην Κύπρο, φτάνει να είναι αποτέλεσμα κοινωνικού διαλόγου, σωστής προετοιμασίας και αλλαγής κουλτούρας.
Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο ΚΥΠΕ ο κ. Κόκκινος αναφέρεται και στα επόμενα βήματα σε σχέση με τον ψηφιακό μετασχηματισμό, λέγοντας ότι το Υφυπουργείο του εργάζεται εντατικά πάνω σε μικρά έργα που έχουν μεγάλη αξία για την εξυπηρέτηση του πολίτη όπως η εγγραφή ηλεκτρονικά των μαθητών στα σχολεία, η ηλεκτρονική υποβολή αιτήσεων στην Πολεοδομία, αλλά και η υποβολή εγγράφων ηλεκτρονικά στα Δικαστήρια.
Απαντώντας σε ερώτηση για την τηλεργασία η οποία μπήκε στις ζωή μας με την πανδημία και φαίνεται να υπάρχει μια τάση διεθνώς για υιοθέτησή της από μεγάλες εταιρείες όπως το Twitter και το Facebook, ο κ. Κόκκινος αναφέρει ότι «η τηλεργασία προϋπήρχε του κορωνοϊού και οι πρακτικές στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον, ειδικότερα στις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, είναι ότι η τηλεργασία είναι μέρος του σχήματος διεξαγωγής των εργασιών και είναι μέσα στις σχέσεις εργαζομένου και εργοδότη». Ότι, λέει, υπό προϋποθέσεις μπορεί ο εργαζόμενος να εργάζεται εκτός του γραφειακού χώρου κάποιες ώρες της ημέρας ή μέρες της εβδομάδας, προσθέτοντας ότι «δεν είναι υποκατάστατο της φυσικής παρουσίας στο γραφείο».
«Είναι πάνω σε εθελοντική βάση και πρέπει να υπάρχουν οι προϋποθέσεις ότι αυτό είναι συμφωνημένο και με τις δύο πλευρές και εξυπηρετεί και τις δύο πλευρές ταυτόχρονα», σημειώνει.
Αυτό το πράγμα ισχύει σε μεγάλες εταιρείες, λέει, που είναι κατά βάση εταιρείες που έχουν να κάνουν με την παραγωγή γνώσης, τη γραφειακή εργασία. Γιατί, εξηγεί, υπάρχουν και επαγγέλματα και ρόλοι ακόμα και στις μεγάλες εταιρείες που δεν μπορούν να αντικατασταθούν με τηλεργασία είτε μερικώς είτε και πλήρως.
Προετοιμασία για επιχειρησιακή ετοιμότητα, διάλογος για θεσμοθέτηση
Σύμφωνα με τον κ. Κόκκινο υπάρχουν δύο διαστάσεις της τηλεργασίας.
Η μία διάσταση, αναφέρει, είναι της οργάνωσης, του τρόπου που δουλεύει ο εργαζόμενος, η επιχείρηση.
«Η άλλη της διάσταση της τηλεργασίας όπως την έχουμε βιώσει στην πανδημία, που ήταν η υποχρέωση, η ανάγκη, ως επιχειρησιακή συνέχεια», λέει. Δηλαδή, προσθέτει, «να μπορώ να δουλέψω υπό τις περιστάσεις από το σπίτι γιατί δεν μπορώ να πάω στο γραφείο ή πρέπει να ελαχιστοποιήσω την επίσκεψή μου και την φυσική μου παρουσία στον χώρο εργασίας».
Είναι δύο διαφορετικά πράγματα, διευκρινίζει.
Στη μια περίπτωση, αναφέρει, είναι ένα πλάνο το οποίο το ενεργοποιείς και πρέπει να το έχεις ετοιμάσει από προηγουμένως - και εμείς δεν ήμασταν προετοιμασμένοι – ώστε η επιχειρησιακή συνέχεια να είναι διασφαλισμένη εάν και εφόσον προκύψει μια πανδημία ή μια άλλη κρίση.
