Kathimerini.gr
Κωνσταντίνος Φίλης
Το Ισραήλ έπεσε θύμα της επιτυχημένης πολιτικής του στο εξωτερικό, της αστάθειας στο εσωτερικό και της απροθυμίας του εδώ και χρόνια να δει σοβαρά την επίλυση του Παλαιστινιακού.
Πράγματι σήμερα η Ιερουσαλήμ βρίσκεται στην ισχυρότερη γεωπολιτικά θέση των τελευταίων ετών, έχοντας μετριάσει την αντιπαλότητα με τα περισσότερα αραβικά κράτη, έχοντας πετύχει την αναγνώριση του από αρκετά από αυτά και καταφέρνοντας να βάλει σε δεύτερη μοίρα το Παλαιστινιακό, χωρίς η διευθέτησή του να αποτελεί καν προϋπόθεση για τη βελτίωση των σχέσεων με αραβικές ηγεσίες.
Οι σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν σταθερές, παρά την κακή χημεία Μπάιντεν-Νετανιάχου, το Ιράν βρίσκεται σε αναδίπλωση λόγω της υπερέκτασης του στη Μέση Ανατολή, η απειλή που αυτό συνιστούσε για την ασφάλεια του Ισραήλ, χωρίς να έχει εκλείψει, συγκρατείται σχετικά μετά και τη συμφωνία της Τεχεράνης με το Ριάντ και τον έλεγχο των μετώπων σε Συρία, Υεμένη και Λίβανο και ενώ με το τελευταίο το Ισραήλ είχε υπογράψει πρόσφατα συμφωνία συνεκμετάλλευσης υδρογονανθράκων και φαινόταν πως με τη μεσολάβηση του Κατάρ κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να γίνει και για τη Λωρίδα της Γάζας προκειμένου οι Παλαιστίνιοι να αξιοποιήσουν τον ορυκτό πλούτο τους.
Γενικότερα, η προηγούμενη κυβέρνηση στο Ισραήλ είχε χαλαρώσει τον κλοιό γύρω από τη Γάζα, ενώ είχε αναστείλει και τη συνήθη τα τελευταία χρόνια πρακτική των εποικισμών και της προσπάθειας αλλαγής των δημογραφικών δεδομένων σε ανατολική Ιερουσαλήμ και Δυτική Οχθη.
Ολα αυτά δεν εξανεμίστηκαν την 7η Οκτωβρίου, ωστόσο, επαναφέρουν με οδυνηρό τρόπο την εχθρότητα ανάμεσα στις δυο πλευρές και δίνουν χώρο στην επικράτηση των πιο αδιάλλακτων και ακραίων φωνών. Μάλιστα, ανάλογα την πορεία των εξελίξεων (εμβάθυνση και διεύρυνση των εχθροπραξιών ή σχετικά γρήγορη αποκλιμάκωση) επηρεάζονται στρατηγικά τόσο η δυναμική που αναπτύχθηκε μεταξύ Ισραήλ και αραβικών καθεστώτων όσο και οι ευρύτερες προσπάθειες εξομάλυνσης στη Μέση Ανατολή, όπως βέβαια και το «ξεχασμένο» από πολλούς Παλαιστινιακό.
Εξάλλου, οι επιλογές της Ιερουσαλήμ υπόκεινται σε αυτή τη φάση σε περιορισμούς: επιθυμεί οπωσδήποτε να ελέγξει άμεσα το μέτωπο στα νότια και πέριξ της Γάζας, να αποτρέψει ενέργειες στην υπόλοιπη επικράτεια (ενώ η Χαμάς έχει καλέσει σε γενικότερο ξεσηκωμό), να ελέγξει αποτελεσματικά τις επιθέσεις από τη Χεζμπολάχ και τον Λίβανο, να δείξει αποφασιστικότητα και πυγμή, αποφεύγοντας εντούτοις την υπέρμετρη χρήση βίας (αμφίβολο όχι μόνο λόγω της ιδεολογικής προέλευσης των κυβερνώντων αλλά και της ανάγκης/πίεσης για αντίποινα) που θα προκαλέσει την κατακραυγή ακόμη και όσων σήμερα αποδοκιμάζουν τις τρομοκρατικές πράξεις της Χαμάς και των παραφυάδων της.