Σύμφωνα με τον ίδιο είναι άλλο να είναι αναπόσπαστο μέρος της εργασιακής σχέσης που διέπει εργαζόμενο και εργοδότη.
Και στις δύο περιπτώσεις, επισημαίνει, «οι προϋποθέσεις είναι ότι είναι κατ’ αρχήν επί εθελοντικής βάσης, δεύτερον ότι υπάρχουν όλες οι πρόνοιες όσον αφορά την ασφάλεια και την υγεία».
Εξηγεί ότι αυτό έχει να κάνει με την ασφάλεια και την υγεία του εργαζομένου και την τεχνολογική υποδομή που έχει ο εργαζόμενος στο σπίτι σε σχέση με την ασφάλεια των εγγράφων.
«Εάν χτυπήσει το τηλέφωνό μου στο γραφείο, η τεχνολογία επιτρέπει αυτό το τηλέφωνο να γυρίσει και να απαντάται από το σπίτι μου; Ο υπολογιστής που χρησιμοποιώ είναι ρυθμισμένος και διαβαθμισμένος ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στα πρωτόκολλα ασφάλειας ή στα προγράμματα τα οποία χρειάζομαι; Όλα αυτά για να τα κάνεις θέλεις μια υποδομή, αλλά θέλεις και μια σχέση, πέραν της τεχνολογικής υποδομής, η συμβασιακή σου σχέση να είναι τέτοια», λέει.
Δίνει το παράδειγμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Γραφείου Ευρεσιτεχνίας.
«Έχω δει ότι οι πρόνοιες τους είναι πάρα πολύ εκτενείς και είναι παρόμοιες με αυτές που υπάρχουν στον ιδιωτικό τομέα», αναφέρει. Για παράδειγμα, αναφέρει, «το γραφείο και η καρέκλα που έχεις στο σπίτι επιχορηγούνται από το γραφείο σου, είναι επέκταση του γραφείου σου». «Ο υπολογιστής είτε είναι δικός σου, είτε είναι της εταιρείας ή του οργανισμού, έχει συγκεκριμένο τρόπο διαβάθμισης και είναι συγκεκριμένα τα πρωτόκολλα επικοινωνίας που μπορεί να υποστηρίξει ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια του υλικού που θα χειριστεί ο υπάλληλος», προσθέτει.
«Καταλαβαίνετε ότι για να γίνει κάτι τέτοιο ειδικά στο δημόσιο τομέα θέλει ένα κοινωνικό διάλογο και αλλαγή όχι μόνο στην τεχνολογία και στις συμβασιακές σχέσεις αλλά ακόμα και στην κουλτούρα», σημειώνει ο κ. Κόκκινος.
Σε ερώτηση αν εξ’ όσων γνωρίζει γίνονται σκέψεις για εφαρμογή αυτού του μοντέλου έστω και μερικώς από τη δημόσια υπηρεσία, απαντάει ότι «η αρμοδιότητα η δική μου είναι να υλοποιήσω το τεχνολογικό κομμάτι».
Αντιλαμβάνεστε, εξηγεί, «εμπλέκονται πάρα πολλά τμήματα της Κυβέρνησης, όπως είναι στο Υπουργείο Οικονομικών, το Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης και Προσωπικού, όπως είναι το Υπουργείο Εργασίας, αλλά και οι εταίροι, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, ο ίδιος ο εργαζόμενος».
«Είναι μια συλλογική συζήτηση – αν θέλετε- που πρέπει να γίνει, ένας διάλογος για να καταλήξει αυτό το πράγμα κάπου», λέει.
Απαντάει καταφατικά στο ερώτημα αν ο ίδιος θεωρεί ότι πρέπει να γίνει αυτό.