Από την άλλη, η πολιτική αστάθεια στην οποία βρίσκεται εδώ και παραπάνω από μία τετραετία το Ισραήλ (διεξήχθησαν 5 εκλογικές αναμετρήσεις μεταξύ Απριλίου 2019 και Νοεμβρίου 2022), και μία κυβέρνηση, την τωρινή, που μοιάζει πιο σταθερή από τις προηγούμενες αλλά αμφισβητείται έντονα στο εσωτερικό με διαδηλώσεις σε βάρος της, οπωσδήποτε αυτή η συνθήκη έγινε προϊόν εκμετάλλευσης από τη Χαμάς, η οποία «διάβασε» από ότι αποδείχτηκε καλά την κατάσταση και κατέδειξε τις αδυναμίες μίας στρατιωτικής μηχανής και ενός συστήματος πληροφοριών και μυστικών υπηρεσιών, που θεωρούνταν περίπου άτρωτο.
Παρότι η μοίρα των ηγετικών της στελεχών μόνο ευοίωνη δεν προδιαγράφεται (πολύ δύσκολα θα αποφύγουν την εξόντωση μετά από τον εξευτελισμό της ισραηλινής άμυνας αλλά και τον πολύ μεγάλο αριθμό θυμάτων που προκάλεσαν στην άλλη πλευρά), η ενέργεια τους ανακατεύει την τράπουλα.
Αιφνιδιασμός
Η επιτυχία τους συνίσταται σε δύο πεδία: στον απόλυτο αιφνιδιασμό και στη δημιουργία μίας νέας διπλωματικά συνθήκης που τουλάχιστον για την ώρα απαγορεύει οτιδήποτε παραπάνω/περισσότερο από το πάγωμα των σχέσεων του Ισραήλ με αραβικά κράτη που το έχουν αναγνωρίσει, ενώ εκτροχιάζει τη διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων ανάμεσα σε Ισραήλ και Σαουδική Αραβία.
Αυτή την παράμετρο όπως και την αντίστοιχη των ομήρων που κρατά η Χαμάς, θα πρέπει να τη λάβει σοβαρά υπόψη του το Ισραήλ στην επιλογή της απάντησης που επιφυλάσσει για την λωρίδα της Γάζας. Γιατί αν αντιδράσει με τη σφοδρότητα που μας έχει συνηθίσει στο παρελθόν, ίσως και ακόμη μεγαλύτερη λόγω του τεράστιου πλήγματος στο γόητρο του αλλά και της ανάγκης εξουδετέρωσης πυρήνων της Χαμάς κι άλλων τρομοκρατικών οργανώσεων, θα φέρει σε δύσκολη θέση τις αραβικές ηγεσίες των κρατών που το αναγνώρισαν πρόσφατα και θα απομακρύνει για το ορατό μέλλον την πιθανότητα συμφωνίας με τη Σαουδική Αραβία.
Και βέβαια τυχόν χερσαία εισβολή στη Γάζα, αν δεν είναι σύντομης διάρκειας, εκτός του ότι θα θεωρηθεί κατοχή, ενδεχομένως να οδηγήσει σε οδομαχίες εντός της πλέον πυκνοκατοικημένης περιοχής στον πλανήτη, με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών και εικόνας, νομιμοποιώντας στα μάτια αρκετών μουσουλμάνων επιθετικές ενέργειες (π.χ. από τη Χεζμπολάχ) σε βάρος του Ισραήλ, παγιώνοντας τον φαύλο κύκλο της βίας.
Και κάτι ακόμη: η ανέχεια, απότοκο του πολέμου στην Ουκρανία και της κρίσης στα σιτηρά και αλλά βασικά προϊόντα, που είναι ορατή σε ένα μεγάλο κομμάτι των μουσουλμανικών -και όχι μόνο- κοινωνιών, έχει προκαλέσει αναβρασμό, ο οποίος θα μπορούσε να στραφεί σε βάρος των ηγεσιών (σε μια νέου τύπου Αραβική Άνοιξη), αν η σύγκρουση κρατήσει για καιρό και επεκταθεί.