Κατ’ αρχήν, αναφέρει, είναι εκ των ων ουκ άνευ να σχεδιαστεί κατ’ ελάχιστον για επιχειρησιακή συνέχεια». Δηλαδή, προσθέτει, αν ξανασυμβεί του χρόνου ή τον Σεπτέμβριο μια άλλη πανδημία ή η ίδια πανδημία που θα επανέλθει και θα πρέπει να υποχρεωθούμε να ξαναμπούμε στη διαδικασία να δουλεύουμε από το σπίτι. Πρέπει να είμαστε ακόμα πιο έτοιμοι απ’ ότι ήμασταν την πρώτη φορά.
Άρα αυτό πρέπει να το σχεδιάσουμε, λέει, «ως υποχρέωσή μας απέναντι στους πολίτες, την Πολιτεία και τους εργαζόμενους για να είμαστε έτοιμοι αν υπάρξει η ανάγκη».
Όμως, συμπληρώνει, και να μην υπάρξει η ανάγκη, τώρα που είδαμε και τα οφέλη της τηλεργασίας, πιστεύω ότι υπό προϋποθέσεις και πάλι όπως έχω πει προηγουμένως «θα πρέπει να γίνει αυτός ο διάλογος».
Αυτός ο διάλογος, αναφέρει, «έχει ξεκινήσει απλώς εσωτερικά και άτυπα και η εισήγησή μου προς το Υπουργείο Οικονομικών ήταν να φτιάξουμε μια ομάδα εργασίας, να σχεδιάσουμε αυτό το πράγμα και να γίνει ο κοινωνικός διάλογος, ώστε να είναι αναπόσπαστο μέρος του τρόπου που δουλεύει η δημόσια υπηρεσία».
Δίνει το θεωρητικό παράδειγμα λειτουργού από τη Λεμεσό που κάνει γραφειακή εργασία στο Κτηματολόγιο στην Λευκωσία. Αν υπάρχει η δυνατότητα μία ή δύο φορές την εβδομάδα και νοουμένου ότι υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις και η εργασία του θα μετριέται με το αποτέλεσμα της δουλειάς και όχι με το πόσες ώρες δούλεψε της τηλεργασίας, ο υπάλληλος αυτός θα γλιτώνει δύο φορές την εβδομάδα, τέσσερις με πέντε ώρες ταξίδι, τα έξοδα διακίνησης, το μποτιλιάρισμα στους δρόμους, τη συντήρηση των δρόμων και του αυτοκινήτου. «Οι εξοικονομήσεις είναι τεράστιες», λέει.
Ταυτόχρονα, σημειώνει, «η ποιότητα ζωής αυτού του ανθρώπου θα βελτιωθεί». Το κράτος, προσθέτει, «θα επωφεληθεί την αποδοτικότητα, γιατί θα είναι πιο αποδοτικός».
Τεράστιο το όφελος στην παραγωγικότητα
Σε ερώτηση αν έχουν γίνει έρευνες για την παραγωγικότητα κάποιου που εργάζεται από το σπίτι ορισμένες φορές την εβδομάδα αντί να έχει συνεχή φυσική παρουσία στο χώρο εργασίας απαντάει ότι έχουν γίνει μετρήσεις και δεν είναι όλα τα αποτελέσματα τα ίδια, είναι ανάλογα με την εταιρεία γιατί υπάρχουν και πολλές άλλες παράμετροι ανάλογα με το αντικείμενο εργασίας και ανάλογα με την κουλτούρα και την χώρα.
Αλλά, σημειώνει, «όλες συγκλίνουν στο ότι το όφελος είναι τεράστιο». Κάποιες, προσθέτει, είναι από το 22 – 24% μέχρι και 60 – 70%.
Δίνει το παράδειγμα του γραφείου στο οποίο εργαζόταν παλαιότερα ο ίδιος στο Λονδίνο. Το κτήριο ήταν χωρητικότητας 2.000 υπαλλήλων αλλά οι υπάλληλοι ήταν γύρω στους 5.000. Υπήρχαν κοινά γραφεία (shared desk) και οι πλείστοι δούλευαν είτε από το σπίτι, είτε από τον χώρο του πελάτη. Άρα, αναφέρει, «γίνονταν τεράστιες εξοικονομήσεις σε μετακινήσεις, σε χώρο γραφειακό».
Ο Υφυπουργός Έρευνας μιλάει επίσης για την ευελιξία που προσφέρει η τηλεργασία σε ότι αφορά το ωράριο. «Τηλεργασία δεν σημαίνει ότι 0800 με 1400 ο δημόσιος υπάλληλος πρέπει να δουλέψει», λέει. Και αυτό, προσθέτει, «είναι μέσα στα οφέλη που πρέπει να αξιολογήσει ο κάθε εργαζόμενος».
«Την τηλεργασία για ανάγκη επιχειρησιακής συνέχειας είναι εκ των ων ουκ άνευ ότι πρέπει να την υλοποιήσουμε», αναφέρει.
Τηλεργασία, προσθέτει, «για ανασχεδιασμό της σχέσης και του εργασιακού συστήματος σε οποιοδήποτε οργανισμό είναι κάτι το οποίο είναι επί εθελοντικής βάσης και νοουμένου ότι όταν αξιολογηθεί θα είναι προς όφελος και του εργαζόμενου και του εργοδότη».
Σε ερώτηση αν είναι εφικτό να γίνει σε ότι αφορά τη δημόσια υπηρεσία απαντάει ότι «είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι αυτό είναι εφικτό για συγκεκριμένους ρόλους, όχι για όλο τον κόσμο». Δίνει το παράδειγμα κάποιου που εξυπηρετεί κοινό και εισπράττει χρήματα, κάτι που δεν θα μπορούσε να γίνει από το σπίτι. Όμως, συμπληρώνει, «υπό προϋποθέσεις κάποιοι ρόλοι – και δεν είναι λίγοι - μπορούν να γίνουν με μικτό σχήμα, εργασία από το σπίτι ή από άλλο χώρο και εργασία στο γραφείο».
Οι κίνδυνοι της τηλεργασίας
Ο κ. Κόκκινος αναφέρεται και στους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν από την τηλεργασία.
Το ένα, λέει, «είναι ότι παρασύρεσαι πολλές φορές και χαλάς την ισορροπία μεταξύ κοινωνικής και οικογενειακής ζωής και εργασιακής». Ο ίδιος αναγνωρίζει πως δεν έχει καταφέρει να κρατήσει αυτή την ισορροπία. «Δεν δουλεύω οκτάωρα και αυτό είναι εις βάρος άλλων εταίρων, είτε της οικογένειας, είτε των φίλων μου», προσθέτει.
Το άλλο που θέλει πολύ μεγάλη προσοχή, σύμφωνα με τον Υφυπουργό Έρευνας, «είναι να υπάρχει η σωστή δομή και η σωστή αναλογία μεταξύ της παρουσίας στον χώρο εργασίας και της τηλεργασίας».
«Η φυσική παρουσία στο γραφείο βοηθάει αυτό που ονομάζουμε κοινωνικό κεφάλαιο», αναφέρει. Με τη φυσική παρουσία, εξηγεί, υπάρχει κοινωνικοποίηση μεταξύ συναδέλφων, λύνονται προβλήματα πρόσωπο με πρόσωπο, αποκτά κανείς την σχέση της φυσικής συνεργασίας η οποία δεν μπορεί να αντικατασταθεί με την τηλεργασία.
«Γι αυτό εγώ δεν είμαι υπέρ αυτών των οποίων λένε ότι θα εργάζονται συνεχώς από το σπίτι, γιατί μετά δεν νιώθεις ότι είσαι μέρος του εργασιακού περιβάλλοντος», λέει.
«Και δεν λέω ότι η Κύπρος πρέπει να πάει σε αυτό το σχήμα εργασίας εκτός και εάν το κάνει κάποιος σε προσωρινή βάση για διευκόλυνση των εργαζομένων σε περίπτωση ανάγκης», προσθέτει.
«Δεν υπάρχουν συνταγές. Είναι καθαρά σχέση εργαζόμενου και εργοδότη να βρουν την χρυσή τομή ώστε να εξυπηρετούνται και οι δύο σωστά», τονίζει.