Οι αιτίες του κύκλου βίας κι οι λόγοι αποτυχίας
Η δε επιχειρησιακή αποτυχία των ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών και δυνάμεων ασφαλείας είναι εκκωφαντική και όπως σωστά σημείωσε ο Ιαν Μπρέμερ παραπέμπει στην 11η Σεπτεμβρίου του Ισραήλ. Και ναι μεν πιάστηκαν στον ύπνο, όμως, θα έπρεπε να έχουν δει τα σημάδια της επιδείνωσης των σχέσεων με το Παλαιστινιακό στοιχείο ήδη από το 2022, που ήταν το πιο θανατηφόρο έτος μετά τη δεύτερη Ιντιφάντα (2005).
Πάνω από 200 Παλαιστίνιοι και 31 Ισραηλινοί σκοτώθηκαν πέρσι (ενώ τα θύματα της χθεσινής επίθεσης είναι πολλαπλάσια μόλις σε ένα 24ωρο), και ευρύτερα είχε ήδη ανοίξει ένας νέος κύκλος βίας ανάμεσα στα δύο μέρη, με πυρήνα την απομάκρυνση της όποιας προοπτικής επίλυσης του Παλαιστινιακού (μετά τα τέλη της δεκαετίας του 1990), που επιδρά αρνητικά και στα δύο μέρη (οι μεν Ισραηλινοί στην πλειονότητα τους πλέον θεωρούν ότι ακόμη και η δημιουργία Παλαιστινιακού Κράτους δεν θα τους κάνει ασφαλέστερους, οι δε Παλαιστίνιοι πιστεύουν ότι οι Ισραηλινοί ναρκοθετούν τη λύση των δύο κρατών), το κενό εξουσίας στη Δυτική Οχθη, με τον 87χρονο Αμπάς πολιτικά εξασθενημένο και σε πίεση από τις νεότερες και πιο εξτρεμιστικοποιημένες γενιές που απαιτούν δυναμικότερες και βιαιότερες ενέργειες σε βάρος του Ισραήλ, τη συνεχιζόμενη φτωχοποίηση των Παλαιστινίων, την απουσία διαύλων επικοινωνίας μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς αλλά και την επιλογή Νετανιάχου να συμμαχήσει με ακραία και εθνικιστικά στοιχεία (ώστε να επανέλθει στην πρωθυπουργία), τα οποία ασφαλώς επηρεάζουν αρνητικά την πολιτική της χώρας και διατηρούν την ένταση με προκλητικές δηλώσεις και ενέργειες, ερεθίζοντας έτσι περαιτέρω τους Παλαιστίνιους.
Στους λόγους της αποτυχίας φέρεται να είναι και η έμφαση που δινόταν τους τελευταίους μήνες στη Δυτική Όχθη, όπου είχαμε συχνά επεισόδια ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Παλαιστινίους (ίσως ηθελημένα να αποσπάστηκε η προσοχή ώστε η Χαμάς και άλλες τρομοκρατικές ομάδες να είχαν τον χρόνο να εκπαιδευτούν σε νέες τακτικές και να προετοιμάσουν ένα ολοκληρωμένο σχέδιο επιθέσεων), στη συνακόλουθη υποτίμηση του προερχόμενου από τη Γάζα κινδύνου (καθότι η Χαμάς έδειχνε ένα πιο καθεστωτικό πρόσωπο), όπως και στις ανακατατάξεις στο εσωτερικό των δυνάμεων ασφαλείας λόγω της εγχώριας πόλωσης στο Ισραήλ, ακόμη και στην απειθαρχία ορισμένων στελεχών προς την κυβέρνηση, αλλά και στην απώλεια πρόσβασης μέσω πληροφοριοδοτών ειδικότερα στη Γάζα.