Προχωρούν μικρά έργα με μεγάλη αξία για την εξυπηρέτηση του πολίτη
Σε ερώτηση για τα επόμενα βήματα σε σχέση με τον ψηφιακό μετασχηματισμό, απαντάει ότι, «είναι ψηλά στην ατζέντα του Υφυπουργείου».
Σύμφωνα με τον κ. Κόκκινο υπάρχουν έργα των €280 εκατ. που είναι ήδη δρομολογημένα για να υλοποιηθούν σε στάδιο είτε προκήρυξης του διαγωνισμού είτε υπό αξιολόγηση των προσφορών και υπάρχουν επίσης άλλα έργα ύψους €60 εκατ. τα οποία είναι υπό σχεδιασμό για προκήρυξη των προσφορών τα επόμενα χρόνια.
Το διαφορετικό που κάνουμε άμεσα και - αν θέλετε - μας έδειξε το δρόμο και η πανδημία είναι ότι για να μην περιμένουμε τα τεράστια έργα που θα πάρουν χρόνο. «Έχουμε καταγράψει τις υπηρεσίες που εξυπηρετούν τον πολίτη και τις επιχειρήσεις, οι οποίες είναι 164 μέχρι στιγμής, και ξεκινούμε να τις υλοποιούμε με μικρά έργα, με εσωτερικές διαδικασίες», ενημερώνει.
Διαβεβαιώνει επίσης ότι το Τμήμα Υπηρεσιών Πληροφορικής «είναι έτοιμο και ανταποκρίνεται πλήρως σε αυτή την ανάγκη».
Δίνει το παράδειγμα της ηλεκτρονικής εγγραφής των νεοσυλλέκτων και της ηλεκτρονικής εγγραφής των μαθητών στα σχολεία.
Αναφέρει ακόμα ότι το Υφυπουργείο εργάζεται εντατικά για να μπορούν τα αρχιτεκτονικά γραφεία να υποβάλουν αιτήσεις ηλεκτρονικά στην Πολεοδομία μέχρι τις 10 Ιουνίου.
«Κάνουμε μια μικρή έκδοση της ηλεκτρονικής δικαιοσύνης», λέει, εκφράζοντας την ελπίδα «μέχρι το Σεπτέμβριο να είμαστε έτοιμοι να δώσουμε στον δικηγορικό και το δικαστικό κόσμο τη δυνατότητα ηλεκτρονικής καταχώρησης και πληρωμής των τελών, αντί να γίνεται με τη φυσική παρουσία. Ακόμη και τηλεδίκες για κάποιας μορφής δικαστικές διαδικασίες».
Υπενθυμίζει ότι το Υπουργείο Εργασίας σε συνεργασία με το Υφυπουργείο του ανέπτυξαν μέσα σε χρόνο ρεκόρ την εφαρμογή για να δεχτούν τις αιτήσεις για την πληρωμή των επιδομάτων κατά την διάρκεια της πανδημίας. Μέσα σε δύο εβδομάδες στήσαμε μηχανισμούς τόσο για υποβολή των αιτήσεων, λέει, σημειώνοντας ότι αφορούσε 220.000 δικαιούχους. «Έγινε η ηλεκτρονική επεξεργασία και ο κόσμος πληρώθηκε ηλεκτρονικά», προσθέτει.
«Αυτά τα ονομάζουμε “microservices”, δηλαδή μικρές υπηρεσίες που έχουν μεγάλη αξία για την εξυπηρέτηση του πολίτη», σημειώνει.
Ο κ. Κόκκινος αναφέρει επίσης ότι στόχος μας είναι να ελαχιστοποιηθεί η ανάγκη φυσικής παρουσίας του πολίτη στα Κέντρα Εξυπηρέτησης του Πολίτη και «να τα δώσουμε στο μέγιστο δυνατό βαθμό που μπορούμε, σταδιακά τους επόμενους 18 – 24 μήνες, ηλεκτρονικά».
